میاز بیماریی است ناشی از حضور لارو مگس ها در بافت های زنده و یا مرده بدن که این ورود و حضور لارو ممکن است از طریق زخم و جراحات پوستی و یا از طریق حفرات طبیعی بدن مثل دهان، گوش، چشم و دستگاه تناسلی – ادراری صورت گیرد.

مگس های مولد میاز:

کرایزومیا بزیانا (Chrysomyia bezziana):

این مگس در سراسر آفریقا و اکثر نقاط آسیا از جمله ایران وجود دارد و در سال های اخیر در مناطق جنوبی، جنوب غربی و غرب کشور ایجاد خسارات زیادی در دام ها کرده است. موارد انسانی میاز ناشی از آن نیز گزارش شده است. حشرات بالغ به طول ۸ تا ۱۲ میلی متر و به رنگ سبز متالیک، سبز مایل به آبی تا آبی متمایل به بنفش هستند. حشرات ماده بارور تخم های خود را در دستجات ۱۵۰ تا ۲۰۰ عددی و گاهی بیشتر درون زخم های سطحی و یا مخاط اندام های عفونی مثل چشم یا دستگاه تناسلی قرار می دهند. گاهی میاز در چشم یا گوش رخ می دهد و باعث کوری یا کری و انهدام ساختمان چشم و گوش می شود.

لوسیلیا سریکاتا (Lucilia sericata):

این مگس اغلب به رنگ سبز متالیک و یا سبز مسی بوده و انتشار جهانی دارد. مگس ماده معمولاً تخم های خود را بر روی گوشت، ماهی، لاشه و اجساد در حال تجزیه و فساد قرار می دهند. همچنین آن ها تخم های خود را در نزدیکی یا بر روی جراحات و زخم های بدبوی انسان یا حیوانات و بر روی مدفوع و مواد گیاهی در حال پوسیدن نیز قرار می دهند. این حشرات بیشتر در مناطق غیر بهداشتی و در محل هایی که گوشت و لاشه های در حال پوسیدن وجود دارند یافت می گردند و تقریباً همیشه در نزدیک قصابی ها و کشتارگاه ها به طور فراوان وجود دارند. گزارش هایی از وجود این لاروها در زیر پانسمان و لباس بیماران علی الخصوص هنگامی که با خون و ترشحات آغشته باشد وجود دارد. این آلودگی ها معمولاً آزار و خسارت مهمی را ایجاد نمی کند زیرا لاروها عمدتاً از چرک و بافت مرده تغذیه می کنند.

سارکوفاگا هموروئیدالیس (Sarcophaga haemorrhoidalis):

بدن به رنگ خاکستری روشن تا تیره است و صفحات کوچک تیره و روشن شبیه به صفحه شطرنج در پشت شکم دارند و به همین علت به آن ها مگس های شطرنجی نیز گفته می شود. این مگس پراکندگی وسیع جهانی دارد. اکثراً از چرک و بافت های مرده تغذیه کرده و خسارت چندانی ایجاد نمی کند. در صورت ایجاد میاز گوارشی عوارض قابل توجه و دل دردهای شدید بوجود می آورد.

ولفارسیا مگنیفیکا (Wohlphartia magnifica):

مگس های خاکستری رنگ و بزرگتر از مگس خانگی بوده که طرح شطرنجی در پشت شکم این مگس ها واضح و مشخص نیست. مگس های ماده بارور لاروهای خود را در دستجات ۵۰ تا ۷۰ تایی روی زخم های چرکین، اندام های عفونی و خراش ها، جراحات سطحی و حتی پوست به ظاهر سالم انسان و حیوانات قرار می دهند.میاز ناشی از این مگس می تواند باعث کوری و کری فرد و ندرتاً موجب مرگ (بخصوص در نوزادان) شود.

استروس اویس (Oestrus ovis):

این مگس در بسیاری از حیوانات اهلی و گاهی در انسان ایجاد میاز می کند. در مناطق مختلف ایران شایع است و باعث خسارات اقتصادی فراوانی نیز در دامپروری می شود. به این مگس، مگس سینوس بینی گوسفند یا مگس سسپو نیز گفته می شود. مگس های ماده در زمان مناسب تعداد زیادی لارو و مجموعاً تا ۵۰۰ لارو بر روی بینی گوسفندان رها می کنند. موارد میاز انسانی بیشتر در چشم و گلو ایجاد می شود که در چشم ایجاد التهاب و آماس ملتحمه (Conjunctivitis) می کند. کوری بر اثر میاز ناشی از این گونه نیز گزارش شده است. موارد میاز گلو باعث التهاب حلق و تارهای صوتی و اشکال در تنفس و تکلم می گردد.

