کنه ها و توضیحات کلی در مورد کنه ها /انواع کنه

کَنه‌ها از جانوران کوچک انگلی هستند.

کنه‌ها بندپا هستند و از نظر علمی به دو گروه کنه‌های حیوانی یا Ticks و سایر کنه‌ها یا MItes تقسیم می‌شوند که گروه اخیر را برخی هیره می‌نامند. در باور عامه نام کنه فقط به کنه‌های حیوانی اطلاق می‌شود که این نوع کنه‌ها از راه خوردن خون پستانداران، پرندگان و گاه خزندگان و دوزیستان تغذیه می‌کنند.

کنه‌ها به همراه هیره‌ها زیرردهٔ کنه‌سانان (Acarina) را تشکیل می‌دهند. کنه‌ها دارای انواع یک‌میزبانه، دومیزبانه و سه‌میزبانه هستند. کنه‌های ایکسودس، هیالوما و بوافیلوس از خانواده سخت‌کنه‌ها عمدتاً در نشخوارکنندگان ایجاد بیماری می‌کنند. کنه‌های مرغی (ارگاس پریسکوس) نیز از خانوادهٔ نرم‌کنه‌ها هستند. استفاده از انواع سموم حشره‌کش مانند کومافوس، فن والریت، پرمترین و فلومترین در مبارزه با این انگل‌ها مؤثر است.

توضیحات کلی کنه ها:

کنه ها دارای سه صفت اختصاصی هستند که آنها را از حشرات متمایز می کند. سر ، سینه و شکم در هم ادغام شده و بدن واحدی را بوجود می آورد. فاقد شاخک اند و در مراحل نمفی و بلوغ دارای چهار جفت پا می باشند.

کنه به دو خانواده تقسیم می شوند: کنه های سخت و کنه های نرم

کنه های سخت دارای یک پوشش پشتی سخت که بلافاصله در عقب سرکاذب قرار دارد. این پوشش پشتی در ماده کنه های سخت کوچک و در نر کنه های سخت تمام سطح پشتی را می پوشاند ( کنه های نرم که فاقد این پوشش هستند.)

رده بندی کنه‌ها:

شاخه Arthropoda دارای ۳ زیرشاخه میباشد. البته اختلاف نظر در طبقه بندی آن زیاد میباشد. که برای نمونه بر پایه طبقه بندی بارنز (Barnnes 1987) این شاخه دارای ۴ زیرشاخه میباشد.

اول: Trilobita که مربوط به دوران پیش از کامبرین هستند. Tri به چم سه و Lobita به چم برجستگی میباشد. این سه برجستگی توسط دو شیار طولی در پشت بدن ایجاد شده است. فراوانی آنها در کامبرین و اردوویسین بوده است و فسیل آنها در حال حاضر یافت میشود.

دوم: Mandibulata (آرواره داران) که مجهز به یک جفت آرواره بالا Mandible هستند.

بارنز زیرشاخه آرواره داران را ۲ زیرشاخه آرواره داران خاکزی Terrestrial Mandibulates یا تک انشعابی ها Uniramia و آرواره داران آبزی Aquatic Mandibulates یا همان سخت پوستان Crustaces می داند.

ما در اینجا آن را در مجموع زیرشاخه آرواره داران می پذیریم. این زیرشاخه شامل رده هایی از قبیل رده رمی پدیا، سفالوکاریدا، آبشش پایان، آرواره پایان و رده سخت پوستان عالی که جنس معروف آن خرخاکی Oniscus بوده و رده های دیگری از قبیل رده صدپایان Chilopoda ، هزارپایان Diplopoda ، پائروپودا Pauropoda ، سیم فیلا Symphyla و رده حشرات Insecta می باشد.

سوم: Chelicerata (قلاب داران) که دارای یک جفت کلیسر یا اندام انبرک مانند هستند. کلیسر دارای حرکات عمودی می باشد و وظیفه آن خرد کردن غذا می باشد. این زیرشاخه شامل رده های کلان کاسگان یا خرچنگ های عقرب مانند Merostomata ، رده عنکبوت های دریایی Pycnogonida ،رده عنکبوتیان Arachnida بوده که رده عنکبوتیان شامل زیررده هایی از قبیل زیررده عقرب ها Scorpiones ، زیررده عنکبوت ها Araneae ، زیررده عنکبوت های پادراز Opiliones ، شبه عقرب ها Pseudoscorpionida ، رطیل ها Sulpugida ، عقرب های دم شلاقی Pedipalpida و زیررده کنه‌ها Acari می باشند.

از لحاظ تکاملی شواهد چندانی در دسترس نیست که بتوان از روی آن تکامل کنه‌ها را بررسی کرد. کنه‌ها دارای تنوع زیستی و تغذیه‌ای هستند. در نتیجه تنوع و تغییرات مرفولوژیک در آنها بسیار وسیع است که در سایر موجودات کمتر دیده میشود. بعضی افراد معتقدند (شارو ۱۹۶۶) که قدمت کنه‌ها مربوط به دوره دونین است و از عقرب های دم شلاقی مشتق شده اند.

