اطلاعاتی مهم در مورد بلفارواسپاسم یا انقباضات پلک‌ها
به انقباض‌های عضله مدور دور پلک که باعث پرش غیرارادی یا بسته شدن غیر ارادی پلک‌ها می‌شود انقباضات پلک‌ها یا بلفارواسپاسم می‌گویند. انقباضات پلک‌ها یک عارضه پیش رونده عصبی است که بیشتر در زنان میانسال و سالمند اتفاق می‌افتد. شایعترین شکل انقباض پلک‌ها «بلفارواسپاسم خود به خودی خوش‌خیم» است که به صورت بسته شدن مکرر غیر ارادی پلک‌ها تظاهر می‌کند.
انقباضات پلک‌ها نوعی دیستونی موضعی ناشایع است. دیستونی به معنای انقباض غیر ارادی مکرر و طولانی در یک عضله یا گروهی از عضلات می‌باشد.
علت بلفارواسپاسم
به نظر می‌رسد که بلفارواسپاسم اولیه (شایعترین فرم بیماری) ناشی از اشکال در عملکرد «عقده‌های قاعده‌ای مغز» باشد. عقده‌های قاعده‌ای بخشی از مغز هستند که در تنظیم حرکات هماهنگ عضلات دخالت دارند.
گاهی انقباضات پلک‌ها یا انواع دیگر دیستونی در افراد یک خانواده با زمینه‌های ژنتیکی بروز می‌کند. سایر علل بلفارواسپاسم برخی از داروها مانند داروهای پارکینسون، درمان جایگزینی هورمون با استروژن در زنان یائسه، قطع مصرف بنزودیازپینها، خشکی چشم و استرس می‌باشد.
علایم پلک زدن غیر ارادی
بلفارواسپاسم معمولاً به صورت تدریجی ایجاد می شود. در ابتدا ممکن است فرد فقط احساس خشکی چشم یا حساسیت به نور داشته باشد و هیچ انقباض عضلانی غیر ارادی وجود نداشته باشد.
پس از مدتی تحریک چشم (مثلاً نور خورشید، باد خنک، سرو صدا، حرکات سریع سر یا چشم) و استرس عصبی باعث شروع حملات بلفارواسپاسم می شود.
با پیشرفت بیماری شدت و فراوانی حملات بیشتر می شود به طوری که گاهی بسته شدن پلک ها تا چند ساعت طول می کشد و فرد عملاً برای چند ساعت نابینا می شود.
این حالت گاهی آنقدر شدید است که موجب ناتوانی و شرمندگی فرد از حضور در اجتماع می شود و عملاً فرد را منزوی می کند.
در این حالت احتمال بروز افسردگی نیز وجود دارد.
معمولاً فشارهای روحی و استرس– مثلاً حضور در محیط های نا آشنا– باعث شدیدتر شدن بلفارواسپاسم می شود.
در حالت خواب معمولاً بلفارواسپاسم متوقف می شود.
تمرکز بر یک فعالیت خاص، معمولاً باعث کمتر شدن حملات بلفارواسپاسم می گردد.
استفاده از عینک های آفتابی تیره به دو علت به مبتلایان بلفارواسپاسم کمک می کند. اول آنکه عینک آفتابی با جلوگیری از تابش نور شدید به چشم، مانع از تحریک چشم شده و تا حدی از بروز حمله بلفارواسپاسم جلوگیری می کند.
ثانیاً عینک تیره با پنهان کردن چشم، مانع از آن می شود که سایرین متوجه پلک زدن غیر عادی فرد شوند، در نتیجه حضور در اجتماع را برای فرد آسان تر می کند.
بلفارواسپاسم چگونه شروع می شود؟
بلفارواسپاسم معمولاً به صورت تدریجی ایجاد می شود. در ابتدا ممکن است فرد فقط احساس خشکی چشم یا حساسیت به نور داشته باشد و هیچ انقباض عضلانی غیر ارادی وجود نداشته باشد. پس از مدتی تحریک چشم (مثلاً نور خورشید، باد خنک، سرو صدا، حرکات سریع سر یا چشم) و استرس عصبی باعث شروع حملات بلفارواسپاسم می شود.
با پیشرفت بیماری شدت و فراوانی حملات بیشتر می شود به طوری که گاهی بسته شدن پلک ها تا چند ساعت طول می کشد و فرد عملاً برای چند ساعت نابینا می شود. این حالت گاهی آنقدر شدید است که موجب ناتوانی و شرمندگی فرد از حضور در اجتماع می شود و عملاً فرد را منزوی می کند. در این حالت احتمال بروز افسردگی نیز وجود دارد.
برخی بیماران با انجام بعضی کارها باعث کاهش علائم می شوند، از جمله:
* دراز کشیدن
* حرف زدن
* آواز خواندن
* خمیازه کشیدن
* خندیدن
* فشار دادن ناحیه ابرو یا گیجگاهی
* آدامس جویدن
* باز کردن دهان
* گاهی انقباضات به ناحیه پیشانی و بینی ،صورت و حتی گردن انتشار می یابند.
