دوران جوانی و میانسالی
رعایت چند اصل مهم در این سنین میتواند تاثیر به سزایی در طراوت و شادابی فرد در دوران سالمندی داشته باشد.
این چند اصل ساده عبارتند از:
رعایت رژیم غذایی مناسب
ورزش و فعالیت های بدنی
بررسی های دوره ای و انجام آزمایشهای منظم پزشکی
توجه:برخی ازمایش های ضروری در این دوران در زنان و مردان متفاوت است
زنان
زنان ۲۰ – ۳۹ ساله
معاینه لگن:
باید سالی یک بار توسط متخصص زنان و زایمان انجام شود.
آزمایش بررسی دهانه رحم (پاپ اسمیر):
انجام این تست پس از ازدواج، حداقل سالی یک بار توصیه میشود.
توجه:آزمایش پاپ اسمیربرای شناخت زودرس سرطان دهانه رحم و همچنین التهاب و عفونتهای آن انجام میشود. یادآوری این نکته مهم است که فرد از ۷۲ ساعت قبل از انجام آزمایش باید از شستشوی داخل واژن با آب و مواد ضدعفونی کننده پرهیز نماید. به علاوه نمونه برداری نباید در دوران قاعدگی و یا خونریزی فعال انجام شود.
معاینه پستا نها از نظر توده:
توسط پزشک حداقل هر ۳ سال یکبار.
معاینه پوست:
بررسی پوستا از نظر وجود ضایعات و خا لهایی که احتمال سرطانی شدن دارند
قند خون ناشتا و چربی ها:
در ادامه توضیح داده خواهد شد
زنان ۴۰ – ۴۹ ساله
اندازه گیری فشار خون:
حداقل هر سال یک بار
اندازه گیری چرب یهای خون:
هر ۲ سال یک بار
اندازه گیری قند خون ناشتا:
هر ۲ سال یک بار
معاینه پستان، پوست و انجام پاپ اسمیر:
حداقل سالی یک بار
ماموگرافی:
این آزمون که به کمک اشعه ایکس انجام میشود را باید هر سال یک بار انجام داد.
مردان
مردان ۲۰ – ۳۹ ساله
فشار خون:
اندازه گیری فشار خون حداقل هر دو سال یک بار
پوست:
بررسی و معاینه پوست حداقل هر ۳ سال یک بار
قند خون ناشتا و چرب یها:
در ادامه توضیح داده خواهد شد
مردان ۴۰ – ۴۹ ساله
فشار خون:
اندازه گیری فشار خون حداقل هر سال یک بار
قند خون ناشتا:
هر ۲ سال یک بار
چربیهای خون:
هر ۲ سال یک بار
پوست:
بررسی و معاینه پوست حداقل هر سال یک بار
توجه:در این گروه سنی خصوصا در سنین ۴۰ – ۴۹ سال انجام آزمایشهای دیگری از جمله آزمایش نیتروژن
اوره خون ( BUN ) و کراتینین جهت بررسی عملکرد کلیه ها مفید است.
انجام آزمایش PSA و Free PSA : برای تشخیص زودرس سرطان پروستات سالی یک بار توصیه میشود.
سنین پس از ۵۰ سالگی
آزمایشها و بررسی های این دوره از زندگی نیز در مردان و زنان تفاو تهایی با هم دارد.
زنان
فشار خون:
حداقل هر سال یک بار باید اندازه گیری شود.
چربیهای خون:
هر سال یک باراندازه گیری
قند خون ناشتا:
هر سال یک بار
هورمون TSH (مربوط به فعالیت غده تیروئید):
طبق نظر پزشک معالج
معاینه پوست، پستا نها، معاینه لگن، پاپ اسمیر وماموگرافی
حداقل سالی یک بار باید انجام شود.
بررسی مدفوع از نظر وجود خون مخفی:
این آزمایش برای تشخیص زودرس سرطان روده بزرگ که دومین عامل مرگ و میر زنان در اثر سرطان است انجام میشود. انجام این تست به صورت سالیانه توصیه میشود.
کولونوسکوپی:
روشی است که برای بررسی روده بزرگ مورد استفاده قرار م یگیرد. بهتر است هر
۱۰-۵ سال یک بار و یا حتی با فواصل کمتر طبق نظر متخصص گوارش انجام شود.
سیگموئیدوسکوپی:
نوعی روش آندوسکوپی است که برای بررسی بخشهای انتهایی روده بزرگ به کار رفته، انجام آن هر ۳ سال یک بار توصیه میشود.
آزمایش سنجش تراکم استخوان (دانسیتومتری استخوان):
هر خانم در سنین پس از یائسگی حداقل باید یک بار مبادرت به انجام این بررسی نموده، پس از آن نوبتهای بعدی بر اساس میزان تراکم استخوان و نظر پزشک معالج تعیین خواهد شد.
مردان
اندازه گیری فشار خون:
حداقل هر سال یک بار فشار خون باید اندازه گیری شود.