Grandjean معتقد بود که کنه‌ها متعلق به دو گروه تحت عنوان Acariformes و Parasitiformes هستند که هر گروه شامل این راسته ها با مثالی از خانواده میباشند:

Astigmata = Acarididae

Prostigmata = Actinedidae

Cryptostigmata = Oribatidae

این سه راسته بالا در مجموع کنه های گیاهخوار نامیده میشوند.

Notostigmata = Opilioacaridae

Tetrastigmata = Holothyridae

Mesostigmata = Gamasidae

Metastigmata = Ixodidae

مرفولوژی کنه‌ها:

بدن در کنه از دو قسمت گناتوزوما و ایدوزوما درست شده که این دو قسمت توسط شیارهایی تحت عنوان Circum capitual suture از یکدیگر متمایز میشوند.

اولی در کنه‌ها شبیه سر در حشرات است با این تفاوت که قطعات دهان و پیوستهای مربوط به آن مانند کلیسر و پدی‌پالپ را شامل میشود. مغز کنه‌ها به جای اولی در ناحیه دوم یعنی ایدوزوما واقع شده است. چشم ساده در صورت وجود در ناحیه پشتی و یا پشتی جانبی ناحیه propodosoma قرار دارد. بدین ترتیب اولی را میتوان به لوله‌ای تشبیه کرد که غذا از طریق آن به مری انتقال پیدا میکند. سقف این لوله گناتوزومایی را قطعه‌ای تحت عنوان Tectum تشکیل میدهد. در بعضی گونه ها مانند افراد راسته Metastigmata در اثر توسعه قاعده گناتوزوما قطعه‌ای تحت عنوان Hypostome بوجود می آید.

در بالای حفره دهان یک جفت کلیسر دو تا سه بندی قرار دارد که ممکن است دارای قابلیت انبساط و انقباض در داخل گناتوزوما باشد. کلیسر اولین جفت از پیوست های پیش دهانی است که در گروه‌های مختلف به اشکال مختلف دیده میشود. مثلا در کنه‌های شکارگر کلیسر سه بندی بوده و دارای یک انگشت ثابت یا Fixed digit و یک انگشت متحرک Movable digit می باشد که در جویدن طعمه از آن استفاده میکند.

در کنه‌های گیاهخوار کلیسر تبدیل به اندام سوزنی شکلی تحت عنوان stylet شده و بند قاعده‌ای آن stylophore یا اندام نگه دارنده استایلت نام دارد که از آن جهت سوراخ کردن بافت گیاهی استفاده میشود. مثل کنه دونقطه‌ای.

کلیسرها برخلاف آرواره بالا در حشرات دارای حرکات عمودی (از بالا به پایین) است و در عنکبوت ها کلیسرها مجهز به غدد مولد زهر در قاعده هستند. کلیسر در کنه‌ها هیچگاه نمیتواند نقش حسی را ایفا کند و همیشه یک اندام تغذیه‌ای است. در برخی از کنه‌ها مثل کنه‌های خانواده Phytoseiidae انگشت متحرک کلیسر مجهز به اندامی تحت عنوان Spermadactyle یا Sperm transfer organ بوده که وظیفه آن انتقال اسپرم به کنه ماده است.

پدی‌پالپ اولین زوج از پیوست های پس دهانی بوده و یک اندام حسی بشمار میرود که مجهز به موهای گیرنده تحریکات شیمیایی و لامسه‌ای است و به کنه در پیدا کردن غذا و یا میزبان کمک میکند. در کنه‌های شکارگری پدی‌پالپ مجهز به اندامی است که از آن در جهت گرفتن و نگه داشتن طعمه استفاده میکند. کتوتاکسی موهای موجود در سطح پدی‌پالپ در شناسایی و تشخیص گونه در کنه‌ها بسیار حائز اهمیت است.

حفره دهان Buccal cavity در کنه‌ها منتهی به حلق یا Pharynx میشود. حلق به صورت یک پمپ مکشی در بلع غذا عمل میکند. ناحیه گناتوزوما دارای تعداد زیادی غدد بزاقی است که در هضم مواد غذایی نقش دارد. در کنه‌های تارتن غدد مولد ابریشم در قاعده پدی‌پالپ قرار گرفته که ترشحات آن از طریق مجرایی طول پدی‌پالپ را طی کرده و از طریق منافذی که در انتهای پدی‌پالپ قرار گرفته تحت عنوان Spinneret از پدی‌پالپ خارج میشود.

ایدیزوما در کنه وظایفی مشابه سر، سینه و شکم در حشرات دارد و ممکن است مجهز به تزئینات خاص کیتینی باشد. کتوتاکسی موهای موجود در سطح این صفحات در Idiosoma در تشخیص خانواده در کنه‌ها حائز اهمیت است.

