«آنتاموبا هیستولیتیکا» نام علمی انگل آمیب بیماری‌زا در انسان است که سومین علت شایع مرگ در اثر بیماریهای انگلی بعد از انگل‌های مالاریا و شیستوزومیاست. این انگل تک‌سلولی در روده انسان زندگی میکند و با آسیب رساندن به غشای روده‌ها از سلول‌های خونی تغذیه کرده و باعث پارگی جدار روده و ایجاد اسهال خونی میشود. یکی از توانایی‌های انگل این است که برای در امان بودن از آسیب‌های محیطی میتواند با ایجاد یک غشا دور خودش به شکل کیست در آمده و به این ترتیب وقتی همراه مدفوع دفع میشود تا چند هفته زنده خواهد ماند و با ورود به دستگاه گوارش، دیگر افراد را آلوده خواهد کرد. حدود ۱۰ درصد جمعیت جهان مبتلا به «آمیبیازیس» هستند، ولی در بیش از ۹۰ درصد این افراد بیماری به شکل بی‌علامت و در اثر حضور کیست در روده خود را نشان می‌دهد.
آنتامبا هیستولیتیکا اساسا در روده ی بزرگ مستقر میشود، تروفوزوییت ها یا اشکال فعال در داخل مجرای روده قرار میگیرند و گاه ممکن است به چاله های مخاطی هجوم برند. در آنجا از گویچه های سرخ خون تغذیه کنند و موجب تشکیل زخم شوند. زخم شدن دیواره روده ممکن است به اسهال خونی آمیبی منجر شود. آمیب های مهاجم گاه به مویرگها راه پیدا میکنند و از طریق جریان خون به کبد یا اندام های دیگر حمل میشوندتا در آنجا آبسه تشکیل دهند. آمیب هایی که در مجرای روده باقی میمانند یا مجددا به مجرا وارد میشوند، اگر حرکات روده ای سریع باشند، ممکن است به صورت تروفوزوییتها در مدفوع آبکی یا نیمه سفت دفع شوند، اما اگر حرکات طبیعی باشند، به دور یکدیگر جمع میشوند و با بیرون ریختن غدای بلع شده به مرحله ی مقاوم کیستی وارد خواهند شد.
علایم بالینی و آسیب زایی
طبقه بندی بالینی زیر بر گرفته از گزارش سازمان جهانی بهداشت درباره آمیبیاز است
Ι. عفونت های بدون علامت
ΙΙ. عفونت های علامت دار
A.آمیبیاز روده ای
۱٫دیانتریک (یا اسهال خونی)
۲٫کولیت غیر دیانتریک
B.آمیبیاز خارج روده ای
۱٫کبدی
a.غیر چرکی حاد
b.آبسه کبدی
۲٫ ریوی
۳٫سایر محلهای خارج روده ای
نشانه های آمیبیاز بسیار گسترده هستند و عمدتا به وسعت تهاجم بافتی و به محدود بودن به دستگاه گوارش یا انتشار آن به سایر اندام ها بستگی دارند. آمیبیاز روده ای شایعترین شکل عفونت است و میتواند بدون نشانه باشد و بعضی بیماران دچار آمیبیاز روده ای دارای نشانه های شکمی مبهم و غیر اختصاصی هستند. اگرچه این نشانه ها ممکن است پس از درمان ضد آمیبی بهبود یابند یا محو شند، آنها را نمی توان اختصاصا به عفونت نسبت داد.
همه گیر شناسی
میزان شیوع عفونت آمیبی همانند اغلب بیماری های روده ای بسته به سطح بهداشت تغییر میکند و عموما در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری شایعتر از آب و هوای معتدل است. وخامت بیماری و میزان بروز عوارض نیز ممکن است در مناطق گرمسیری بیشتر باشد که بازتاب میزان بالاتر شیوع عفونت است. در حالی که ممکن است عوامل مختلفی در تعیین وخامت عفونت ایفای یقش کنند، اما کمبودهای تغذیه ای ارتباط تنگاتنگی با شدت و وخامت بیمار دارند. در ایالات محده، آمیبیاز در مهاجران و مسافران کشور های رو به توسعه شایعتر است. در هر منطقه، بیماری در موقعیتهای ازدحام جمعیت شایعتر بوده و ممکن است در یتیم خانه ها، و زندانها و آسایشگاهها به حد همه گیر برسد.
