هورمون سوما یا سوماتروپین چیست ؟فواید و عوارض آن
هورمون رشد (GH) هورمونی است که از بخش پیشین هیپوفیز یا آدنوهیپوفیز آزاد میشود. هورمون رشد یا سوماتوتروپین ساختمانی گلیکوپروتئینی دارد. بطور کلی هدف این هورمون، افزایش بیوسنتز پروتئین در سلول های بدن است.
طبق تحقیقاتی که انجام شده است، محققین به این نتیجه رسیدند که GH اثر خود را با استفاده از انواعی از پروتئین ها تحت عنوان سوماتومدین ها به سلولها القا می کند چراکه با القای هورمون رشد به سلول در شرایط In vitro تغییر زیادی در رشد آنها مشاهده نگردید. همچنین تحقیقات نشان داده است که ورزش به خصوص اگر همراه با حرکات دستها باشد، میتواند محرک تولید GH باشند(یکی از دلایل رشد قدی بسکتبالست ها شاید همین موضوع باشد).
میزان ترشح هورمون رشد در کودکان در ساعات اولیه خواب ، بسیار زیاد است بنابراین کودکی که دچار کمبود خواب یا بی نظمی در خواب باشد، در رشد او اختلال رقم می خورد.
سوماتوتروپین و سوماتروپین
سوماتروپین فرم نوترکیب سوماتوتروپین است که استفاده های درمانی و تجویزی دارد. سوماتروپین برای اختلالات رشدی کودکان (ناشی از کمبود هورمون رشد) یا کمبود این هورمون رشد در بزرگسالان استفاده می شود. این هورمون همچنین در میان ورزشکاران نیز استفاده می شود که حرف و حدیث در این باب بسیار است.
هورمون رشد یا سوماتروپین یک هورمون پلی پپتیدی، شامل ۱۹۱ اسید آمینه است که به طور طبیعی دربدن انسان ها در غده هیپوفیز تولید میشود اما میزان ترشح آن را هیپوتالاموس معین میکند که تا حد زیادی به سطح سلامت کلی فرد و سن بستگی دارد.
اگر محرک های مناسبی مانند: تمرینهای ورزشی، خواب، استرس کم وپایین بودن سطح قند خون داشته باشد منتشر می شود.
به طور خلاصه، HGH به شکل ساختاری سلول های بدن را افزایش می دهد و همچنین سلول های جدید را به منظور افزایش پاسخهای مطلوب سلولی تولید می کند. علاوه بر این، HGH تا حد زیادی میزان اسیدهای آمینه قابل تبدیل را افزایش می دهد ودر نتیجه از این طریق هم عملکرد بدن را افزایش میدهد.
با این اثرات متابولیکی ویژه این هورمون با هدف بازی کردن یک نقش کلیدی در تعیین این که چگونه چربی بدن به صورت منبع انرژی استفاده شود, بوجود آمده است.
مزایای مصرف سوماتوتروپین
مصرف سوما مزایای بسیار زیادی به همراه دارد که از میان آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
–رشد عضلانی
–افزایش چربی سوزی
–اندام بهترو باریکتر
–افزایش زمان ریکاوری
–پوست سالم تر
–کاهش اثرات افزایش سن
-ترمیم عضلات، مفصل و استخوان
–کاهش استرس
–بهبود تمرکز و شفاف سازی اندیشه
–افزایش انرژی
عوارض مصرف سوماتوتروپین
استفاده خودسرانه و بدون آگاهی سوما , مصرف آن بدون مشورت با پزشک و بدون نسخه میتواندعوارض جانبی بسیار خطرناکی به همراه داشته باشد. مصرف این دارو سطوح انسولین را افزایش می دهد و ممکن است باعث هیپوگلیسمی شود، بدان معنی که بدن مشکل کمبود گلوکز دارد. درد شدید مفصل و سندروم تونل مچ دستی(carpal tunnel syndrome) میتواند از علایم استفاده نا درست دارو باشد. استفاده بیشتر از دوزهای نرمال میتواند به دردهای شکمی ممتد منجر شود خصوصا اگر توسط بدنسازان به منظور افزایش عضله مصرف گردد.