Idiosoma در کنه‌ها ممکن است بوسیله شیارهای مختلفی به قسمت های مختلف تقسیم بندی شود که از آن جمله میتوان به شیار Sejugol furrow اشاره کرد که بعد از جفت دوم پاها وجود دارد و ایدوزوما را به دو قسمت propodosoma و hysterosoma تقسیم بندی میکند. اولی ناحیه‌ای است که جفت اول و دوم پا را شامل میشود و دومی از بعد از پاهای دوم تا انتهای بدن را شامل میشود. این ناحیه به نوبه خود توسط شیار postpedal fur که بعد از پای چهارم قرار دارد به دو ناحیه تحت عنوان ناحیه Metapodisoma و Opisthosoma تقسیم بندی میشود. به مجموع propodosoma و Metapodisoma ناحیه Podosoma گفته میشود که پاها در آن قرار میگیرد و شامل چهار جفت پا است و مجموع propodosoma و Gnathosoma بنام Proterosoma خوانده میشود. بخش شکمی ایدوزوما ممکن است دارای صفحات مختلفی باشد که شکل صفحات و تعداد موهای موجود در صفحات از لحاظ تشخیص حائز اهمیت است.

ساختار جلد بدن:

پوسته خارجی بدن در کنه‌ها یا Integument مثل حشرات از یک لایه اپیدرمی و لایه های کوتیکولی تشکیل شده که به وسیله لایه اپیدرمی ترشح میشود. در حد فاصل بین لایه اپیدرمی و لایه کیتینی لایه‌ای بسیار نازک و دانه دانه وجود دارد که به آن لایه Schmidt layer گفته میشود. لایه های کوتیکولی در جلد بدن کنه از سطح خارج به سمت داخل عبارتند از:

۱٫ Epicuticle که متشکل است از لایه‌ای سیمانی یا Cementlayer و یک لایه بی رنگ که محتوی مو است بنام Tectostracum که این دو لایه وظیفه حفاظت پوست را بر عهده دارند و مانع از دست رفتن آب بدن میشوند. Cuticulin نازک و بی رنگ است و فاقد کیتین می باشد. مجاری غدد ترشحی یا Pore canal تا زیر لایه کوتیکولین ادامه پیدا کرده و تنها انشعابات ظریف آن تحت عنوان Micropore با لایه کوتیکولین در ارتباط است. وظیفه Pore canal رساندن ترشحات لایه اپیدرمی به سطوح مختلف می باشد. بعد از لایه کوتیکولین به ترتیب دو لایه Exocuticle (با بیشترین حجم و لایه اصلی) و Endocuticle وجود دارند که هر دو از جنس کیتین هستند با این تفاوت که اولی با رنگهای اسیدی و دومی با رنگهای قلیایی رنگ آمیزی میشود.

زیر سلولهای اپیدرمی غشای پایه‌ای Basement membrane نیز دیده میشود. در لایه های جلد بدن کنه ممکن است غددی وجود داشته باشد که ترشحاتی به خارج بدن ایجاد کند. همچنین در سطح جلد بدن کنه موهای حسی وجود دارد که دارای منشا اپیدرمی است و با اعصاب در ارتباط است.

اندام حرکتی (پا):

جز در موارد استثنایی مانند کنه‌های خانواده اریوفیده که دارای دو جفت پا هستند و کنه‌های خانواده Tenuipalpidae که دارای سه جفت پا هستند، سایر کنه ها در مرحله لاروی دارای سه جفت پا و در مرحله نیمف Nymphe و بلوغ دارای چهار جفت پا هستند. بندهای پا در کنه‌ها به شرح زیر است:

Tarsus – Tibia – Genu = Patella – Femur – Trochanter – Coxa

ساختار پیش پنجه، شکل ناخن Empodium در گونه های مختلف از لحاظ تشخیص ممکن است حائز اهمیت باشد. در برخی گونه ها ناخن یا امپودیوم ممکن است دارای تعدادی موی چسبنده یا tenet hair باشد که این نیز از لحاظ تشخیص در گونه ها مورد توجه است. پاها در برخی از کنه‌ها ممکن است بجز وظیفه حرکتی وظایف دیگری هم داشته باشند. بعنوان مثال در برخی پای اول بعنوان اندام حسی بوده یا ممکن است مجهز به ناخن های بسیار قوی باشد که از آن جهت نگهداری طعمه استفاده میشود. در برخی کنه‌ها مانند کنه مسافر Phoretic mity پاها ممکن است دارای اندام بادکش مانندی باشد که از آن جهت چسبیدن به بدن سایر موجودات و جابجایی استفاده میکنند. کتوتاکسی موهای موجود در سطح پا در بندهای مختلف بسیار مهم است.

دستگاه تنفسی Respiratory sys:

مبادله گازهای تنفسی اکسیژن و دی اکسید کربن بصورت های مختلفی انجام میشود. سوراخ های تنفسی یا استیگما از لحاظ وجود یا عدم وجود و همچنین موقعیت قرار گرفتن در کنه‌ها بسیار مهم است و صفت اصلی برای تشخیص راسته است. استیگما در داخل به لوله های تراشه‌ای اتصال داشته و تبادلات گازی بصورت مستقیم بین محیط و سلولهای بدن انجام میگیرد. بر اساس محل قرار گرفتن سوراخ های تنفسی کنه‌ها به راسته هایی که قبلا هم ذکر شده تقسیم بندی میشوند.

