ریزوپوس چیست؟ / نکاتی مهم در مورد کپک سیاه نان

کپک سیاه نان با نام علمی ریزوپوس استولونیفر(Rhizopu stolonifers) از گروه زیگومیکوتا است و بر روی نان رشد می کند

این قارچ دارای یک سری رشته های بر روی سطح نان (میسلیوم)به نام استولون و نخینه های درون نان به نام ریزوئید می باشد.از این قسمت ها بخش های عمودی خارج می شود که بر روی هر یک از آن ها بخش های به نام اسپورانژ ایجاد می شود که در آن هاگ های غیر جنسی تولید می شوند

پیکر این قارچ از نخینه‌های بدون دیواره‌ی عرضی ساخته شده است.

در این قارچ‌ چند نوع نخینه وجود دارد. نخینه‌های افقی که روی نان رشد می‌کنند و استولون(Stolon) نام دارند و نخینه‌هایی که به درون نان رشد می‌کنند و ریزوئید(Rhizoid) نامیده می‌شوند. ریزوئیدها سبب تثبیت استولون‌ها در محیط و هم‌چنین جذب مواد غذایی از آن می‌شوند. اسپورانژیوفورها (Sporangiophore) نخینه‌های ساقه‌ مانندی هستند که هاگدان‌ها روی آن‌ها تشکیل می‌شوند.

ریزوپوس: Rhizopus

مشخصات ماکروسکوپی:

رنگ سطح کلنی خاکستری و پشت آن بی رنگ است و واجد میسلیوم های هوایی فراوان و پشمی است.

مشخصات میکروسکوپی:

اسپورانژیوم کروی مملو از آندوسپور میباشد. در ریزوپوس دو نوع میسلیوم قابل تشخیص است، انواعی که ریشه مانند میباشند و در محیط کشت فرو میرود که Rhizoid و انواعی کشیده و عریض به نام Stolon.

تولیدمثل کپک سیاه نان

تولیدمثل غیرجنسی
تولیدمثل غیرجنسی روش معمول تولیدمثل در این قارچ است. هنگام تولیدمثل غیرجنسی، هاگ‌های هاپلوئید درون هاگدان‌ها تشکیل می‌شوند. هاگ‌های بالغ در محیط‌ رها می‌شوند و از رشد هر یک میسلیوم قارچی جدید به‌ وجود می‌آید.

هنگام تولیدمثل جنسی دو نخینه از دو نوع جنسی مختلف که با نام مثبت (+) و منفی (-) خوانده می‌شوند به‌سمت هم‌دیگر جذب می‌شوند، انتهای نخینه‌ها با هم برخورد می‌کند و یکی می‌شوند.
در همین حال در ‌سمت داخل هر نخینه یک دیواره‌ی عرضی تشکیل و این بخش از بقیه‌ی نخینه‌ مجزا می‌شود. هسته‌های هاپلوئید درون این بخش دو به دو باهم ترکیب می‌شوند و دیواره‌ی ضخیمی به درون آن تشکیل می‌شود که در این حالت به آن زیگوپسور می‌گویند.

زیگوسپور بعد از طی یک دوره خواب، میوز را انجام می‌دهد و می‌روید. در این زمان تعدادی اسپورانژیوفور روی آن رشد می‌کند که هاگدان‌ دارند. درون هاگدان‌ها تعداد فراوانی هاگ تشکیل می‌شود که در محیط رها می‌شوند و میسلیوم‌های جدیدی را به‌وجود می‌آورد

کپک سیاه نان یا ریزوپوس استولینفر ساپروفیت بوده و هم در محیط کشت آگار و هم در کشت بذر دیده می شود. معمولا در مدفوع حیوانات، خاک ها زندگی کرده و تجزیه کننده گیاه و جانور مرده می باشد. در منزل، بیشتر بر روی نان بیات یا بذور و میوه هایی که درست انبار داری نشده اند دیده می شود. عمدتا و تنها راه انتشار آن هوا می باشد.

این عامل به تنهایی باعث بیماری انسان نمی شود. در متون پزشکی سابق گزارشاتی مبنی بر عارضه زیگومایکوسیس ناشی از قارچ ریزوپوس صورت گرفته که در واقع این بیماری مربوط به جنس های دیگر Absidia و Mucor می باشد.

خوردن نان کپک زده

کپک‌ها بخش جدایی‌ناپذیر زندگی ما هستند. اگر نان به نظر کپک زده می‌آید، فکر نکنید با دور ریختن بخش سبز و گندیده می‌توانید آن را بخورید. کپک ریشه‌های میکروسکوپی زیادی دارد که در سطح زیرین نان جا خوش می‌کنند و کل نان را از بین می‌برند. بنابراین، قبل از مصرف هر ماده غذایی بهتر است نشانه‌های رشد کپک را در آن بررسی کنید.

با اینکه کپک نان نسبتا بی‌ضرر است، برخی افراد پس از خوردن آن دچار عوارض جانبی ناشی از مسمومیت می‌شوند. رایج‌ترین کپک آن، پنی‌سیلیوم است که از آن برای تولید پنی‌سیلین استفاده می‌شود. افرادی که به کپک آلرژی دارند، با خوردن آن ممکن است دچار واکنش‌های آلرژیک شدید شوند یا افت فشار خون پیدا کنند.

در موارد نادر، فرد دچار مشکل تنفسی می‌شود یا حتی حمله قلبی را تجربه می‌کند. اگر فکر می‌کنید نان کپک‌زده خورده‌اید، مراقب علائم خطرناک باشید و از یک پزشک متخصص نیز مشورت بگیرید. اما اگر به کپک آلرژی ندارید و به طور اتفاقی یک تکه نان کپک‌زده خوردید، وحشت نکنید. تاثیر کپک در اغلب موارد یک امر زمان‌بر است و در کوتاه‌مدت مشکلی ایجاد نمی‌کند.

دقت کنید قبل از خرید، علائم کپک روی محصول غذایی مورد نظرتان نباشد. همچنین، هیچ‌وقت برای تشخیص کپک غذا را بو نکنید. بوییدن کپک نیز می‌تواند موجب بروز واکنش‌های آلرژیک مانند عطسه، خارش، جاری شدن اشک، آب‌ریزش، احتقان و خارش بینی، دهان و لب‌ها شود.

ریزوپوس چیست؟ / نکاتی مهم در مورد کپک سیاه نان