از سایر عوارض می توان به:
–حالت تهوع و استفراغ،
–تعریق،
–تب،
–زردشدن پوست یا چشم ها (زردی)،
–ضربان قلب سریع،
–افزایش تشنگی و تکرر ادرار،
–درد ناگهانی شدید در پشت چشم ها یا تغییرات بینایی،
–بی حسی و سوزن سوزن شدن در دست ها،مچ دست یا انگشتان،
–تورم سر، صورت، دست ها و یا اندام های دیگر اشاره کرد.
نشانه استعمال این دارو در زمان کودکی
۱)چربی بالا
۲)ترس زیاد
۳)مشکلات رشدی
۴)سلامتی عمومی ناخوشایند
۵)فقدان سلامتی و آسایش مثبت می باشد.
استعمال این دارو به عنوان یک مکمل انتخابی خوب برای خیلی از ورزشکاران حرفه ای در سال های اخیر می باشد . این دارو دارای منفعت هایی همچون بهبود فعالیت مغز و عملکرد آن عاملی برای تقویت بافت های ارتباطی که صدمات احتمالی را کاهش می دهند ، می باشد .
افزایش وزن به طور باور نکردنی بدون اینکه صدمه ای به تکیه گاه اندازه ای داشته باشد ، کاهش خمیدگی بدن بوسیله برگرداندن جوانی به پوست، بالا بردن درجه انرژی و وضعیت واضح و روشن،سوماتروپین اثر آنابولیک (بافت سازی) قوی دارد و سبب افزایش ساخت (سنتز) پروتئین می شود که خود را به صورت گسترش سلولهای ماهیچه ای و افزایش سلولهای ماهیچه ای نشان می دهد.
جالب اینجاست که این تغییرات با مصرف استروییدها بدست نمی آید. این شاید تنها دلیلی است که سوماتروپین به عنوان قویترین هورمون محسوب می شود، تاثیربسیاربر سوزاندن چربیهاست. بیشتر بدنهای چاق در هدایت انرژی جهت کاهش شدید چربیها و یا ورزشکاران در افزایش مصرف کالری و انرژی از آن استفاده می کنند بهبود بخشیدن قوای جنسی ، بهبود بخشیدن به عملکرد ششها و افزایش درجه موادSaure در جریان خون، کمک به سیستم دفاعی بدن و عملکرد غده تیموس و شاید در اغلب موارد مؤثراً اختصاصی باشد.
این دارو قابلیتش با تولید زیاد سلول های عضلانی بدون استروئید امکان پذیر است. سوماتروپین تقویت کننده بافتهای پیوندی، زردپیها و غضروفها می باشد، که می تواند دلیل اصلی برای افزایش قابل ملاحظه قدرت ورزشکاران باشد. بعضی بدنسازها و پاورلیفتینگ کارها اعلام کرده اند که مصرف همزمان استروییدها و سوماتروپین نه تنها باعث افزایش قدرت ورزشکارمی شود، بلکه آنها را ازآسیب نیزحفظ می کند.
برای یک میزان جدال از استفاده و تأثیرش باید دقت نمود ، چرا که هنگامی یک ورزشکار به پیشرفت حیرت انگیزی در مسیر هدفش بتواند دست پیدا کند نمی تواند دیگر هیچ اصلاح و پیشرفتی اعم از عملی در دیگران ببینند.