۱٫ راسته Mesostigmata: در افراد این راسته استیگما در بخش شکمی در کناره Coxa در پای سوم قرار گرفته و از قسمت جلو به لوله تنفسی یا Peritrem متصل شده و به سمت جلوی بدن امتداد دارد. وظیفه Peritrem تسهیل ورود و خروج هوا است.

۲٫ راسته Prostigmata: در افراد این راسته استیگما و پریترم در بخش جلویی بدن در حدفاصل بین کلیسرها و یا در قاعده کلیسر قرار میگیرد.

۳٫ راسته Cryptostigmata: در افراد این راسته استیگما در حفره Coxa پای اول یا سوم و یا حدفاصل بین آنها قرار گرفته و از نظر ظاهری پنهان است.

۴٫ راسته Astigmata: فاقد استیگما و پریترم است و تنفس از طربق پوست صورت میگیرد.

۵٫ راسته Metastigmata: در افراد این راسته استیگما و پریترم بعد از Coxa پای چهارم یا بین سوم و چهارم و بر روی صفحه استیگمایی یا Stigmatal plat قرار گرفته است. این مناطق دارای روزنه های هوا هستند که وظیفه دریافت و ذخیره گازهای تنفسی را دارد.

۶٫ راسته Notostigmata: دارای چهار جفت استیگما است که بصورت قرینه در حاشیه پشتی Hysterosoma به صورت روزنه های نیم دایره قرار میگیرد.

۷٫ راسته Tetrastigmata: دارای دو جفت استیگما در بخش شکمی و بعد از Coxa پای دوم می باشد. یک جفت آن دارای پریترم و یک جفت آن فاقد پریترم است.

در Prostigmata پا در ناحیه شانه یا Showder قرار گرفته که حدفاصل بین Gnathosoma و Propodasoma میباشد.

اندام های حسی:

سطح بدن کنه‌ها بخصوص Idiosoma دارای موهای حسی کیتینی است که بعضی از آنها وظیفه لامسه‌ای دارند و به آنها tactile setae گفته میشود که ممکن است به اشکال مختلف موئی، برگی شکل و نیزه‌ای و … دیده میشود. برخی از موها به دو گروه تقسیم میشوند. موهایی که در ساختار خود دارای ماده Actinopilin یا Actiocitin هستند و موهایی که فاقد این ماده اند. Actino کیتینی ید دوست است و از لحاظ نوری فعال است. بر این اساس کنه‌ها براساس وجود یا عدم وجود Actino در موهای سطح بدن به دو گروه کلی تقسیم شدند. گروه Actinotrichida و Anactinotrichida که در اولی موهای سطح بدن محتوی Actino است و شامل سه راسته Prostigmata ، Astigmata ، Cryptostigmata (خانواده (Oribatidae است. در دومی موهای سطح بدن فاقد Actino که شامل چهار راسته دیگر است.

وجود موهای حسی لامسه‌ای در سطح Idiosoma و همچنین ساختار آنها و وضعیت قرار گرفتن Actino از لحاظ تشخیص رده بندی بسیار حائز اهمیت است. یکی از موهای حسی در کنه‌ها موهایی تحت عنوان Trichobothridium یا Trichobothri که این موها در حجم داخلی کاملا از Actino پر شده است. این موها از دو قسمت شامل یک حفره حسی Bothridium و یک موی حسی Sensillum تشکیل شده که معمولا به تعداد یک یا دو جفت در ناحیه پروپودوزوما قرار گرفته اند. این موها به عنوان یک اندام تعادلی عمل میکنند و وظیفه درک باد و ارتعاشات را برعهده دارند. موهای گیرنده تحریکات شیمیایی معمولا برروی بندهای پنجه پا یا پدی‌پالپ قرار گرفته اند. از جمله موهای گیرنده شیمیایی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱٫ خار حسی Eupathidium: موهای خار شکلی هستند. در بند انتهای پدی‌پالپ و پاها پراکنده است و دارای یک غلاف نازک از Actino که اطراف پروتوپلاسم سلولی را احاطه میکند.

۲٫ موهای Famulus: این موها خیلی شبیه به موهای خار حسی بوده و دارای غلاف نازکی از Actino میباشند. اما تفاوت آنها با خار حسی در این است که این موها در انتها منشعب یا متورم اند و در پنجه پای اول دیده میشود.

۳٫ موهای میله حسی Solenidium: موهایی هستند که در انتها گرد بوده و در طول خود حالت مخطط دارد. این موی حسی روی پدی‌پالپ و پنجه پا وجود دارد و از لحاظ تشخیص در جنس و گونه مهم است.

در کنه‌های Anactino موهای حسی ممکن است به صورتهای مختلف دیده شود. بعنوان مثال در کنه‌های Ixodida در سطح پشتی پنجه پای اول اندام حسی تحت عنوان اندام هالی یا Hallers organ وجود دارد که این اندام دارای دو کپسول حسی بوده که در داخل کپسولهای حسی، موهای حسی قرار میگیرد. موهای حسی موجود در حفره جلویی وظیفه درک رطوبت و موهای حفره عقبی وظیفه درک بویایی را برعهده دارند. از جمله اندامهای حسی دیگر میتوان به Urstigmata clapard organ اشاره کرد که در بخش شکمی لاروهای راسته های Prostigmata ، Astigmata ، Cryptostigmata در روی Coxa پای اول یا دوم و یا در حدفاصل بین آنها وجود دارد. وظیفه این اندام کاملا مشخص نشده اما Grandjean میگوید وظیفه آن درک رطوبت و تنفس میباشد.