هیپودرما بوویس (Hypoderma bovis):

این مگس به ندرت تخم های خود را به پای انسان می چسباند و لاروها به زیر پوست نفوذ و ایجاد تونل های مارپیچ می کنند که گاهی با ایجاد برآمدگی یا آبسه ممکن است فلج موضعی ایجاد کنند.

گاستروفیلوس اینتستینالیس (Gasterophilus intestinalis):

این گونه تقریباً انتشار جهانی دارد و معمولاً در اسب ایجاد میاز می کند. این مگس ندرتاً ممکن است در انسان میازی مشابه میاز ناشی از هیپودرما بوویس به وجود آورد. در موارد نادری دست، پا یا صورت انسان به علت تماس نزدیک با اسب به لاروهای گاستروفیلوس آلوده می شود.

روش های پیشگیری:

۱- پوشاندن و ضدعفونی کردن زخم های سطحی به صورتی که در معرض مگس ها قرار نگیرد.

۲- درمان سریع بافت ها و اندام های عفونی مثل گوش، چشم و دستگاه ادراری در صورت داشتن ترشح چرکی.

۳- توصیه به افراد ساکن در مناطق آلوده در مورد استفاده از کلاه های محافظ سر و صورت.

۴- توصیه به افراد برای ایجاد پوشش مناسب در بچه ها برای جلوگیری از ابتلا به میاز تناسلی – ادراری.

درمان:

در صورت ایجاد میاز در زخم و یا پوست اولین اقدام پوشاندن محل آلودگی با لایه ای از روغن های نفتی مثل پارافین است. این اقدام باعث مسدود کردن سوراخ های تنفسی عقبی لاروها و خارج شدن آن ها از محل زخم برای دستیابی به اکسیژن است، سپس باید بلافاصله لاروها را خارج کرد. در صورت لزوم می بایست لاروها با جراحی از پوست یا عضو مورد تهاجم بخصوص چشم یا گوش خارج شوند. در میازهای حلق و گلو خوردن روغن ولرم باعث تحریک لاروها و رها شدن آن ها از مخاط گلو می شود.

مبارزه با مگس ها:

۱- روش های فیزیکی و مکانیکی: نصب توری برای درب و پنجره ها و هواکش ها تا طبقات چهارم ساختمان ها، ایجاد تهویه مناسب و برقرار کردن جریان نسبتاً تند هوا در بالای درب های ورودی، استفاده از حشره کش های الکتریکی تولید کننده نور ماوراء بنفش و یا دستگاه هایی که ایجاد جریان الکتریکی با ولتاژ بالا و کشنده برای حشرات می کنند.

۲- بهسازی محیط زیست: بهسازی محیط عمدتاً شامل اقداماتی به منظور محدود کردن و از بین بردن محل های تخم ریزی و زاد و ولد مگس ها می باشد. برای دستیابی به این هدف جمع آوری و نگهداری زباله در ظروف در بسته و کیسه های پلاستیکی، تخلیه زباله از سطح شهرها با فواصل زمانی کوتاه حداقل دوبار در هفته و دفع بهداشتی زباله از اقدامات اساسی و مهم است، همچنین دفع و جمع آوری صحیح و بهداشتی مدفوع انسان و حیوانات اهلی بخصوص در مناطق روستایی و نگهداری آن در گودال ها و حوضچه های مخصوص و سرپوشیده در کاهش جمعیت مگس ها اقدامی بسیار مفید محسوب می شود.

* بهترین و موثرترین روش کنترل مگس ها بهسازی و رعایت بهداشت محیط زیست است و حشره کش ها را فقط به عنوان مکمل این عمل باید به کار برد نه به عنوان جانشین شونده.

۳- روش های شیمیایی: مبارزه شیمیایی با مگس ها معمولاً موقتی و مشکل است زیرا مگس ها سریعاً نسبت به سموم شیمیایی مقاومت پیدا کرده و توسط آنزیم های خاص خود سموم را تجزیه و خنثی می کنند. مگس ها نسبت به سموم گروه کلره در تمامی جهان، نسبت به سموم فسفره در خیلی از نقاط و نسبت به کاربامات ها و پیرتروئید ها (سموم عالی گیاهی) در بعضی از مناطق خاص مقاومت پیدا کرده اند. لذا استفاده از سموم پیرتروئید مانند لامبداسیهالوترین (آیکن)، پرمترین، دلتامترین و ….. نسبت به سایر سموم موثرتر خواهد بود که ممکن است به صورت ابقایی در سطوح محل تماس و استراحت مگس ها صورت گیرد و یا از طناب ها و نوارهای آغشته به سموم و آویزان کردن آن ها از سقف اتاق ها و سالن ها استفاده شود. می توان با سمپاشی سطح و درون توده های زباله به صورت هفتگی اقدام به لاروکشی و مبارزه با لارو مگس ها نمود.