کیست هیداتیک بیماری انگلی و مشترک بین انسان و دام
کیست هیداتیک بیماری مشترک بین انسان و حیوان است. طی تکامل چرخه انگل، حیوان اهلی یا وحشی، نقش میزبان نهایی و مهره‌داران علفخوار و انسان‌ها نقش میزبان واسط را دارند. در چرخه این انگل، سگهای اهلی منبع اصلی آلودگی هستند و با دفع مدفوع، تخم‌های انگل را به اطراف پراکنده می‌کنند.
وقتی علفخواران به‌ویژه گوسفندان تخم‌های انگل را می‌بلعند دچار عفونت می‌شوند. تظاهر عفونت به‌صورت ایجاد کیست‌هایی به نام هیداتیک در ریه و کبد حیوان، به ابعاد مختلف است. انسان نیز گاهی به‌صورت کاملا تصادفی در مسیر چرخه انگل وارد می‌شود و با بلع تخم‌های انگل، دچار عفونت خواهدشد. انگل در اثر مصرف امعا و احشای گوشت آلوده به کیست میزبانان واسطه وارد بدن می‌شود. با ورود انگل به بدن فرد، انسان در این مسیر نقش میزبان واسطه بن‌بست یا نهایی را ایفا می‌کند.
اهمیت این بیماری در این است که اولاً آلودگی بیشتر در دو عضو کبد و ریه که دو عضو حساس بدن هستند بوجود می آید. ثانیاً با وجود داروهایی که تا حدودی بر روی بیماری موثرنند هنوز تنها راه درمان « عمل جراحی » می باشند. بالاترین میزان شیوع مربوط به استان خراسان و کمترین میزان شیوع مربوط به استان هرمزگان می باشد.از نظر اقتصادی طبق برآوردی که شده است زیان مربوط به این بیماری در انسان و حیوان سالانه نزدیک به ۲ میلیارد ریال می باشد که در صورت ریشه کن شدن بیماری این مبلغ می تواند در سایر هزینه ها بکار گرفته شود.
علائم بیماری کیست هیداتیک :
پس از بلع تخم هر اندامی از بدن می تواند محل بوجود آمدن کیست باشد و بسته به اینکه در چه اندامی کیست ایجاد شده اختلال درعملکرد همان عضو را داریم.
کیست های ریوی و کبدی شایع تر هستند. علایم این بیماری از دردساده در محوطه راست شکمی گرفته تا تنگی نفس ، سرفه های خشک، عفونتهای ثانویه بدنبال پاره شدن کیست در اعضای داخلی و شوک آنافیلاکسی متغییر است گاهی تعداد این کیست ها به حدی در کبد افزایشمی یابند که موجب از کار افتادن کبد خواهد شد که در صورت درمان نشدن منجر به مرگ می شود.
علائم بیماری در انسان
بیماری در سگ هیچ علامت مشخصه ای معمولاً ندارد .علائم کیست در انسان بستگی به اندازه و محل جایگزینی آن دارد ( حدود ۹۰% کیستهادر ریه و کبد تشکیل می شود.) اگر بافت اطراف کیست نرم با شد کیست می تواند بزرگ و حتی به اندازه یک توپ فوتبال نیز برسد.
۱٫ کیست تشکیل شده در استخوان معمولاً کوچک ومایع داخلی آن کم می باشد و عمدتاً حفره میانی استخوان را مورد تهاجم قرار داده و باعث فرسودگی و شکستگی استخوان می گردد.
۲٫در کیست های کبدی علائمی مثل بزرگی کبد ، قولنج کبدی و زردی دیده می شود.
۳٫در کیست های ریه علائم مختلفی از جمله سرفه ، تنگی نفس ، دردهای قفسه سینه و خلط خونی دیده می شود.
۴٫ کیست در مغز موجب اختلالات عصبی تاری دید ، لرزش و صرع می گردد.
۵٫کیست در کلیه با سوزش ادرار و وجود خون در ادرار خودنمایی می کند.
۶٫ کیست قلبی ممکن است باعث تپش قلب ، تنگی نفس، اختلال عمل قلب گردد.
۷٫ در پاره ای از موارد به علت ضربه ممکن است کیست پاره شده و محتویات آن وارد خون شده و شوک ایجاد کند که خود موجب سقوط سریع فشار خون و مرگ بیمار می گردد.
