همه چیز در مورد سرطان ریه / علت و عوارض سرطان ریه همراه با روش درمان آن
در ایالات متحده، سرطان ریه علت اصلی مرگ‌ومیرهای ناشی از سرطان در میان زنان و مردان است. سرطان ریه هر ساله باعث مرگ افراد بیشتری نسبت به مجموع مرگ‌ومیرهای ناشی از سرطان‌های روده‌ی بزرگ، پروستات، تخمدان و پستان میشود.
افراد سیگاری بیشتر در خطر ابتلا به سرطان ریه هستند. خطر سرطان ریه در طول زمان و با تعداد سیگارهایی که می‌کشید افزایش مییابد. اگر سیگار را حتی پس از سال‌ها مصرف مداوم ترک کنید، احتمال ابتلا به سرطان ریه را به مقدار قابل توجهی کاهش داده‌اید.
سرطان ریه چیست؟
سرطان ریه یا چنگار ریه (به انگلیسی: Lung cancer) نوعی بیماری است که مشخصه آن رشد کنترل‌نشده سلول در بافت‌های ریه است. اگر این بیماری درمان نشود، رشد سلولی می‌تواند در یک فرایند به نام متاستاز به بیرون از ریه گسترش پیدا کند و به بافت‌های اطراف یا سایر اعضای بدن برسد. اکثر سرطان‌هایی که از ریه شروع می‌شوند، به نام سرطان‌های ابتدایی ریه، کارسینوماهایی هستند که از بافت پوششی نشات می‌گیرند. انواع اصلی سرطان ریه سرطان‌های ریه سلول کوچک (SCLC)، که سرطان سلولی جو شکل نیز نامیده میشود، و سرطان ریه سلول غیر کوچک (NSCLC) هستند. شایع‌ترین علائم عبارتند از سرفه (همراه با خلط خونی)، کاهش وزن و تنگی نفس.
انواع سرطان ریه:
پزشکان سرطان ریه را بر اساس ظاهر سلولهای سرطانی ریه زیر میکروسکوپ، به دو گروه عمده تقسیم می‌کنند. پزشک شما بر اساس نوع سرطان ریه‌ای که دارید درمان را شروع می‌کند.
دو نوع کلی سرطان ریه عبارتند از:
سرطان ریه سلول کوچک: سرطان ریه‌ی سلول کوچک تقریبا و به صورت انحصاری در میان افرادی که بسیار زیاد سیگار می‌کشند رخ می‌دهد و کمتر از سرطان ریه‌ی سلول غیر-کوچک متداول است.
سرطان ریه سلول غیر-کوچک: سرطان ریه‌ی سلول غیر-کوچک یک اصطلاح چتری و کلی برای چندین نوع سرطان ریه است که عملکردی مشابه یکدیگر دارند. سرطان‌های ریه‌ی سلول غیر-کوچک شامل کارسینوم سلول سنگ‌فرشی، آدنوکارسینوما و کارسینوم سلول بزرگ است.
مراحل سرطان ریه:
مرحله‌ی اول:
سرطان محدود به ریه‌هاست و به غدد لنفاوی گسترش پیدا نکرده است. تومور معمولا از ۲ اینچ (۵ سانتی‌متر) کوچکتر می‌باشد.
مرحله‌ی دوم:
تومور در این مرحله بیشتر از ۲ اینچ رشد کرده، یا ممکن است یک تومور کوچکتر باشد که ساختارهای مجاور، همچون دیواره‌ی قفسه سینه، دیافراگم یا پوشش اطراف ریه (پرده‌ی جنب) را در برگرفته باشد. ممکن است سرطان به غدد لنفاوی مجاور هم گسترش پیدا کرده باشد.
مرحله‌ی سوم:
ممکن است تومور در این مرحله بسیار بزرگ شده و به اندام‌های نزدیک ریه حمله کند. یا ممکن است این مرحله تومور کوچک‌تری را نشان دهد که همراه با سلولهای سرطانی در غدد لنفاوی و دورتر از ریه باشد.
مرحله‌ی چهارم:
سرطان به خارج از ریه‌ی آسیب دیده و به ریه‌ی دیگر یا نواحی دورتر بدن گسترش پیدا کرده است.
