دوران جوانی و میانسالی
رعایت چند اصل مهم در این سنین ميتواند تاثیر به سزایی در طراوت و شادابی فرد در دوران سالمندي داشته باشد.
این چند اصل ساده عبارتند از:
رعایت رژیم غذایی مناسب
ورزش و فعالیت های بدنی
بررسی های دوره ای و انجام آزمایشهای منظم پزشکی
توجه:برخی ازمایش های ضروری در این دوران در زنان و مردان متفاوت است
زنان
زنان 20 – 39 ساله
معاینه لگن:
باید سالی یک بار توسط متخصص زنان و زایمان انجام شود.
آزمایش بررسی دهانه رحم (پاپ اسمیر):
انجام این تست پس از ازدواج، حداقل سالی یک بار توصیه ميشود.
توجه:آزمایش پاپ اسميربرای شناخت زودرس سرطان دهانه رحم و همچنین التهاب و عفونتهای آن انجام میشود. یادآوری این نکته مهم است که فرد از 72 ساعت قبل از انجام آزمایش باید از شستشوی داخل واژن با آب و مواد ضدعفونی کننده پرهیز نماید. به علاوه نمونه برداری نباید در دوران قاعدگی و یا خونریزی فعال انجام شود.
معاینه پستا نها از نظر توده:
توسط پزشک حداقل هر 3 سال یکبار.
معاینه پوست:
بررسی پوستا از نظر وجود ضایعات و خا لهایی که احتمال سرطانی شدن دارند
قند خون ناشتا و چربی ها:
در ادامه توضیح داده خواهد شد
زنان 40 – 49 ساله
اندازه گیری فشار خون:
حداقل هر سال یک بار
اندازه گیری چرب یهای خون:
هر 2 سال یک بار
اندازه گیری قند خون ناشتا:
هر 2 سال یک بار
معاینه پستان، پوست و انجام پاپ اسمیر:
حداقل سالی یک بار
ماموگرافی:
این آزمون که به کمک اشعه ایکس انجام ميشود را باید هر سال یک بار انجام داد.
مردان
مردان 20 – 39 ساله
فشار خون:
اندازه گیری فشار خون حداقل هر دو سال یک بار
پوست:
بررسی و معاینه پوست حداقل هر 3 سال یک بار
قند خون ناشتا و چرب یها:
در ادامه توضیح داده خواهد شد
مردان 40 – 49 ساله
فشار خون:
اندازه گیری فشار خون حداقل هر سال یک بار
قند خون ناشتا:
هر 2 سال یک بار
چربیهای خون:
هر 2 سال یک بار
پوست:
بررسی و معاینه پوست حداقل هر سال یک بار
توجه:در این گروه سنی خصوصا در سنین 40 – 49 سال انجام آزمایشهای دیگری از جمله آزمایش نیتروژن
اوره خون ( BUN ) و کراتینین جهت بررسی عملکرد کلیه ها مفید است.
انجام آزمایش PSA و Free PSA : برای تشخیص زودرس سرطان پروستات سالی یک بار توصیه ميشود.
سنین پس از 50 سالگی
آزمایشها و بررسی های این دوره از زندگی نیز در مردان و زنان تفاو تهایی با هم دارد.
زنان
فشار خون:
حداقل هر سال یک بار بايد اندازه گیری شود.
چربیهای خون:
هر سال یک باراندازه گیری
قند خون ناشتا:
هر سال یک بار
هورمون TSH (مربوط به فعالیت غده تیروئید):
طبق نظر پزشک معالج
معاینه پوست، پستا نها، معاینه لگن، پاپ اسمیر وماموگرافی
حداقل سالی یک بار باید انجام شود.
بررسی مدفوع از نظر وجود خون مخفی:
این آزمایش برای تشخیص زودرس سرطان روده بزرگ که دومین عامل مرگ و میر زنان در اثر سرطان است انجام ميشود. انجام این تست به صورت سالیانه توصیه ميشود.
کولونوسکوپی:
روشی است که برای بررسی روده بزرگ مورد استفاده قرار م يگیرد. بهتر است هر
10-5 سال یک بار و یا حتی با فواصل کمتر طبق نظر متخصص گوارش انجام شود.
سیگموئیدوسکوپی:
نوعی روش آندوسکوپی است که برای بررسی بخشهای انتهایی روده بزرگ به کار رفته، انجام آن هر 3 سال یک بار توصیه ميشود.
آزمایش سنجش تراکم استخوان (دانسیتومتری استخوان):
هر خانم در سنین پس از یائسگی حداقل باید یک بار مبادرت به انجام این بررسی نموده، پس از آن نوبتهای بعدی بر اساس میزان تراکم استخوان و نظر پزشک معالج تعیین خواهد شد.
مردان
اندازه گیری فشار خون:
حداقل هر سال یک بار فشار خون باید اندازه گیری شود.