عملکرد هورمون رشد در بدن:
ھﻮرﻣﻮن رﺷﺪ ﺑﺮ ﺳﻨﺘز ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ درﺑﺪن ﺗﺎﺛﯿﺮﮔﺬاراﺳﺖ وﺳﺒﺐ ﺗﺤﺮﯾﮏ ﻋﻤﻞ ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ ﺳﺎزی ﻣﯿﺸﻮد ﺟﯽ اچ ﻣﻮﺟﺐ ﺣﺒﺲ ازت و به وﺟﻮد آﻣﺪن ﺣﺒﺲ ﺗﻌﺎدل ﻧﯿﺘﺮوژن در ﺑﺪن و اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﺎﺧﺖ ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ ﺳﻠﻮﻟﯽ ﻣﯿﺸﻮد و ﻣﯿﺘﻮان ﮔﻔﺖ که ﺟﯽ اچ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ آﻧﺎﺑﻮﻟﯿﮏ اﻧﺴﻮﻟﯿﻦ روی ﺟﺬب آﻣﯿﻨﻮ اﺳﯿﺪ را ﮐﺎﻣﻞ ﻣﯿﮑﻨﺪ.
ھﻮرﻣﻮن رﺷﺪ از ﻧﻈﺮ تجزیه ﺗﺮی ﮔﻠﯿﺴﯿﺮﯾﺪ ھﺎ به اﺳﯿﺪ ھﺎی ﭼﺮب ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﯾﺶ اﺳﯿﺪھﺎی ﭼﺮب آزاد ﺧﻮن ﻣﯿﺸﻮد . از اﯾﻦ رو ﺑﺎﻋﺚ ﺳﻮﺧﺖ و ﺳﺎز ﭼﺮﺑﯽ ھﺎی ﺑﺪن ﻣﯿﮕﺮدد .ھﻮرﻣﻮن رﺷﺪ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﻠﻮل ھﺎی ﻋﻀﻼﻧﯽ در ﺑﺪن ﻣﯿﮕﺮدد که البته ھﯿﭻ ھﻮرﻣﻮن اﺳﺘﺮوﯾﯿﺪی ﻗﺎدر به ازدﯾﺎد ﺳﻠﻮﻟﮭﺎی ﻋﻀﻼﻧﯽ ﻧﻤﯿﺒﺎﺷﺪ و اﺳﺘﺮوﺋﯿﺪھﺎ ﻓﻘﻂ ﻗﺎدر به اﻓﺰاﯾﺶ ﺣﺠﻢ ﺳﻠﻮﻟﮭﺎی ﻋﻀﻼﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ!
آیا هورمون رشد میتواند مستقیما موجب رشد اسکلت و غضروف شود؟
در جواب باید بگوییم خیر. دانشمندان در سال ۱۹۵۷ آزمایشی انجام دادند. در کشت سلولهای غضروفی در خارج بدن ، پس از تزریق هورمون رشد ، سلولهای غضروفی در پاسخ به هورمون رشد ، رشد نکردند. پس چرا این هورمون در داخل بدن باعث رشد میشود و در خارج بدن اثر ندارد؟ اینطور فرض کردند که هورمون رشد باعث تولید ماده دیگری میشود و آن ماده است که باعث رشد استخوانها و غضروف میشود. تحت تاثیر هورمون رشد یک فاکتور شبه انسولین به نام سوماتومدین C در سلولهای کبدی ساخته میشود که نقش اصلی را در رشد اسکلت بدن بازی میکند.
بیماریهای ناشی از اختلال در ترشح هورمون رشد
کمبود ترشح هورمون رشد بویژه در دوران کودکی ، حائز اهمیت زیادی است زیرا سبب متوقف شدن رشد طبیعی کودک و کوتاه قدی (Dwarfism) می‌گردد. اختلال در رشد بدن ممکن است به علت کمبود ترشح هورمون رشد باشد که در این صورت تجویز هورمون رشد باعث برطرف شدن کمبود و ادامه رشد می‌گردد.عدم رشد طبیعی ممکن است به علت اختلالاتی در بافتهای هدف و یا فقدان فاکتورهای IGF2 و IGF1 رخ دهد، در این نوع کوتاه قدی تجویز هورمون رشد موثر نخواهد بود.
