بیماری پرتس Perthes یا لگ کالو پرتس / استئوکندریت مفصل ران
بیماری پرتس Perthes یکی از علل شایع لنگش در بچه ها بوده و علت آن اختلال موقت در خونرسانی سر استخوان ران در ناحیه لگن در دوران بچگی است. بیماری پرتس بیشتر در سنین ۱۰-۴ سالگی دیده میشود و شیوع آن در پسر ها پنج برابر دخترها است.
بیماری لگ کالو پرتس (Legg–Calvé–Perthes syndrome) نوعی استئوکندریت مفصل ران است که به دلیل قطع خونرسانی به سر استخوان ران، این استخوان دچار آواسکولار نکروز میشود. این عارضه موجب درجاتی از بدشکلی و کلاپس سر استخوان ران (کوکسا پلانا) و مشکلات مفصلی میشود.
بیماری پرتس در ۱۵-۱۰ درصد موارد دوطرفه است یعنی هر دو مفصل ران را گرفتار میکند. البته در موارد دوطرفه معمولا شروع بیماری همزمان نیست و وقتی یک مفصل گرفتار میشود بعد از چند ماه یا یکسال ممکن است مفصل ران مقابل درگیر شود. بیماری پرتس از هر ده هزار کودک در یک نفر آنها بروز میکند.
علائم و نشانه‌های بیماری لگ کالو پرتس عبارتنداز:
لنگیدن
درد یا سفتی لگن، کشاله ران، ران یا زانو
کاهش محدوده حرکت مفصل لگن
بیماری لگ کالو پرتس اغلب یک طرف را درگیر میکند. در برخی کودکان هر دو سمت درگیر میشود، حتی در صورت وقوع نیز اغلب در زمان‌های متفاوت رخ می‌دهد.
عوامل خطرزای بیماری لگ کالو پرتش عبارتنداز:
سن: گرچه این بیماری، کودکان را در هر سنی درگیر میکند اما اغلب در سنین ۴ تا ۸ سالگی رخ می‌دهد.
جنسیت: شیوع این بیماری در پسران ۵ برابر دختران می‌باشد.
نژاد: کودکان سفیدپوست بیشتر از سیاه‌پوستان بیمار می‌شوند.
سابقه خانوادگی: در تعداد کمی از موارد، این بیماری به صورت فامیلی می‌باشد.
عوارض
کودکان مبتلا به بیماری لگ کالو پرتش خطر بالایی برای ابتلا به آرتروز در بزرگسالی دارند-به خصوص در مواردی که شکل استخوان پس از بهبودی غیرعادی باشد. اگر استخوان‌های مفصل ران پس از بهبودی به خوبی در هم چفت نشوند، می‌تواند سبب دررفتگی مکرر مفصل گردد. در برخی موارد نیاز است تا مفصل ران تعویض گردد.
در کل، احتمال ابتلا به عوارض در کودکانی که این بیماری در آنان پس از ۶ سالگی تشخیص داده میشود، بیشتر است. هر چه سن کودک کمتر باشد، شانس بهبود کامل مفصل ران بیشتر است.
تشخیص بیماری پرتس چگونه است؟
برای تشخیص ابتدا پزشک با والدین بچه و خود وی صحبت کرده و اطلاعاتی از مشکلات وی بدست میاورد. سپس بیمار را معاینه می کند. در معاینه ممکن است حرکات مفصل ران بخصوص دور کردن ران و گاهی چرخش داخلی آن محدود و دردناک باشد. ران اندام تحتانی مبتلا ممکن است کمی لاغرتر از طرف سالم باشد.
تشخیص این بیماری معمولا به توسط رادیوگرافی ساده داده می شود و در سیر بیماری معمولاً عکس برداری های متعددی برای مشخص شدن وضعیت پیشرفت بیماری از بیمار به عمل میاید.