دلایل اسپاسم چشم
استرس
تحریک قرنیه یا ملتحمه
خستگی و کمبود خواب
خیره شدن طولانی مدت به صفحه کامپیوتر یا تلویزیون
مصرف بیش از حد کافئین (برای مثال، قهوه، چای و نوشابه‌های کافئین‌دار)
اختلالات سیستم عصبی
تفاوت بین اسپاسم چشم خفیف و شدید
اسپاسم خفیف چشم معمولاً به خودی خود برطرف می‌شود. تنها باید استرس خود را کم کنید و به مقدار زیاد استراحت نمایید. مصرف کافئین را با کمتر نوشیدن قهوه، چای یا نوشابه‌های کافئین‌دار کاهش دهید. آب تونیک به خصوص به عنوان مسدود کننده‌ی عصبی عمل می‌کند. همچنین می‌توانید روش‌های جامعی مانند تکنیک‌های تنفس، تمدد اعصاب، یوگا یا مشاوره را برای کمک به کاهش استرس امتحان کنید.
استفاده از دارو نیز ممکن است موثر باشد که بستگی به شرایط بیمار دارد. هنگامی که از دارو استفاده می‌شود معمولاً هدف از آن شل کردن عضلات است. به خاطر داشته باشد که برخی داروها بهتر از سایرین عمل می‌کنند. نمونه‌هایی از این داروها که ممکن است بهتر عمل کنند عبارتند از:
والیوم
کاجنتین
پارلدل
سیمترل
لیورسال
تگرتول
کلونوپین
اسپاسم غیر ارادی عضلات چشم چه عللی دارد؟
اسپاسم غیر ارادی عضلات چشم ممکن است بدون هیچ علت مشخصی اتفاق بیفتد. از آنجا که این اسپاسم‌ها اغلب خطری ندارند، علت آن‌ها مورد بررسی قرار نمی‌گیرد. با این وجود، عوامل زیر ممکن است باعث بروز یا شدیدتر شدن این عارضه شوند:
سوزش چشم
کشیدگی پلک
خستگی
کم‌خوابی
فعالیت بدنی
عوارض جانبی دارو
استرس
مصرف الکل، تنباکو یا کافئین
اگر این عارضه حالت مزمن پیدا کند، بلفارواسپاسم خودبه‌خودی خوش‌خیم ایجاد می‌شود که به معنای چشمک زدن یا پلک زدن به صورت مزمن و غیر قابل کنترل است. این وضعیت به‌طور معمول هر دو پلک را درگیر می‌کند. علت بلفارواسپاسم خودبه‌خودی خوش‌خیم، دقیقا مشخص نیست؛ اما عوامل زیر آن را تشدید می‌کند:
بلفاریت یا التهاب پلک
التهاب ملتحمه یا قرمزی چشم
خشکی چشم
عوامل محیطی مانند باد، نور شدید، نور آفتاب یا آلودگی هوا
خستگی
حساسیت به نور
استرس
مصرف زیاد الکل یا کافئین
سیگار کشیدن
تشخیص
انقباضات پلک‌ها با توجه به علائم بالینی تشخیص داده می‌شود. برای تشخیص بلفارواسپاسم نیاز به آزمایش یا عکس برداری خاصی وجود ندارد. انجام اقدامات پاراکلینیک تنها وقتی ضروری است که بخواهیم احتمال مشکلات همراه (مثلاً وجود تومور) را رد کنیم.
درمان
درمان‌های دارویی:
داروهای ضد تشنج، داروهای آرام بخش، داروهای ضد افسردگی و کلریدمنیزیوم داروهایی هستند که معمولاً برای کنترل بلفارواسپاسم به کار می‌روند. پاسخ افراد به داروها متفاوت است. به هر حال درمان دارویی در بلفارواسپاسم چندان مؤثر نیست. در بهترین حالت، استفاده از دارو تنها باعث بهبود نسبی و گذرا می‌شود. به علاوه بسیاری از بیماران هیچ پاسخی به درمان دارویی نمی‌دهند.
تزریق بوتوکس (سم بوتولین):
در حال حاضر بهترین روش درمان انقباضات پلک‌ها تزریق بوتاکس است. بوتاکس نام تجاری پروتئینی است که از باکتری کلوستریدیوم بوتولینوم (عامل بوتولیسم) استخراج می‌شود.وقتی بوتوکس به صورت موضعی به داخل عضلاتی تزریق می‌شود که مسوول بسته شدن پلک هستند، جذب پایانه‌های عصبی می‌شود که به عضلات فرمان می‌دهند. بوتوکس مانع آزاد شدن استیل کولین می‌شود که مسئول انقباض عضلات است.
در نتیجه نوعی فلج موقتی علائم بلفارواسپاسم برطرف می‌شوند. معمولاً اثر تزریق پس از یکی دو هفته ظاهر می‌شود و ۳ تا ۶ ماه باقی می‌ماند. پس از این مدت لازم است تزریق بوتوکس مجدداً تکرار شود. البته در معدودی از بیماران پس از یکی دو بار تزریق علائم برطرف می‌شود.
تزریق بوتوکس روش بسیار مؤثری است و در بیش از ۹۰ تا ۹۵٪ موارد باعث بهبود قابل توجه فرد می‌شود.
البته تزریق بوتوکس می‌تواند عوارضی مانند پتوز (افتادگی پلک)، تاری دید یا دوبینی ایجاد کند اما این عوارض گذرا هستند و حداکثر ظرف مدت ۶ ماه برطرف می‌گردند.