دستگاه عصبی Nervous. sys:

شامل گره عصبی بالای مری و گره عصبی زیر مری است. اندامهایی مانند پا، دستگاه گوارش، ماهیچه و دستگاه تولید مثلی از گره زیر مری اعصاب را دریافت میکنند و قطعات دهان و چشم ها اعصابی را از گره بالای مری دریافت میکنند. سلولهای عصبی موجود در دستگاه عصبی از نوع حرکتی است.

غدد ترشحی در کنه‌ها Secretion:

غدد ترشحی در کنه‌ها معمولا تک سلولی است و دارای مجاری ترشحی است. بعنوان مثال غدد بزاقی در کنه‌های اریوفیده و سایر کنه‌ها در بخش جلویی ایدوزوما قرار دارد که از طریق دو مجرا به حفره دهان باز میشود و وظیفه هضم پیش دهانی را دارد. در کنه‌های دامی ترشحات غدد بزاقی منجر به تولید مواد سیمانی میشود که باعث اتصال کنه به بدن میزبان میگردد. همچنین غدد بزاقی این کنه‌ها حاوی مواد ضد انعقاد خون است که مانع از لخته شدن خون میگردد. غدد گوارشی در ناحیه معده قرار دارد که وظیفه هضم و تجزیه مواد را دارند. غدد ترشحی کنه های خونخوار پروتئاز و غدد ترشحی کنه های گیاهخوار ساکاراز و گلوکاز دارد. آنزیم های موجود در غدد ترشحی خانواده اریوفیده موجب هیپرپلازی و هیپرتروفی نیز میشود.

در کنه‌های خانواده Tetranykhidae غدد مولد ابریشم در قاعده پدی‌پالپ قرار گرفته است. ترشحات طول پدی‌پالپ را طی میکند. (Spinneret) در کنه‌های خانواده Acaridae در سطح پشتی بدن یک جفت غده تحت عنوان Opisthonotal gland وجود دارد که وظیفه آن ترشح Alarm phromon میباشد.

در کوکسای پای برخی از کنه ها مجرایی تحت عنوان Coxal gland وجود دارد.

دستگاه گردش خون :

خون در کنه‌ها یا همولنف دارای سلولهایی است که در کنه‌های دامی شناسایی شده و به شرح زیر میباشد:

۱٫ Proleucocyte: به اندازه mμ ۶ تا ۵ و دارای هسته بسیار بزرگی است.

۲٫ Oval hematocyte: به اندازه μm 20 تا ۱۰ ، قلیا دوست (بازوفیل) و محتوی گلیکوژن میباشد.

۳٫ Ameboid hematocyte: به اندازه μm 25 تا ۱۲ که وظیفه دفاع از بدن را دارد.

وظایفی از قبیل: انتقال مواد غذایی و هورمون ها، مرطوب نگه داشتن بدن، انتقال انرژی، انتقال مواد زائد دفعی و متابولیکی و همچنین وظیفه دفاع در برابر میکروارگانیزم های مهاجم را دارد.

وظیفه انتقال و گردش خون را یکسری ماهیچه های شکمی و پشتی انجام میدهد که از یک طرف به پشت و از طرف دیگر به کوکسای پای اول متصل اند. در کنه های دامی یک قلب شش گوش به آئورت متصل است.

نکته: خون در کنه ها هیچ نقشی در انتقال گازهای تنفسی ندارد.

دستگاه گوارش Alimentary canal ، Digestive sys

دستگاه گوارش در کنه‌ها کامل بوده و از لحاظ ساختار ممکن است در گروه‌ها و راسته های مختلف تفاوتهایی داشته باشد. بطور کلی دستگاه گوارش به ترتیب از ناحیه دهان یا Buccal cavity که در بخش گناتوزوما قرار دارد شروع شده، دهان مواد غذایی را به یک حلق یا Pharynx ماهیچه‌ای که بصورت یک پمپ مکشی عمل میکند هدایت کرده و سپس مواد غذایی وارد مری یا Oesophagus میشود. مری در کنه‌ها از مغز گذشته و سپس به معده یا Ventriculy متصل میشود. معده در کنه‌ها دارای انشعاباتی تحت عنوان لوله های کور Gastric caeca بوده که وظیفه آنها افزایش سطح هضم و جذب مواد غذایی است. در کنه‌هایی که از مواد جامد تغذیه میکنند مانند راسته Astigmata که در برخی نیز وجود ندارد. سلولهای جلویی معده پرده‌ای تحت عنوان پرده دور غذا یا Pritrophic membrane را ترشح میکند که وظیفه آن جلوگیری از تماس مستقیم مواد غذایی با جدار معده میباشد. بعد از معده روده کوچک Intesting و بعد روده عقبی وجود دارد که دو قسمت Rectum و Anus را شامل میشود. در محل اتصال معده به روده عقبی لوله های مالپیگی وجود دارند که وظیفه آنها جذب مواد زائد متابولیکی و دفع آن از طریق مخرج است. حجم معده در کنه‌های گیاهخوار بیشتر از کنه‌های خونخوار میباشد.