سرطان ریه سلول کوچک گاهی اوقات با عنوان محدود یا گسترده توصیف میشود. سرطان محدود به این معناست که سرطان محدود به یک ریه است. سرطان گسترده به این معناست که سرطان به خارج از یک ریه گسترش پیدا کرده است.
علت ابتلا به سرطان ریه
دلیل ۹۰ درصد از سرطان های ریه قرار گرفتن در معرض دود دخانیات برای یک مدت طولانی است . درصد ابتلا به سرطان ریه در افرادی که سیگار نمی کشند ۱۵٪ است.
آلاینده های موجود در هوای محیط زیست و محل کار:موادی چون آزبست (پنبه نسوز)، گاز رادون (گازی بی رنگ و بی بو که از تجزیه طبیعی اورانیم در آب، خاک و مصالح ساختمانی قدیمی تولید می شود)، اورانیوم و نیکل عامل مستعد کننده و پیشتاز در ابتلاء به سرطان ریه هستند.
استنشاق دود سیگار در محیط برای افراد غیر سیگاری
عوامل ژنتیکی:وجود سابقه سرطان ریه بین اعضای نزدیک خانواده احتمال ابتلا به این سرطان را افزایش می دهد.
عوامل ایمنولوژیک (ایمنی) : نارسایی مکانیسم ایمنی طبیعی بدن عاملی مستعد کننده در ایجاد سرطان ریه شناخته شده است
علائم و نشانه های سرطان ریه
متاسفانه، نشانه های سرطان ریه سال های متعددی طول می کشد تا خود را بروز دهد اما در کل نشانه های و علائم سرطان ریه شامل:
سرفه افرادی که سیگار نمی کشند بیش از دو هفته طول می کشد.
تغییر رنگ خلط سینه
مشاهده خون در خلط سینه
دوره های مکرر حالت ذات الریه یا برونشیت
سرفه افرادی که سیگار می کشند زیاد می شود و از شدت بیشتری برخوردار است.
افزایش میزان خلط سینه
خس خس کردن سینه
خستگی مفرط
از دست دادن اشتها
سر درد، درد استخوان و درد مفاصل
شکستگی های استخوان که مربوط به جراحت های تصادفی نباشد
اثرات وابسته به اعصاب، عدم تعادل در راه رفتن و یا از دست دادن حافظه به سورت دوره ای
ورم گردن یا صورت
از دست دادن وزن بی دلیل
در صورت بروز هر کدام از علائم زیر باید حتما به پزشک مراجعه کنید:
* افزایش تعداد یا شدت سرفه در فرد سیگاری
* سرفه به همراه خلط خونی، حتی اگر میزان خون اندک باشد.
* درد مبهم یا مشخص در قفسه سینه
* تنگی نفس در اثر فعالیت
* خشونت یا تغییر صدا که بیشتر از ۲ هفته طول کشیده باشد.
* عفونت های مکرر ریه و مجاری تنفسی
* بروز خس خس سینه به صورت حاد
سرطان ریه ممکن است با یک سری علایم غیر اختصاصی مانند ضعف، خستگی، کاهش وزن و کاهش اشتها و علایم تهاجم به قسمت های دیگر بدن مانند درد استخوان و سردرد نیز همراه باشد. کشف سریع و درمان زود هنگام این بیماری در بقا و بهبود کیفیت زندگی بیمار نقش بسیار مفیدی دارد.
از جمله علایمی که ممکن است نشان دهنده ابتلا به سرطان ریه باشد، به شرح زیر است:
افسردگی یا تغییرات خلق و خو
به تازگی محققان ارتباط شگفت‌انگیزی بین اولین تشخیص افسردگی، اضطراب و علایم روانی با سرطان ریه پیدا کرده‌اند؛ در موارد زیادی، افراد در مرحله اول پیشرفت سرطان ریه و بدون آگاهی از آن پس از ارجاع به بخش مراقبت‌های روانی در می‌یابند که تومور دارند؛ علایم روانی که در این افراد دیده میشود شامل خستگی مفرط، خواب آلودگی، افسردگی، بی‌قراری و حمله‌های عصبی بی‌دلیل است؛ اگر چه هنوز ارتباط بین اضطراب، افسردگی و سرطان ریه روشن نیست اما مشخص شده است که مبتلایان به سرطان ریه بدون دلیل احساس غیرعادی پیدا می‌کنند.