درمان
به جز مواردی که با مشاهده ی گویچه های سرخ خون در داخل ترفوزوییت به تشخیص می رسیم تشخیص آزمایشگاهی عفونت آنتامبا هیستولیبیکا بایستی با وجود گویچه های سرخ خون در مدفوع، عیار آنتی بادی سرمی و عیار آنتی ژن آنتامبا هیستولیتیکا در مدفوع به اثبات برسد. مترونیدازول یا داروی هم خانواده ی ان تیندازول اساسا برای درمان بیماری تهاجمی و پارومومایسین برای درمان عفونت روده ای به کار میروند
فوروات یک امیب کش داخل روده ای دیگر است که تنها در بیمارانی تجویز می شود که کیست دفع می کنند
پیشگیری
اغلب موارد آمیبیاز از طریق آلودگی مدفوعی آب و غذا کسب می شود و پیشگیر شامل اقداماتی برای قطع این زنجیره ی انتقال است.
اهمیت انتقال از طریق دست آلوده در گسترش بیماریهای روده ای ، از جمله آمیبیاز، مورد توجه ما قرار گرفته است. زیرا که شیوع نوسانی هپاتیت غالبا ردپایی در یک سالن غذاخوری خاص و گاه یکی از کارکنان دارد انواع آمیبیازها آمیبیاز روده ای شایعترین نوع عفونت آمیبی، دفع بدون علامت کیست است. کولیت آمیبى علامت‌دار ۶-۲ هفته پس از خوردن کیست‌هاى عفونت‌زا ایجاد مى‌شود. ابتدا به‌تدریج درد پائین شکم و اسهال خفیف و پس از آن بى‌حالی، کاهش وزن، و درد منتشر پائین شکم یا پشت به‌وجود مى‌آید. درگیرى سکوم مى‌تواند شبیه آپاندیسیت باشد. در دیسانترى شدید بیمارى ممکن است ۱۲-۱۰ بار در روز اسهال آغشته به خون و مخاط ولى با ماده مدفوعى کم داشته باشد. تقریباً مدفوع همه بیماران از نظر هِم مثبت است؛ کمتر از ۴۰ درصد بیماران تب دارند. به‌ندرت (غالباً در کودکان) شکل برق‌آساتر بیمارى با تب بالا، درد شدید شکم و اسهال زیاد اتفاق مى‌افتد. در بعضى بیماران، مگاکولون توکسیک به‌وجود مى‌آید. دریافت‌کنندگان گلوکوکورتیکوئید در خطر ابتلاء به اشکال شدیدتر آمیبیاز هستند. به‌طور ناشایع، نوع مزمنى از آمیبیاز شکل مى‌گیرد که مى‌تواند با بیمارى‌هاى التهابى روده اشتباه شود. آمبوماها ا(Ameboma) توده‌هاى التهابى ناشى از آمیبیاز روده‌اى مزمن هستند. آبسه آمیبی کبد عفونت آمیبى خارج روده اغلب کبد را درگیر مى‌کند. اکثرا علائم بیمار طى پنج‌ماه شکل مى‌گیرد. بیشتر بیماران تب و درد RUQ دارند؛ درد ممکن است مبهم یا پلورتیک باشد و به شانه تیر بکشد. تندرنس نقطه‌اى کبد و پلورال افیوژن سمت راست شایع، اما زردى نادر است. کمتر از یک سوم بیماران همزمان اسهال هم دارند. در بعضى از بیماران (به‌ویژه افراد مسن) بیمارى مى‌تواند سیرى تحت حاد با کاهش وزن و هپاتومگالى داشته باشد. فقط یک سوم از بیمارانى که تظاهرات مزمن دارند، تب‌دار هستند. در تشخیص افتراقى تب با منشاء ناشناخته باید آبسه آمیبى کبد را در نظر داشت زیرا ۱۵-۱۰ درصد از بیماران فقط با تب مراجعه مى‌کنند. عوارض آبسه‌هاى آمیبى کبد عبارتند از: درگیرى ریه و پلور در ۳۰-۲۰ درصد از بیماران با افیوژن استریل، انتشار از کبد به‌علت هم‌جواری، و پارگى واقعى آبسه به درون فضاى پلور، صفاق یا پریکارد. پارگى آبسه آمیبى که ممکن است طى درمان نطبى اتفاق بیفتد، معمولا نیاز به درناژ دارد. سایر نقاط خارج از روده علاوه بر کبد، آمیبیاز مى‌تواند دستگاه ادرارى تناسلى (همراه با زخم‌هاى دردناکى تناسلی) و مغز (در کمتر از ۱/۰ درصد از بیماران) را نیز مبتلا سازد.