افزایش ترشح هورمون رشد اگر در سنین کودکی رخ دهد یعنی در زمانی که هنوز انتهای اپی‌فیزی استخوانهای طویل بسته نشده‌اند. در این صورت استخوانهای طویل ، رشدی بیشتر از حالت طبیعی داشته و بیماری بلند قدی و یا غول پیکری یا (Gigantism) بروز میکند. اگر افزایش ترشح هورمون رشد پس از دوران بلوغ رخ دهد موجب رشد غیر طبیعی قطری استخوانهای جمجمه ، صورت ، پیشانی ، فکها و دست و پا و درشت پیکری (Acromegaly) می‌گردد که ممکن است با برخی عوارض متابولیسمی و حتی دیابت قندی همراه باشد.
نحوه تنظیم سنتز و ترشح هورمون رشد
غلظت هورمون رشد در بافت هیپوفیزی ۱۵ – ۵ میلیگرم بر گرم یعنی بیشتر از غلظت سایر هورمونهای هیپوفیزی است. وزن مولکولی این هورمون ۲۲ هزار دالتون است. همانند بیشتر هورمونهای هیپوفیزی ترشح هورمون رشد ، حالت یک جریان دائمی و یکنواخت را ندارد، بلکه به صورت جریانات ضربانی (Pulsatile) انجام می‌پذیرد. میزان ترشح این هورمون تحت تاثیر تحریکات عصبی و خواب و بیداری می‌باشد. بطوریکه غلظت پلاسمایی این هورمون ، ممکن است در ظرف چند دقیقه ۱۰ برابر شود.
بیشترین افزایش هورمون در پلاسما مدت کوتاهی پس از به خواب رفتن رخ میدهد.
عوامل موثر در ترشح هورمون رشد عباتند از:
- شوک وتنشهای عصبی
- درد
- سرما
- عمل جراحی
- گرسنگی
- هیپوگلسیمی
- ورزش
- خوردن غذاهای پروتئینی
- اسید آمینه آرژینین
شوکهای عصبی از طریق تاثیر کوتاکولامینها بر روی هیپوتالاموس موجب زیاد شدن ترشح هورمون می‌گردند. اثرات کلیه عوامل نامبرده شده با توجه به خاصیت فیزیولوژیک بسیار مهم هورمون رشد که همواره از مصرف گلوکز در بدن جلوگیری میکند، توجیه پذیر است.
زیرا به هنگام وقوع شوک عصبی، هیپوگلیسمی ، گرسنگی و خواب، هورمون رشد از یک سو با بکار انداختن واکنشهای لیپولیز مقدار بیشتری اسیدهای چرب آزاد را به سلول می‌رساند و از سوی دیگر ورود اسیدهای آمینه به داخل سلول را زیاد میکند (واکنشهای نوسازی گلوکز) ، تا به این ترتیب از مصرف گلوکز جلوگیری نموده و آن را برای نیازهای سلولهای مغزی حفظ کند.
اختلالات ترشح
اختلالات ترشح این هورمون با توجه به گسترده بودن اثرات آن باعث بیماریهای مختلفی میشود مثلاً افزایش هورمون رشد در کودکی موجب ژیگانتیسم، در بزرگسالی موجب درشت‌پایانکی(آکرومگالی) و کمبود هورمون رشد در کودکی موجب کوتولگی (نانیسم) میشود.
مکانیسم اثر
هورمون رشد در متابولیسم پروتئین، کربوهیدرات و لیپید ها دخالت دارد و هدف نهایی آن افزایش بیوسنتر پروتئین ها در سلول است تا بدین وسیله، سبب رشد ابعادی و تعدادی سلولها شود. همچنین این هورمون سبب تحریک صفحات رشد استخوان های طویل، قبل از سن بلوغ میشود اما بعد از سن بلوغ به دلیل استخوانی شدن این صفحات، رشد استخوان ها به صورت قطری ادامه خواهد داشت. هورمون رشد علاوه بر افزایش قد اثر گذاری‌های دیگری نیز دارد:
کاهش جذب گلوکز توسط کبد
افزایش گلوکونئوژنزی در کبد
نقش داشتن در هومئوستازی
اثر GH بر متابولیسم پروتئین
این هورمون سبب افزایش جذب اسید های آمینه توسط سلول های بدن و تجمع آن ها در سول ها میشود. به عبارتی نفوذپذیری غشای سلول ها را نسبت به اسیدهای آمینه افزایش میدهد که این کار با همکاری و در حضور انسولین انجام میشود.