نکته: فقط دهان در ناحیه گناتوزوما قرار دارد.

نکات: علت نامگذاری کنه های دونقطه ای به این نام، پر شدن کلروفیل تغذیه شده و ذخیره آن در لوله های کور میباشد که بصورت دو نقطه دیده میشود.

در بعضی کنه ها لوله های مالپیگی ترکیباتی تحت عنوان گوانین ترشح میکنند.

کنه هایی وجود دارند که مواد دفعی خود را در سطح پشتی بدن ذخیره و با یک شکاف از سطح پشتی بدن خود آنها را دفع میکنند.

دستگاه تولیدمثل Reproductive. sys:

۱٫ Male Rep sys: شامل بیضه Testis که در کنه‌ای راسته Mesostogmata و Metastigmata بیضه ها در هم ادغام شده اند و در بعضی ممکن است بیضه خوشه ای و انشعاب دار باشد. وظیفه بیضه تولید اسپرم است که از طریق دو مجرا تحت عنوان Vas deferanse به مجرای اسپرم انداز Edjaculatory duct در ارتباط است. (غدد ضمیمه قبل از مجرای اسپرم انداز است). معمولا یک جفت غدد ضمیمه یا accessory gland ترشحات خود را به مجرای اسپرم انداز می ریزند. مجرای اسپرم انداز در انتها با سوراخ تناسلی یا gonopore در ارتباط است. وظیفه accessory gland ترشح مایعی جهت تغذیه و حفظ طولانی مدت اسپرم میباشد. در برخی از کنه‌ها (Astigmata و Prostiagmata) gonopore دارای آلت جفت گیری Aedeagus – Penis (زائده ای کیتینی است در بخش انتهایی ایدیوزوما) میباشد که اندام خارجی تناسلی است. Penis از داخل gonopore خارج میشود.

۲٫ Female Rep sys: دستگاه تناسلی ماده از یک یا چند تخمدان Ovary تشکیل شده است که به مجرایی تحت عنوان Oviduct متصل است. مجرای Oviduct در کنه‌های راسته Mesostigmata و Prostigmata به رحم uterus و از آنجا به مهبل vagina اتصال یافته که در نهایت به سوراخ gonopore اتصال می یابد. غدد ضمیمه نیز ترشحات خود را به مهبل می ریزد. وظیفه تخمدان تولید Ovul است.

در برخی از کنه‌های Astigmata رحم وجود ندارد، در عوض دارای کیسه ذخیره اسپرم Spermatheca or Seminal receptacle or Seminal vesicle و اتاقک جفت گیری bursa capulatrix می باشد.

Monotrysia: حشرات یا کنه هایی که یک منفذ جنسی دارند که آن هم تخم ریزی میکند و هم جفت گیری.

Ditrysia: حشرات و کنه هایی که یک منفذ جفت گیری و یک منفذ تخم ریزی دارند.

سوراخ تناسلی در ماده ها نسبت به محور طولی بدن ممکن است در موقعیت طولی یا عرضی قرار بگیرد. در کنه‌های گیاهخوار (Tetranychidae) بهترین روش برای طبقه بندی جنس و گونه شکل ادیاگوس است.

روش های جفت گیری و انتقال اسپرم در کنه‌ها:

در کنه‌هایی که نر ادیاگوس دارد جفت گیری بصورت مستقیم انجام میشود. یعنی اسپرم وارد کیسه دریافت کننده اسپرم میشود. از آنجا به تخمدانها میرسد و لقاح صورت میگیرد. این نوع جفت گیری در کنه‌های راسته Prostigmata و Astigmata مثل خانواده های Acaridae و Stigmaeidae و Tenuipalpidae و Tetranychidae وجود دارد.

در کنه‌هایی که نر فاقد آریاگوس میباشد غدد ضمیمه، کیسه‌ای تحت عنوان Sperm pocket ترشح میکند که اسپرم ها در داخل آن قرار گیرد و این کیسه اسپرم به طرق مختلف به کنه ماده عرضه میشود. مثلا در راسته Mesostigmata (کنه های شکارگر) انتقال کیسه اسپرم به وسیله Sperm transfer organ که بر روی انگشت متحرک کلیسر است انجام میشود. بدین ترتیب که کنه نر Gnathosoma را خم کرده و اسپرم پاکتی که بصورت یک قطره در دهانه gonopore ظاهر شده را برداشته و به gonopore جنس ماده انتقال میدهد. به این روش تولید مثلی اصطلاحا podospermy گفته میشود.

در کنه‌های راسته Metastigmata (کنه های دامی) کنه نر جهت انتقال یک اسپرم علاوه بر کلیسر، هیپوستوم و پدی‌پالپ را نیز وارد منفذ تناسلی ماده میکند که به این روش تولید مثل اصطلاحا tocospermy گفته میشود.