کیست آمیب آسیبی به روده‌ها نمی‌رساند، ولی وقتی فرد ضعیف میشود کیست‌ها به شکل فعال که «تروفوزویید» نامیده میشوند تغییر شکل داده و انگل به جداره روده حمله کرده و باعث ایجاد جراحت میشود و همان‌گونه که گفته شد خونریزی ایجاد میکند. وقتی شدت جراحت و خونریزی زیاد باشد اسهال خونی شدید ایجاد و بیماری شدیدتر میشود. راه‌های انتقال آمیب همان‌گونه که گفته شد کیست آمیب در روده افراد زیادی وجود دارد ولی به شکل بی‌علامت بوده و باعث بیماری نمی‌شود. این افراد همه روزه کیست‌ها را با مدفوع‌شان دفع میکنند. تا زمانی که مدفوع به شکل بهداشتی دفع میشود و افراد بعد از دفع مدفوع دست‌ها را کامل می‌شویند احتمال آلودگی دیگران وجود ندارد، ولی زمانی که این اصول رعایت نشود، آلودگی منتشر میشود. شایعترین حالت پخش شدن آلودگی این است که افراد دارای کیست در مشاغل مربوط به مواد غذایی مثل نانوایی‌ها، رستوران‌ها و نظایر آن کار کنند و بدون رعایت بهداشت بعد از دفع کیست از مدفوع آن را به مواد غذایی انتقال داده و باعث آلودگی افراد زیادی شوند. به همین دلیل است که اکنون این‌گونه کارکنان از طرف سازمان‌های بهداشتی آزمایش میشوند تا در صورت وجود کیست در روده ابتدا درمان شوند. نکته دیگری نیز در مورد آمیب مهم است و آن اینکه برخلاف بسیاری از میکروب‌های عامل اسهال مثل وبا و حصبه که با کلرزنی به آب از بین میروند، آمیب چون تک‌سلولی است با کلر از بین نمی‌رود و در صورتی که در منطقه‌ای شایع شود، تنها راه مبارزه با آن جوشاندن آب است که باعث مرگ انگل میشود. به جز اسهال خونی، آمیب میتواند با نفوذ به کبد ایجاد آبسه در کبد کند. آبسه به تجمع چرک گفته میشود که باعث ورم و درد در کبد میشود. درمان آمیب در ۲ مرحله شرح داده میشود؛ مرحله اول درمان کیست‌هاست که باید در افرادی که با غذا سر و کار دارند، حتی اگر اسهال نداشته باشند انجام شود. این درمان با داروهایی مثل «یدوکینول» انجام میشود. در مرحله دوم که آمیب با نفوذ به جداره روده باعث آسیب روده و اسهال خونی میشود داروی «مترونیدازول» درمان انتخابی است که باید به همراه یدوکینول استفاده شود. همین دارو در آبسه‌های کبدی نیز درمان انتخابی است.
خوب بود ولی نشانه های اولیه و مزمنش را میخواستم
علائم معمولاً ۶-۲ هفته پس از خوردن کیست آغاز شده و بصورت اسهال ( که دفعات آن در طول روز ممکن است به ۱۲-۶ باربرسد.)درد شکم، دل پیچه خود را نشان می دهد.در مراحل مزمن ممکن است با بیماری های التهابی روده اشتباه شود و نیز امبوما در مرحله ی مزمن بیماری مشاهده میشود.این ضایعه در واقـع یـک لزیـون گرانولومـاتوز مزمن است که به صورت سفت دردناک و قابل حرکت می باشد.که این حالت نشانه ی حمله ی مکرر امیب به یک نقطه می باشد.
ممنونم از زحمات شما در ترویج علم.
خواهش، وظیفه اس
سلام آمیب کش های لومینال و بافتی کدامند و این که لومینال چیست؟
سلام و سپاس بابت مقالات علمی اقای دکتر من به امیب مبتلا هستم با انجام ازمایش مدفوع۳ بار پشت هم امیب در مدفوع دیده شد به تجویز دکتر برای ۱۰ روز هر ۸ ساعت ۳ تا مترونیدوزال ۲۵۰ یعنی روزی ۷۵۰ خوردم اما بعد از مصرف دارو و انجام ازمایش امیب در مدفوع نبود اما در مخاطی که دفع میکنم همچنان امیب هست نمیدانم چه باید بکنم؟
سلام عرض ادب
درمان درست برای آمیب هیستولیتکا مترونیدازوال بتهایی نمیباشد و باید در کنار مترو از دارویی یدوکینول ۶۵۰ میلی گرم سه بار در روز به مدت ۲۰ روز استفاده شود.