در رادیوگرافی ساده در ابتدا تغییر در تراکم قسمتی یا همه اپی فیز سر استخوان ران دیده میشود و پس از چند ماه ممکن است تغییر شکل استخوان سر دیده شود. پزشک معالج با رادیوگرافی های سریالی که از لگن بیمار انجام می دهد وضعیت استخوان سر ران را تحت نظر می گیرد و برحسب شدت درگیری سر، نوع درمان بیمار را انتخاب می کند.
درمان بیماری پرتس (سیاه شدن سر استخوان ران )
“در مدت زمان دو سالی که بیماری پرتس (سیاه شدن سر استخوان ران ) طی میشود و بطور خودبخود بدن آنرا کنترل میکند تا حد ممکن از تغییر شکل سر استخوان ران جلوگیری شود”
همانطور که قبلا گفتیم بیماری پرتس (سیاه شدن سر استخوان ران ) خودبخود توسط بدن تحت کنترل درمیاید. رگ های خونی بعد از مدتی مجددا به استخوان مرده هجوم برده و استخوان جدیدی در محل تشکیل میشود. مهمترین مشکل بیماری پرتس (سیاه شدن سر استخوان ران ) تغییر شکل سر استخوان ران است و هدف از مدیریت درمانی این بیماری اینست که به هر قیمتی جلوی تغییر شکل سر استخوان ران گرفته شود.
اصل کلی برای تغییر نکردن سر استخوان ران در طی مدت بیماری ماندن آن در درون حفره استابولوم است. بیماری پرتس ممکن است سر استخوان ران در درون حفره استابولوم جابجا شده و کمی به خارج و لبه حفره برود. جابجا شدن سر به طرف لبه خارجی حفره استابولوم موجب میشود تا فشار زیادی از طرف لبه استابولوم به سر نرم شده وارد شده و موجب تغییر شکل آن شود. بنابراین هدف درمان بیماری پرتس (سیاه شدن سر استخوان ران ) حفظ سر در دروم حفره استابولوم Containment و ممانعت از جابجا شدن آن به خارج است.
گاهی اوقات سر استخوان ران بدون هیچ اقدام درمانی در درون حفره استابولوم باقی میماند. در این صورت بیمار نیاز به اقدام درمانی خاصی نداشته و بیمار فقط باید در طول مدت فعالیت بیماری تحت نظر پزشک باشد تا پزشک با معاینه و رادیوگرافی های سریال مطمئن شود سر درون حفره استابولوم باقی میماند.
در صورتیکه پزشک متوجه شود سر استخوان ران در حال خارج شدن از حفره استابولوم است اقدامات درمانی را شروع میکند. باز گرداندن و نگهداشتن سر استخوان ران در درون حفره استابولوم در این بیماران با دو روش انجام میشود.
استفاده از بریس
استفاده از عمل جراحی
مهمترین معیارهایی که پزشک معالج بر اساس آنها تصمیم میگیرد که آیا بیمار فقط باید تحت نظر باشد یا نیاز به درمان بیماری پرتس (سیاه شدن سر استخوان ران ) دارد عبارتند از
سن بچه در زمان بروز بیماری پرتس (سیاه شدن سر استخوان ران ) زیر شش سال یا بالای آن است.
دامنه حرکتی مفصل ران خوب بوده یا محدود شده است.
چه مقدار از سر استخوان ران و بخصوص قسمت خارجی اپی فیز سر استخوان ران درگیر شده است.
آیا سر استخوان ران در داخل حفره استابولوم در حال جابجایی به خارج است.
درمان غیر جراحی بیماری پرتس
معمول ترین روش غیر جراحی درمان پرتس استفاده از بریس خاصی به نام بریس اسکاتیش رایت Scotish rite brace است.
این بریس در ناحیه لگن و ران ها بسته می شود و هدف از استفاده آن این است که ران های بیمار از هم فاصله بگیرند. با دور شدن ران ها از یکدیگر، سر استخوان ران بهتر در داخل حفره استابولوم قرار می گیرد. با قرار گرفتن بهتر سر استخوان ران در حفره استابولوم، شکل کروی این حفره بهتر می تواند از سر استخوان ران محافظت کند و احتمال تغییر شکل سر استخوان را کمتر می شود.