در بعضی کنه‌های راسته Prostigmata و کنه‌های Oribatida (Cryptostigmata) جفت گیری به روش غیر مستقیم انجام میشود. بدین صورت که کنه نر اسپرم پاکت تولید شده را بر روی ساقه‌ای تحت عنوان Spermatophore قرار میدهد. این ساقه در ابتدا بصورت مایع از دستگاه تناسلی نر خارج شده و سپس در مجاورت هوا خشک میشود. اسپرماتوفور حاوی فورومون های جنسی است که باعث جلب جنس ماده شده و کنه ماده به مجرد عبور از مجاورت اسپرماتوفور لبه های تناسلی آن باز شده و کیسه اسپرم وارد بدن میگردد.

تولید مثل و رشد جنین در کنه‌ها:

تولید مثل در کنه‌ها معمولابه طریقه جنسی وبا مشارکت هردو جنس صورت میگیرد

اما در برخی از موارد تولید مثل میتواند بصورت بکرزایی اختیاری Facultative parthenogenesis انجام گیرد. بکرزایی در کنه‌ها ممکن است به سه صورت زیر دیده شود:

۱٫ نرزایی Arrhenotoky: منظور تولید نرهای هاپلوئید از تخم تلقیح نشده است که در Prostigmata و Mesostigmata دیده میشود.

۲٫ ماده زایی Thelytoky: تولید ماده های هاپلوئید از تخم های تلقیح نشده در سه راسته Mesostigmata ، Metastigmata و Crypthostigmata دیده میشود.

۳٫ Amphoterotoky: تولید نر و ماده های هاپلوئید از تخم های تلقیح نشده که در Astigmata دیده میشود.

کنه‌ها از لحاظ تعداد کروموزومی متفاوت هستند. حداکثر ۳۶ جفت دارند اما معمولا دو تا چهار جفت کروموزم در اکثر آنها دیده میشود.

تخم ریزی کنه‌ها:

کثر کنه‌ها تخم گذار اند. (تخم گذاشته شده و سپس مراحل جنینی سپری میشود). در برخی از کنه‌ها مانند راسته Mesostigmata حالت تخم گذار- زنده زا دیده میشود. (مراحل در بدن مادر سپری شده و بلاقاصله تخم گذاری صورت میگیرد). تخم ها معمولا کروی یا تخم مرغی شکل هستندکه بصورت انفرادی و دسته جمعی در محیط های مختلف، در کنه‌های گیاهخوار در سطح گیاه، در کنه‌های شکارگر و خاکزی در محیط های حفاظت شده در خاک و در کنه‌های انگل در سطح بدن میزبان قرار داده میشود. برخی کنه‌ها دارای یک مرحله پورگی و برخی تا هشت مرحله پورگی دارند. مراحل رشدی در کنه شامل تخم، لارو، نیمف و بالغ است. (Egg – Larvae – Nymph – Adult). در کنه‌هایی که دارای سه مرحله هستند، پوره سن اول تحت عنوان Protonymph ، پوره سن دوم تحت عنوان Deutonymph و پوره سن سوم تحت عنوان Tritonymph نامیده میشود. هر یک از مراحل پورگی از لحاظ ظاهری و محل زندگی با یکدیگر متفاوت است.

در مراحل پورگی معمولا صفحات بدن به تدریج تشکیل شده و با گذشت زمان صفحات سخت تر میشود. در برخی از راسته ها سه مرحله تخمی ذکر شده مشاهده میشود.

در کنه‌های راسته Astigmata ،Deutonymph در شرایط نامساعد تشکیل یک مرحله مقاوم تحت عنوان Heteromorphic Deutonymph = Hypopus را میدهد. هیپوپوس مرحله مقاومی است که کلیسرها تبدیل به Palposoma شده و انتهای بدن مجهز به بادکش هایی است (صفحه مکنده Sucker plate) که کنه از طریق این بارکش ها به بدن سایر حشرات منتقل شده و بصورت Phoretic خود را از محیط نامساعد نجات میدهد. هیپوپوس در Astigmata به وفور دیده میشود.
رفتار:

کنه های سخت بطور معمول مقدار زیادی از زندگی خود را روی زمین ، بیشتر در نواحی مرتعی یا گیاهان در انتظار میزبان سپری می کنند.

برخی گونه های کنه های سخت تمام عمر خود را روی یک میزبان می مانند این کنه ها را انگل های یک میزبانه می نامند.

برخی دوران نوزادی و نمفی را روی یک میزبان و دوران بلوغ را روی میزبان دیگری می گذرانند این کنه ها را انگل های دو میزبانه می نامند.

اما بطور عموم کنه های سخت سه میزبانه هستند و دوران نوزادی ، نمفی و بلوغ را روی سه میزبان می گذرانند.

عوامل آب و هوا:

دما یک عامل موثر برای رشد کنه ها می باشد کنه های سختی که تغذیه نکرده اند می توانند هوای سرد زمستان را در مخفی گاهشان تحمل کنند اما کنه های تغذیه کرده و تخمها مقاومت کمتری دارند. هوای گرم بهار و تابستان باعث بیشترین فعالیت کنه ها می شود.