اثر GH بر متابولیسم کربوهیدرات ها و لیپید ها
یکی از مهمترین کربوهیدراتها گلوگز نام دارد و بدن از آن برای ساخت ATP استفاده میکند. هورمون رشد تا آنجایی که امکان دارد دستور عدم مصرف گلوگز توسط سلول را میدهد (البته سلولهای عصبی از این قاعده مستثنی هستند چراکه فقط از گلوکز برای ساخت ATP استفاده میکنند). بنابراین غلظت گلوکز در خون بالا میرود و ممکن است در اثر پرکاری هیپوفیز نوعی دیابت، بنام دیابت هیپوفیزی در بدن رخ میدهد. هورمون رشد دستور تجزیه لیپید ها(لیپولیز) را به سلول ها میدهد تا اسیدهای چرب حاصله را به ATP تبدیل کرده و به مصرف خود برسانند.
– تاثیر هورمون رشد در بدن سازی
معمولا ورزشکاران هورمون رشد را در سنین ۱۸ تا ۲۵ سال، یعنی بعد از بسته شدن صفحات رشد و بلوغ مصرف می کنند.
اما چه خاصیتی در هورمون رشد وجود دارد که این قدر بدن سازها را به آن علاقمند کرده است؟ هورمون رشد باعث زیاد شدن عضلات و کم شدن چربی ها می شود و این دقیقا همان چیزی است که در بدنسازی کاربرد دارد. البته وزنه بردارها نیز به موازات تمرینات سخت بدنی، از این هورمون برای بیشتر شدن عضله استفاده و به عبارت بهتر سوءاستفاده می کنند. اما آیا استفاده از این دارو بی خطر است؟
مقدار و نحوه مصرف
دوزهای مصرفی می‌توانند درون عضلات و محدوده آنها تزریق بشوند البته یک روش جالب و محبوب تزریق کردن با سرنگ انسولین در هر بار زیر پوست و روی عضله می‌باشد. اگر به منظور ضد پیری، سلامتی و درمان عمومی و یا چربی‌سوزی قصد مصرف دارو را دارید یک دوز روزی ۲-۳ (IU) برای اکثر افراد مفید خواهد بود. همچنین برای عضله‌سازی و بهبود قابل توجه ترکیب بدن یک دوز روزی ۴-۸ (IU) لازم می‌باشد.
توجه: برای افزایش تاثیر دارو تا حد اکثر، توصیه میشود که همراه این مکمل تستوسترون، انسولین، وتی ۳ (T۳) با دوز پایین T۳ مصرف گردد.
انواع مارک های هورمون رشد:
Protropinمارک های ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ از ﺟﯽ اچ هم اﮐﻨﻮن در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ جهان ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯿﺸﻮد که اﯾﻦ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﺎ ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﯽ که در گذشته ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯿﺸﺪ ﺗﺎ ﺣﺪودی ﻣﺘﻔﺎوﺗﻨﺪ ﭼﺮا که اوﻟﯿﻦ ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﯽ که به ﻋﻨﻮان ھﻮرﻣﻮن رﺷﺪ عرضه ﻣﯿﺸﺪ در واﻗﻊ ﻋﺼﺎره ھﯿﭙﻮﻓﯿﺰ اﺟﺴﺎد ﺑﻮد که البته ﺑﻌﺪ ھﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪ اﯾﻦ ﻧﻮع ازھﻮرﻣﻮن رﺷﺪ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪ ﭼﺮا که در ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻣﺼﺮف اﯾﻦ گونه از ھﻮرﻣﻮن رﺷﺪ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺮگ ﻧﺎﺷﯽ از ﺑﯿﻤﺎری ﮐﺮوﺗﯿﺰ – ﺟﺎﮐﻮب ( ﺑﯿﻤﺎری ﭘﯿﺸﺮوﻧﺪه و ﮐﺸﻨﺪه زوال ﻋﻘﻞ که به ﻧﻈﺮ ﻣﯿﺮﺳﺪ ﻧﺎﺷﯽ از ﯾﮏ وﯾﺮوس ﻧﺎدر ﺑﻮد ) مشاهده ﺷﺪ .
