پیشگفتار
بسیاری از بیمار یها به کندی پیشرفت میکنندو زمانی علائم آنها ظاهر میشود که دیگر کار از کار گذشته است.
اما خوشبختانه به کمک برخی بررسی ها و آزمایشها میتوان قبل از اینکه خیلی دیر شود بعضی از بیمار یهارا شناسایی کرد. مثلاً تشخیص کم کاری غده تیروئیددر یک نوزاد و درمان به موقع آن از عقب ماندگی ذهنی کودک جلوگیری میکند. به علاوه میتوان عوامل خطر (ریسک فاکتورها) را در برخی بیماریهاشناسایی نمود و قبل از اینکه موجب بیماری شوند نسبت به کنترل آنها اقدام کرد
مثال بارز در این زمینه چربیهای خون هستندافزایش چربیهای خون یکی ازمهم ترین عوامل گرفتگی ر گهای قلبی محسوب میشود، که اگر زود تشخیص داده شود میتوان با کنترل آن از بروز گرفتگی عروق و سکته های قلبی و مغزی پیشگیری نمود.
اما آیا نوع و فواصل انجام این بررسیها و آزمایشها در همه افراد یکسان و یکنواخت است؟ البته که اینطور نیست؛ نکته مهم این است که آزمایشها و بررسیهای لازم در سنین مختلف و نیز در دو جنس زن و مرد تفاو تهای زیادی با هم دارند. به همین دلیل آزمایشها و ارزیابیهای لازم در هر دو جنس را براساس طبقه بندی زیر بررسی میکنیم

دوران نوزادی و شیرخوارگی ( ۰- ۲ سالگی)

دوران کودکی و نوجوانی (۲ – ۱۲ سالگی)

دوران جوانی و میانسالی

سنین پس از ۵۰ سالگی

پیش از ازدواج

پیش از بارداری و دوران بارداری

دوران نوزادی و شیرخوارگی
دوران نوزادی از بدو تولد تا پایان یک ماهگی و دوران شیرخوارگی از پایان یک ماهگی تا ۲۴ ماهگی را شامل میشود.آزمایشهای ضروری در این دوران برای بررسی گروهی از بیمار یهای متابولیک در نوزادان (تعدادی از اختلالات سوخت و ساز مادرزادی)، اختلالات هورمونی و بیمار یهای خونی به کار میرود که در صورت تشخیص به موقع میتوان از بروز آ نها جلوگیری کرد و یا در برخی موارد از شدت آنها کاست.
مهم ترین این بیمار یها و آزمایشهای ضروری مربوط به آنها عبارتند از:

کم کاری مادرزادی تیروئید (هیپوتیروئیدی مادرزادی):
حداقل باید آزمایش TSH انجام شود، اما برخی معتقدند که بهتر است مجموعه T3، T4 و T SH
همزمان انجام پذیرد.
فنیل کتونوری ( PKU ):
با تعیین فنیل آلانین سرم و ادرار.
گالاکتوزومی و فروکتوزمی:
با بررسی قندهای احیاء کننده در ادرار.
بیماری شربت افرا:
با جستجوی اسیدهای آمینه خاص در ادرار.
بیماری فاویسم (حساسیت به باقلا، نفتالین وترکیبات مشابه و برخی داروها):
با اندازه گیری آنزیم مربوطه در خون نوزاد.
رشد مادرزادی بیش از حد قشر غدد فوق کلیوی:
اهمیت این بیمار یها در این است که اگر به موقع تشخیص داده نشوند باعث بروز عوارض شدیدی از جمله عقب ماندگی ذهنی، صدمات جبران ناپذیر به دیگرا عضای بدن وبه ندرت مرگ میشوند.خوشبختانه امروزه با بهره گیری از تستهای آزمایشگاهی که به«تستهای غربالگری نوزادان » معروفند، تنها با گرفتن مقدار کمی خون از نوزاد میتوان این تستها را انجام داد. عموماً این آزمایشها در دو مرحله انجام میشوند.مرحله اول در ۲۴ ساعت نخست پس از تولد و مرحله دوم معمولاً دو هفته پس از تولد صورت میگیرد. در صورت مثبت شدن و تأیید آنها با انجام آزمایشهای تکمیلی دیگر، پزشک معالج با توصیه های غذایی و دارویی از بروز عوارض در نوزاد جلوگیری میکند. نکته حائز اهمیت در مورد این اختلالات این است که برخی از نوزادان علیرغم داشتن ظاهری کاملا طبیعی (در بدو تولد) ممکن است دچار این بیمار یها باشند لذا ضرورت دارد تا این آزمایشها بر روی تمام نوزادان حتی آنهایی که ظاهراً سالم به نظر م یرسند انجام شود

دوران کودکی ( ۲- ۱۲ سال)

کودکان ۲- ۶ ساله
حداقل سالی یک بار باید کودک از نظر قد، وزن، بینایی و شنوایی تحت بررسی قرار گیرد. فشار خون کودک باید از ۳ سالگی به بعد تحت نظر متخصص کودکان کنترل شود.
شمارش گلبو لهای خونی ( CBC ) و اندازه گیری هموگلوبین برای تعیین کم خونی در ۳ سالگی و نیز معاینه دندا نها در این سن توصیه میشود.

کودکان ۷- ۱۲ ساله
در ۷، ۹ و ۱۲ سالگی اندازه گیری فشار خون، قد،وزن، و بررسی بینایی و شنوایی توصیه میشود.
در صورتی که پزشک معالج کودک شما در بررسیهای خود به مورد خاصی برخورد کند برای او
آزمایشهای تکمیلی دیگری را درخواست خواهد کرد.

منبع:راهنمای چکاپ دوره ای پزشکی/انتشارات میرماه