بيماری انگلی و مشترک بين انسان و دام که توسط نوزاد يک انگل روده سگ در انسان و دام ايجاد می شود. کرم بالغ در روده سگ و نوزاد اين کرم در بدن انسان و حيوان اهلی ( نشخوار کنندگان ) زندگی می کند. عامل ايجاد بيماری مرحله نوزادی انگل اکينوکوکوس گرانولوزوس است .

اپيدميولوژی کيست هيداتيک :

آلودگی انسان بيشتر درمناطقی که دامداری رواج دارد ديده ميشود و ارتباط انسان با سگ و دام ها زمينه ابتلا را فراهم می کند. فاکتورهائی مثل سن، شغل، مذهب ، آداب و رسوم وعادات مردم نقش زيادی در انتقال و انتشار بيماری دارد: مثلا بعلت تماس بيشتر کودکان با سگ يا بعضی مشاغل مانند چوپانان، دباغان و کشاورزان ميزان شيوع در آنها بيشتر است ويا افرادی که تماس بيشتری با سگ دارند بيشتر در معرض ابتلا هستند.

راههای انتقال بيماری :

دفع تخم های کرم بالغ باعث آلودگی خاک و آب می شود و حيوانات اهلی مانند گوسفند، بز، گاو و شتر (ميزبان واسطه) هنگام چريدن تخمها را ميخورند و انسان به طور تصادفی از طريق خوردن غذا يا آب آلوده به تخم ها و يا از طريق تماس مستقيم با سگ های آلوده با مرحله حد واسط انگل آلوده می شود. انگل بلع شده از روده نفوذ می کند و از طريق سيستم خونی به کبد و ريه ها و به طور کمتر شايع به بافتهای ديگر منتقل می شود . در نواحی با شيوع بالا اغلب کودکان مبتلا می شوند اما کيستهای کبدی به چندين سال زمان نيازدارد تا به قدری بزرگ شوند که قابل کشف يا علامت دارشوند.امکان ابتلاء همه ارگانها در اين بيماری وجود دارد ولی شايعترين محل ابتلا کبد (60 تا 70 درصد) و سپس ريه و مغز ميباشد. کمتر از 2% موارد گزارش شده کيست در مغز بوده و ابتلاء ساير اعضاء مانند طحال، عضله و ابتلاء چند ارگانی کبد و ريه يا کبد و طحال- ريه و مغز نيز گزارش شده است. به طور نادر کيست هيداتيک در قلب، تيروئيد، پستان، کليه و بافت نرم گردن و مهره گزارش شده است. بيشترين موارد کيست هيداتيک در بالغين درکبد يافت می شود ولی کيست در ريه و مغز کودکان بيش از افراد بالغ ديده می شود.

علائم بيماری :

پس از بلع تخم هر اندامی از بدن می تواند محل بوجود آمدن کيست باشد و بسته به اينکه در چه اندامی کيست ايجاد شده اختلال در عملکرد عضو را داريم . کيست های ريوی و کبدی معمولاً شايع تر هستند . علائم بيماری نيز بستگی به عضو درگير- اندازه کيست و محل دقيق آن در عضو مبتلا- واکنشهای بين کيست و عضو مبتلا- پاره شدن کيست و واکنشهای ای ايمونولوژيک به دنبال آن مثل شوک آنافيلاکسی و غيره دارد. دوره کمون ممکن است بين 5تا20 سال طول بکشدو در غالب موارد سالها طول ميکشد تا بيماری علامتدار شود و گاها کيست خودبخود بهبودی پيدا ميکند.بعد از سالها به علت بزرگ شدن وايجاد اثر فشاری ، بيمار احساس دردشکمی ، بی اشتهايی ، احساس توده شکمی می کند. در کيست های کبدی علائمی مثل بزرگی کبد ، قولنج کبدی و زردی ديده می شود. در کيست های ريه علائم مختلفی از جمله سرفه ، تنگی نفس ، دردهای قفسه سينه و خلط خونی ديده می شود. کيست در مغز موجب اختلالات عصبی تاری ديد ، لرزش و صرع می گردد. کيست در کليه با سوزش ادرار و وجود خون در ادرار خودنمايی می کند. کيست قلبی ممکن است باعث تپش قلب ، تنگی نفس، اختلال عمل قلب گردد. در پاره ای از موارد به علت ضربه ممکن است کيست پاره شده و محتويات آن وارد خون شده و شوک ايجاد کند که خود موجب سقوط سريع فشار خون و مرگ بيمار می گردد اين بيماری در موارد شوک آنا فيلاکسی و يا در موارد درگيری قلبی و ايجاد تامپوناد قلبی کشنده است. در موارد نادر با درگيری اعضايی مثل مغز- چشم – استخوان و عضلات ايجاد علائم جدی مثل کوری و فلج می کند.

روشهای تشخيص کيست هيداتيک:

تشخيص کلينيکی :عفونت توسط پزشک با گرفتن شرح حال ،تاريخچه و علائم بالينی مثل اتساع شکم، اقامت در منطقه اندميک، سابقه تماس با سگ و …. شناسايی می شود. تشخيص آزمايشگاهی : عفونت با روشهای تشخيصی آزمايشگاهی نظير تستهای تشخيصی و افتراقی ، روشهای سرولوژی ،راديوگرافی ، سونوگرافی وسی تی اسکن و ….. شناسايی می شود.

درمان کيست هيداتيک:

به علت انتشار کيست و محدود نبودن حدود آن درمان مشکل است با توجه به اينکه بعضی از داروها مثل مبندازول والبندازول در مواردی که کيست ها کوچک و محدود می باشند باعث بهبودی شده اند اما در همه موارد جوابگو نيستند ولی انجه مسلم است اين داروها می توانند باعث کوجکی اندازه کيست شده و با توجه به اينکه جراحی تنها درمان قطعی است می توانند خطر جراحی را به حداقل برسانند. آنچه در جراحی مهم است در کيست پير بايد از برداشتن غشاء فيبری که در نتيجه واکنش نسج ميزبان اطراف کيست ساخته می شود پرهيز کرد جون خطر خونريزی افزايش می يابد ولی در کيستهای جوان بخاطر ترميم سريعتر بافت بايد اين غشاء برداشته شود

. کنترل و پيشگيری :

– رعايت بهداشت فردی و محيط – ضد عفونی نمودن سبزيجات – محصور نمودن مزارع کشت سبزيجات – معدوم ساختن اندام های آلوده به کيست هنگام ذبح دام – خوراندن داروهای ضد انگلی به سگهای شناسنامه دار و گله – عدم تماس با سگ سانان – درمان سگ های آلوده صاحبدار – از بين بردن سگ های ولگرد – کشتار دامها در کشتار گاهای بهداشتی – کشتار دام ها در سنين پايينتر (ممانعت از بزرگ شدن کيست ها) – دفع بهداشتی امعاء و احشاء آلوده – عدم تغذيه سگ ها با مانده امعاء و احشای کشتارگاهی – آموزش همگانی در مورد راه انتقال و انتشار بيماری