روش های تشخیص :
با آزمایش سرولوژی خاص می‌توان ردپای کیست هیداتیک را در فرد مشکوک یا مبتلا تشخیص داد. اغلب مبتلایان معمولا از دوران کودکی و نوجوانی ارتباطی با دامداری و سگ‌ها داشته‌اند. در مواردی که فرد به اقتضای شغلی گرفتار بیماری شده و کودکان هم در این کار به پدر کمک می‌کرده‌اند، نیاز است آنها نیز بررسی شوند، ولی معمولا افراد وقتی به پزشک مراجعه می‌کنند که بزرگی کیست روی اندام فشار وارد کرده و قبل از این حالت، کمتر بیماری است که به پزشک مراجعه کند.
تشخیص کلینیکی :
عفونت توسط پزشک با گرفتن شرح حال ،تاریخچه و علائم بالینی مثل اتساع شکم، اقامت در منطقه اندمیک، سابقه تماس با سگ و …. شناسایی می شود.
تشخیص آزمایشگاهی :
عفونت با روشهای تشخیصی آزمایشگاهی نظیر تستهای تشخیصی و افتراقی ، روشهای سرولوژی ،رادیوگرافی ، سونوگرافی وسی تی اسکن و ….. شناسایی می شود.
کنترل و پیشگیری :
– رعایت بهداشت فردی و محیط
– ضد عفونی نمودن سبزیجات
– محصور نمودن مزارع کشت سبزیجات
– معدوم ساختن اندام های آلوده به کیست هنگام ذبح دام
– خوراندن داروهای ضد انگلی به سگهای شناسنامه دار و گله
– عدم تماس با سگ سانان
– درمان سگ های آلوده صاحبدار
– از بین بردن سگ های ولگرد
– کشتار دامها در کشتار گاهای بهداشتی
– کشتار دام ها در سنین پایینتر (ممانعت از بزرگ شدن کیست ها)
– دفع بهداشتی امعاء و احشاء آلوده
– عدم تغذیه سگ ها با مانده امعاء و احشای کشتارگاهی
– آموزش همگانی در مورد راه انتقال و انتشار بیماری
سیر تکاملی و مرحله بیماریزایی
دربند آخر کرم بالغ تعداد زیادی تخم وجود دارد که به همراه مدفوع سگ دفع می شود.تخم انگل بسیار کوچک وغیر قابل رویت است.تخمها در خاک مرطوب و سایه به مدت چند ماه به حیات خود ادامه می دهند . میزبانان واسط( گاو، گوسفند، انسان و … ) با خوردن تخمها آلوده می شوند.
تخم ها دارای چند لایه و لایه هااز جنس کراتین و نسبت به تغییرات محیط بسیار مقاوم و می توانند در ۲ درجه سانتی گراد به مدت ۲ سال و در طبیعت بر حسب درجه حرارت و شرایط جوی بین ۳تا۸ماه زنده بمانند.هر ۷ تا ۱۴ روز یکبار تخمها توسط سگ تولید و دفع می شود.
تخمها بعد از خورده شدن توسط انسان یا دام در روده باز شده و جنین کوچکی از آن خارج شده که شش قلاب دارد.جنین قلابدار در مخاط روده نفوذ کرده و از طریق عروق خونی می تواند به کلیه نقاط بدن برود.
جنین پس از توقف در اعضاء مختلف بدن (کبد، کلیه، ریه،مغز، استخوان ، طحال و غیره ) شروع به رشد می کند و به شکل کیسه ای در می آید که به آن کیست هیداتیک گویند . هر کیست پر از مایع شفاف است که حاوی جنین یا لاروهای متعدد می باشد.
کیستها به مرور رشد کرده و قطر آن به ۵ تا ۲۰ سانتی متر افزایش و گاهی حجم درون کیست به ۲ لیتر نیز می رسددر صورتی که کبد یا ریه یا عضو مبتلا به کیست هیداتیک درگاو و یا گوسفند به نحوی مورد تغذیه حیوانات دیگر مانند سگ قرار گیرد، کیستها در داخل روده کوچک باز شده و جوانه های داخل کیست به زمی چسبند و بالغ می شوند و سر انجام کرم بالغ با تولید تخم چرخه را در طبیعت ادامه می دهد.
جراحی تنها راه درمان کیست هیداتیک
برای درمان کیست هیداتیک روش رایج، جراحی می باشد که با عوارض بعد از عمل و گاهی مرگ و میر همراه است. وجود پاره ای از بیماریهای زمینه ای سبب اشکال در عمل جراحی و یا افزایش عوارض و مرگ و میر می گردد. کارایی و مفید بودن درمان های دارویی هنوز مورد بحث است ولی در میان داروهای موجود آلبندازول از سایر داروها موثرتر میباشد. بنابراین زمینه تحقیق در خصوص درمان کیست هیداتیک تا دستیابی به یک شیوه درمانی مؤثر و کم عارضه ادامه دارد.
بازتاب:ضد انگل های قوی را بشناسید | انگل چیست و انواع ضد انگل ها - لامل