چربیهای خون:
هر سال یک بار
قند خون ناشتا:
هر سال یک بار
بررسی پروستات:
تعیین اندازه پروستات به وسیله معاینه مقعدی توسط پزشک و یا انجام سونوگرافی حداقل سالی یک بار و همچنین آزمایش تعیین میزانFree PSA و PSA و نسبت آنها به هم حداقل یک بار در سال و نیز مقایسه مقدار PSA با مقدار اندازه
گیری شده در سال گذشته توصیه م یشود. توجه داشته باشید که سرطان پروستات در مردان رتبه نخست را در بین انواع سرطا نها دارد.
توجه:آزمایش PSA در فردی که اخیرا توسط پزشک تحت معاینه پروستات قرار گرفته به مدت یک هفته و در کسی که مدت زیادی از دوچرخه خصوصا دوچرخ ههای ثابت استفاده کرده است باید ۲۴ – ۴۸ ساعت به تعویق بیفتد و همچنین باید حداقل ۴۸ ساعت از آخرین مقاربت یا دفع منی به هر دلیل گذشته باشد.
بررسی پوست:
معاینه سطح پوست بدن حداقل سالی یکبار توصیه میشود.
کولونوسکوپی:
به جهت شیوع بالای سرطا نهای روده بزرگ، انجام کولونوسکوپی حداقل هر ۵- ۱۰ سال یکبار و یا حتی با فواصل کمتر طبق نظر متخصص گوارش توصیه میشود.
سیگموئیدوسکوپی:
نوعی روش آندوسکوپی است که برای بررسی بخشهای انتهایی روده بزرگ به کار رفته، انجام آن هر ۳ سال یکبار توصیه میشود.
دیگر بررسی های ضروری در دوران سالمندی
علاوه بر معاینات و آزمایشهایی که به آنها اشاره شدانجام آزمایشهای زیر نیز در سنین پس از ۵۰ سالگی
توصیه میشود:
آزمایش شمارش سلو لهای خون( CBC ):
بررسی کم خونی ، تعیین آهن سرم و ظرفیت تام اتصال آهنTIBCو نیز مقادیر ذخایر آهن( فریتین)، و همچنین
ویتامین B12 و اسید فولیک که هر دو در خونسازی مؤثر هستند.
بیماری قند (دیابت)
بیماری قند به جهت اهمیت خاصی که دارد جداگانه مورد بحث قرار م یگیرد. بهترین آزمایش غربالگری بیماری قند،
آزمایش قند خون ناشتا است.
غربالگری بیماری دیابت شامل افراد زیر میشود:
تمام افراد بالای سن ۴۰ سال باید تحت آزمایش قند خون قرار گیرند. اگر نتیجه طبیعی بود این آزمایش باید هر دو سال یکبار و پس از ۵۰ سالگی هر سال کیبار تکرار شود.
انجام آزمایش قند خون ناشتا در شرایط زیر بدون توجه به سن بیمار ضروری است:
سابقه ابتلا به بیماری دیابت نوع ۲ در بستگان درجه اول اگر حاصل تقسیم وزن بیمار به کیلوگرم بر قد او
بر حسب متر به توان ۲ بیشتر یا مساوی ۲۵ باشد (به این شاخص BMI م یگویند).
زندگی بدون تحرک:در تمام بانوان باردار و خصوصا در خانمی که در دوره بارداری دچار دیابت شده، یا بچه ای با وزن بیش
از ۴ یکلوگرم به دنیا آورده است.
اگر فردی دچار فشار خون بیش از ۹۰ / ۱۴۰ است.(این عدد در مورد افرادی که برای فشار خونشان دارو
هم میخورند صدق میکند.)
اگر میزان کلسترول خوب یاHDL-C مساوی یا کمتر از ۳۵ و تری گلیسیرید مساوی یا بیشتر از ۲۵۰ میلی گرم در دسی لیتر است.
سابقه ابتلا به کیستهای متعدد تخمدان خصوصاًدر خانم های جوان سابقه بیمار یهای عروقی چه عروق دست و پا و چه عروق قلبی یامغزی
غربالگری چربیهای خون
افزایش چربیهای خون جدی ترین عامل خطر گرفتگی ر گهای قلب و سایر عروق بدن محسوب
میشود.
قانون کلی که در این مورد وجود دارد این است که تمام افراد بالای ۲۰ سال باید حداقل در یک نوبت تمام آزمایشهای چربی خو ن(شامل کلسترول تام خون، کلسترول خوب، کلسترول بد و تری گلیسیرید) را انجام دهند. در صورتی که نتایج طبیعی بود این آزمایش حداقل هر ۵ سال یک بار باید تکرار شود. در صورت غیرطبیعی بودن نتایج و یا ابتلا به بیمار یهایی چون دیابت و یا بیمار یهای قلبی عروقی و سکته مغزی، استعمال سیگار و چاقی مفرط حتماً با پزشک معالج خود در مورد دستورات غذایی، دارویی و زمان انجام آزمایش بعدی مشورت نما یید.
منبع:راهنمای چکاپ دوره ای پزشکی/انتشارات میرماه