در ضمن بنده خانم دکتر هستم
با سلام مجدد، خانم دکتر .پزشک متخصص بیماری های گوارش گفتن در ازمایشی مدفوعی برای ۳ روزپشت سر هم که دادم تنها امیب گزارش شده و کیست نیست لذا ایشون برای من تنها مترو نیدازول تجویز کردن چون گفتن یدوکینول برای کیست امیبه. من ۱۰ روز هر ۸ ساعت ۳ تا مترو خوردم بعد از ۱۰ روز هم ازمایش مدفوع دادم هم ازمایش از مخاط که دفع میشد در مدفوع امیب نبود اما مخاط امیب گزارش شده بود به شدت لاغرم و نمیدانم چه کنم خانم دکتر منبت کنید راهنمایی کنید. سپاس فراوان
سلام عزیزم ابتدا بابت تاخیر در پاسخگویی معذرت میخواهم
باید عرض کنم بنده با احترام به متخصص مربوطه با نظر ایشون مخالفم در مواردی که آمیب حالت مهاجم دارد تنها مصرف مترو موثر نمی باشد و حتما باید در کنار ان از یدوکینون هم مصرف شود، دلیل مخاط و خون هم مهاجم بودن این انگل است زیرا به بافت روده حمله میکند پیشنهاد من این است اگرکه تا الان بهبود حاصل نشده یا نظر متخصص دیگری را جویا شوید یا یدوکینون که بسیار کمیاب هم شده را شروع کنید
مورد دیگر اینکه تشخیص کیست و تروف آمیب هیستولیتکا نیازمند یک پرسنل اکسپرت هست که گاها به دلیل نبود همچین پرنسلی باعث خطا در گزارش میشود
خانم دکتر چرا امیب هیستولیکا خون و مخاط دفع میشه؟ واقعا نمیدانم برای درمان درست باید چه کار کنم؟انشاالله سلامت و پاینده باشید
سلام با تشکر از شما بابت راهنمایی و پاسخ به سوال من خانم دکتر دوباره وقتی از یک پزشک بیماریهای عفونی گرفتم حالا توکل به خدا مراجعه میکنم و انشاالله نتیجه میگیرم راستی خانم دکتر در تهران منطقه شمس اباد منطقه ۴پایین تر از میدان ملت داروخانه ی دکتر اردلان خیابان استاد حسن بنا شمالی داروخانه اردلان یدوکینول فراوان دارند باز بی نهایت از شما سپاسگذارم انشاالله همیشه سلامت و موفق باشید
سلام بله معمولا پایتخت مشکل کمبود دارو خیلی کم رنگ تر از جاهای دیگه هست، بنده اهواز هستم و تقریبا نایاب شده بود این دارو
با سلام و سپاس فراوان از شما خانم دکتر خیلی مهربان و باسواد. خانم دکتر حالا من اگر یدوکینول رو تنها و بدون مت رو مصرف کنم البته تحت نظر پزشک برای از بین بردن انگل جواب میده؟ خوب البته در مخاطی که دفع میکنم رنگ خون کمرنگتر از قبل از مصرف مترو برای ۱۰ روزه خانم دکتر خیلی لاغر شدم و به شدت ریزش مو دارم.البته یک اقای دکتری متخصص پوست و مو هم تایید کردن که وجود عفونت در بدن باعث ریزش مو میشود باز هم یک دنیا سپاس و ارزوی سلامتی و موفقیت برای شما خانم دکتر مهربان
سلام عزیزم شما لطف دارید، نظر من بر استفاده ی همزمان هست و اینکه همین اسهال و دفع مخاط در جذب مواد غذایی اختلال ایجاد میکنه و طبیعتا باعث ضعف لاغری و سایر عواقب خواهد شد
سلام
من بیش ازیکماه خونریزی داشتم وبعدازازمایش متوجه شدم تروفوزوییت دارم.ده روز مترو استفاده کردمواما همچنان ۳۰درصدازخونریزی باقی مانده.ضمنایدوکینول هم از ۴روزپیش همزمان شروع کردم.چقدرزمان میبره تا خونریزی قطع بشه.ضمنامدفوع عادی دارم واسهال نیستم
سلام دوست عزیز
گرچه نیاز به اطلاعات تکمیلی هست ولی معمولا تا ۱۰ روز دارو جواب خواهد داد و بنظرم تست را تکرار کنید
ممنون خانم دکتربابت پاسخگویی.سونو دادم ،ابسه کبدی نداشتم.درحالتی که تست بدم ومنفی بشه،اینکه مدفوع بشکل عادی درامده ومخاط بسیار کم شده اما خونریزی ادامه دارد میتواند نشانه زخم روده باشه که طی زمان بیشتری خوب بشه؟نگرانم بااتمام دوره۲۰روزه یدوکینول خونریزی تمام نشه
سلام خانم دکتر لطف میکنید نحوه ی مصرف مترونیدازول و یدوکینول را بیان کنید یعنی هر ۸ ساعت همزمان یدوکینول ۶۵۰ با مترو نیدازول با چه دوزی ؟ روزی ۳ مرتبه برای ۱۰ روز باید مصرف کنم؟ بسیار سپاسگذارم