بطور کلی کنه های سخت از هوای مرطوب آسیب نمی بینند و معمولاً در وضعیت خشکی سریعاً می میرند. در صورتیکه کنه های نرم در وضعیت های بسیار خشک زندگی می کنند.

تغذیه:

اغلب کنه ها دارای طیف وسیعی از حیوانات میزبان هستند. فقط گونه های کمی برای تغذیه از روی یک گونه میزبان خاص اولویت محسوسی قائل می شوند.

کنه ها روی پستانداران ، پرندگان ، خزندگان و بعضی دوزیستان تغذیه می کنند. هنگام تغذیه کنه ، هیپوستوم دندانه دار خود را درون شکافی که بوسیله کلیسر ایجاد نموده داخل می کند خونخواری کنه های سخت چندین روز طول می کشد.

تخمگذاری:

کنه های سخت بطور مشخص در یک نوبت چندین هزار تخم حدود ۱۸۰۰۰ عدد قبل از مرگ می گذارند اما کنه های نرم پس از هر نوبت خونخواری تعداد کمی تخم می گذارند.

سیر تکاملی:

سیر تکاملی کنه ها در بسیاری از انواع متغیر است اما می توان گفت تمام آنها دارای چهار مرحله تخم ، نوزاد ۶ پا ، نمف ۸ پا و بالغ می باشند. کنه ها این مراحل را در ظرف ۶ ماه تا ۳ سال طی می کنند.

طول عمر:

اغلب کنه های سخت برای تکمیل چرخه حیاتی خود از یک تا دو سال زمان نیاز دارند ولی ممکن است این مدت تحت شرایط نامساعد طولانی تر شود.

برخی کنه ها عمر طولانی دارند نظیر اورنیتودوروس تولوزانی که بین ۲۵-۲۰ سال زندگی می کند.

مبارزه:

قبل از انتخاب روش مناسب مبارزه با انگل ها ابتدا باید نحوه آلودگی ، شدت آلودگی ، نوع آلودگی ، موقعیت محلی ، وضع آب و هوای ناحیه ، امکانات موجود و عوامل مختلف دیگر را مشخص و بررسی نمود.

مبارزه می تواند به دو صورت مستقیم و غیر مستقیم انجام شود. روش اول استفاده از سموم شیمیایی به روش های مختلف ، سمپاشی اماکن و استعمال آن در روی سطح بدن دام و روش دوم عبارت است از ایجاد اختلال در محیط زیست انگل ها و اقدامات موثری که باعث مرگ انگل ها شود.

· ساختن اصطبل های مناسب با سطوح قابل شستشو و ضد عفونی

· تمیز نگهداشتن محیط دامداری

· تمیز نگهداشتن سطح بدن دام ها بوسیله شستشو ، تیمار و غیره

· تغذیه مناسب و مدیریت صحیح پرورش دام

· مداوای حیوانات بیمار و انجام واکسیناسیون های لازم و ایجاد قرنطینه

· سوزاندن علف های هرز که ممکن است محل تجمع انگل ها باشند.

· محصور کردن و تقسیم بندی مراتع و تعلیف دام بطور متناوب

· ممنوع کردن چرا در مراتع آلوده

مبارزه با کنه های نرم:

سم پاشی ابقائی اصطبل ها و اماکن اصلی ترین روش کنترل آنهاست ، مطالعات نشان داده که در فصل شیوع ، مبارزه مناسب و استعمال هر ۱۰ روز سم باعث کاهش ۸۵ درصد از جمعیت فعال کنه ها بوده و در سال بعد از شروع مبارزه هم از حمعیت کنه های آزاد تا حدود ۹۶ درصد کاسته است. همچنین بدلیل اینکه این کنه ها قسمتی از مراحل زندگی خود را در شکاف دیوار و چوب و در جاهای تاریک بسر می برند لذا لازم است در ساخت و نظافت اصطبل و خانه های مسکونی دقت کافی بعمل آید که به آسانی در موقع ضروری بتوان این اماکن را سالم سازی کرد. دیوار خانه ها و اصطبل بایستی صاف و بدون شکاف باشد تا مواد حشره کش تمام سطح دیوار و کف اصطبل و خانه های مسکونی را بپوشاند.

مبارزه با کنه های سخت:

۱- حمام دادن یا غوطه ور کردن : بهترین روش برای مبارزه با کنه های سخت می باشد. تمام دام های یک منطقه بایستی مداوماً حمام داده شوند ولی دفعات حمام دادن بسته به سیر تکاملی و نوع انگل فرق می کند و اغلب می بایستی بمدت چندین ماه و به فواصل هر چند روز یکبار حمام دادن انجام شود.

۲- گرد پاشی: با استفاده از نوع پوردی سموم انجام می شود. سم را معمولاً می توان از داخل یک قوطی که سرپوش سوراخ داری به آن وصل است روی دام پاشید.

۳- اسپری: توسط سمپاش های دستی سمپاشی دام صورت می گیرد.

۴- موضعی: سم را در نواحی آلوده یا تمام بدن می مالند.

۵- گوشواره یا گردنبند های سمی: بصورت تدخین در تمام سطح بدن پخش می شود.

کنه ها و توضیحات کلی در مورد کنه ها /انواع کنه