چربیهای خون:
هر سال یک بار
قند خون ناشتا:
هر سال یک بار
بررسی پروستات:
تعیین اندازه پروستات به وسیله معاینه مقعدی توسط پزشک و یا انجام سونوگرافی حداقل سالی یک بار و همچنین آزمایش تعیین میزانFree PSA و PSA و نسبت آنها به هم حداقل یک بار در سال و نيز مقايسه مقدار PSA با مقدار اندازه
گيري شده در سال گذشته توصيه م يشود. توجه داشته باشيد كه سرطان پروستات در مردان رتبه نخست را در بين انواع سرطا نها دارد.
توجه:آزمايش PSA در فردي كه اخيرا توسط پزشك تحت معاينه پروستات قرار گرفته به مدت یک هفته و در كسي كه مدت زيادي از دوچرخه خصوصا دوچرخ ههاي ثابت استفاده كرده است بايد 24 – 48 ساعت به تعويق بيفتد و همچنين بايد حداقل 48 ساعت از آخرين مقاربت يا دفع مني به هر دليل گذشته باشد.
بررسي پوست:
معاينه سطح پوست بدن حداقل سالي یکبار توصيه ميشود.
كولونوسكوپي:
به جهت شيوع بالاي سرطا نهاي روده بزرگ، انجام كولونوسكوپي حداقل هر 5- 10 سال یکبار و يا حتي با فواصل كمتر طبق نظر متخصص گوارش توصيه ميشود.
سيگموئيدوسكوپي:
نوعي روش آندوسكوپي است كه براي بررسي بخشهاي انتهايي روده بزرگ به كار رفته، انجام آن هر 3 سال یکبار توصيه ميشود.
ديگر بررسي هاي ضروري در دوران سالمندي
علاوه بر معاينات و آزمايشهايي كه به آنها اشاره شدانجام آزمايشهاي زير نيز در سنين پس از 50 سالگي
توصيه ميشود:
آزمايش شمارش سلو لهاي خون( CBC ):
بررسي كم خوني ، تعيين آهن سرم و ظرفيت تام اتصال آهنTIBCو نيز مقادير ذخاير آهن( فريتين)، و همچنين
ويتامين B12 و اسيد فولیك كه هر دو در خونسازي مؤثر هستند.
بيماري قند (ديابت)
بيماري قند به جهت اهميت خاصي كه دارد جداگانه مورد بحث قرار م يگيرد. بهترين آزمايش غربالگري بيماري قند،
آزمايش قند خون ناشتا است.
غربالگري بيماري ديابت شامل افراد زير ميشود:
تمام افراد بالاي سن 40 سال بايد تحت آزمايش قند خون قرار گيرند. اگر نتيجه طبيعي بود اين آزمايش بايد هر دو سال یکبار و پس از 50 سالگي هر سال كيبار تكرار شود.
انجام آزمايش قند خون ناشتا در شرايط زير بدون توجه به سن بيمار ضروري است:
سابقه ابتلا به بيماري ديابت نوع 2 در بستگان درجه اول اگر حاصل تقسيم وزن بيمار به کیلوگرم بر قد او
بر حسب متر به توان 2 بيشتر يا مساوي 25 باشد (به اين شاخص BMI م يگويند).
زندگي بدون تحرك:در تمام بانوان باردار و خصوصا در خانمي كه در دوره بارداري دچار ديابت شده، يا بچه اي با وزن بيش
از 4 يكلوگرم به دنيا آورده است.
اگر فردي دچار فشار خون بيش از 90 / 140 است.(اين عدد در مورد افرادي كه براي فشار خونشان دارو
هم ميخورند صدق ميكند.)
اگر ميزان كلسترول خوب یاHDL-C مساوي يا كمتر از 35 و تري گليسيريد مساوي يا بيشتر از 250 ميلي گرم در دسي ليتر است.
سابقه ابتلا به کیستهاي متعدد تخمدان خصوصاًدر خانم هاي جوان سابقه بيمار يهاي عروقي چه عروق دست و پا و چه عروق قلبي يامغزی
غربالگري چربيهاي خون
افزايش چربيهاي خون جدي ترين عامل خطر گرفتگي ر گهاي قلب و ساير عروق بدن محسوب
ميشود.
قانون كلي كه در اين مورد وجود دارد اين است كه تمام افراد بالاي 20 سال بايد حداقل در یک نوبت تمام آزمايشهاي چربي خو ن(شامل كلسترول تام خون، كلسترول خوب، كلسترول بد و تري گليسيريد) را انجام دهند. در صورتي كه نتايج طبيعي بود اين آزمايش حداقل هر 5 سال یک بار بايد تكرار شود. در صورت غيرطبيعي بودن نتايج و يا ابتلا به بيمار يهايي چون ديابت و يا بيمار يهاي قلبي عروقي و سكته مغزي، استعمال سيگار و چاقي مفرط حتماً با پزشك معالج خود در مورد دستورات غذايي، دارويي و زمان انجام آزمايش بعدي مشورت نما ييد.
منبع:راهنمای چکاپ دوره ای پزشکی/انتشارات میرماه