اﻣﺮوزه اﻧﻮاع ﺟﺪﯾﺪی از زنجیرهایاﺳﯿﺪ ھﺎی آمینه ساخته ﺷﺪ ه اﺳﺖ ﮐﮫ اوﻟﯿﻦ نمونه آن ﻣﻮرد ﺗﺎﯾﯿﺪ سازمان های داروﯾﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ﻧﺎم آن ﭘﺮوﺗﺮوﭘﯿﻦ ﺑﻮد که ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺮﮐﺘﯽ به ﻧﺎم ﺟﻨﺘﮏ ساخته ﺷﺪ . و ﺷﺎﻣﻞ زﻧﺠﯿﺮھﺎﯾﯽ از اﺳﯿﺪ آمینه ای ﺻﺪوﻧﻮدودو اﺳﯿﺪ آمینه ﺑﻮد اﻧﺪﮐﯽ ﺑﻌﺪ ﺷﺮﮐﺖ ﻣﻌﺮوﻓﯽ که ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺤﺼﻮﻻت آن در اﯾﺮان ھﻢ ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯿﺸﻮد ﻣﺤﺼﻮﻟﯽ به ﻧﺎم ھﻮﻣﺎﺗﺮوپ را عرضه ﮐﺮد که از زنجیرهای اﺳﯿﺪ آمینه ای ﺻﺪوﻧﻮدوﯾﮏ اﺳﯿﺪ آمینه ﺗﺸﮑﯿﻞ یافته ﺑﻮد .
ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ که ﻣﻌﻤﻮﻻ ھﻮﻣﺎﺗﺮوپ به ﭘﺮوﺗﺮوﭘﯿﻦ ﺗﺮﺟﯿﺢ داده ﻣﯿﺸﻮد ﭼﺮا که همان طور اﺑﺘﺪای اﯾﻦ ﺑﺤﺚ گفته ﺷﺪ ھﻮرﻣﻮن رﺷﺪ اﻧﺴﺎن دارای زنجیره ﺻﺪوﻧﻮدوﯾﮏ اﺳﯿﺪ آمینه ای ﺗﺸﮑﯿﻞ یافته اﺳﺖ . ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﯽ که از زﻧﺠﯿﺮه ﺻﺪوﻧﻮدوﯾﮏ اﺳﯿﺪ آمینه ﺗﺸﮑﯿﻞ یافته ﺑﺎﺷﻨﺪ شباهت ﺑﯿﺸﺘﺮی به ھﻮرﻣﻮن رﺷﺪ اﻧﺴﺎن ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ داشته ﺑﺎﺷﺪ ھﻤﯿﻦ اﺧﺘﻼف ﮐﻮﭼﮏ در مارک های ﻣﺨﺘﻠﻒ رﺷﺪ ﻣﯿﺘﻮان ﺗﻮﺟﯿﺢ ﮐﻨﻨﺪه ﺗﺮﺷﺢ آﻧﺘﯽ بادی ها ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﯽ ﺑﺎ زنجیر ی ﺻﺪوﻧﻮدودو اﺳﯿﺪ امینه ای ﺑﺎﺷﺪ .
بازتاب:بیماری ژیگانتیسم یا غول آسایی یا غول پیکری (علائم و مشکلات)