بیماری‌های مکرر
بیماری‌های مکرر مانند سرماخوردگی، آنفلوانزا، برونشیت یا ذات‌الریه به ویژه در زنان سیگاری می‌تواند به علت ضعف سیستم دفاعی یا سرطان ریه باشد؛ این بیماری‌ها در بیماران مبتلا به سرطان ریه پس از فروکش کردن علایم بیماری دوباره بروز می‌کند؛ سرطان ریه با ساکن شدن در بافت‌های ریه و لوله‌های برونشیتی، علایم مشابه به سرماخوردگی یا آنفلوانزا ایجاد می‌کند؛ این سرطان، ریه را به بیماری‌ها و عفونت‌ها مستعدتر می‌سازد و سیستم دفاعی بدن که مشغول مقابله با سرطان است کمتر می‌تواند خود را در برابر میکروب‌ها محافظت کند و در نتیجه دچار عفونت‌های جدی از جمله برونشیت و ذات‌الریه میشود.
خستگی مفرط
علامت دیگر سرطان ریه، خستگی مفرط و ضعف بدون دلیل است، این احساس خستگی مانند زمانی است که به تب، سرماخوردگی یا آنفلوانزا مبتلا شده‌اید و قادر به بلند شدن از جا نیستید؛ علت این خستگی رها شدن ماده‌ای در خون است که از طریق تومورهای سرطانی روی میزان اکسیژن و سلامت گلبولهای قرمز و عملکرد غده فوق کلیوی تأثیر می‌گذارد؛ غده فوق کلیوی به طور مستقیم تحریک کورتیزول را کنترل می‌کند از آنجا که خستگی مفرط می‌تواند به علت بی‌خوابی و کار بیش از حد باشد، از علت آن مطمئن شوید و سپس به پزشک مراجعه کنید.
ضخیم و دردناک شدن نوک انگشتان
ضخیم شدن نوک انگشتان دلایل زیادی دارد اما شایع‌ترین آن سرطان ریه است؛ بیشتر مردم به اشتباه این علایم را به آرتریت ربط می‌دهند؛ ناخن‌ها متورم، قرمز یا کمی گرم میشود و فرد در برداشتن اشیاء مشکل پیدا می‌کند؛ علت این علایم، رهایی «سیتوکینز» یا ماده شیمیایی دیگری در خون است که باعث رشد بافت و استخوان در زیر ناخن میشود.
از دست دادن اشتها یا کاهش بی‌دلیل وزن
اگر بدون تغییر در شیوه زندگی دچار کاهش وزن شدید یا اینکه به غذاهایی که قبلاً دوست داشتید تمایلی ندارید جای نگرانی دارد؛ سرطان ریه با علایمی مانند کاهش وزن و از دست دادن اشتها، سخت نفس کشیدن و کم اشتهایی خود را نشان می‌دهد؛ درد معده باعث حالت تهوع می شود؛ از دست دادن اشتها هنگامی رخ می‌دهد که سرطان به کبد سرایت کرده است؛ به علایم توجه کنید تا مطمئن شوید ناشی از ناراحتی روده‌ای، مسمومیت غذایی، نفخ یا قاعدگی نیست؛ اگر بی‌اشتهایی و کاهش وزن ادامه پیدا کند بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
رشد غیر طبیعی سینه در مردان
این مشکل می‌تواند نشانه یک مشکل جسمی نهفته باشد؛ تغییر در اندازه می‌تواند در یک سینه یا هر دو سینه اتفاق بیفتد؛ با متابولیزم سلولهای سرطانی، هورمونی در خون رها میشود و سندرومی به نام «پارانئوپلاستیک» به وجود می‌آید؛ این ناهنجاری هورمونی می‌تواند به رشد غیر طبیعی سینه در مردان منجر شود؛ این مسئله را حتماً با پزشک در میان بگذارید، زیرا علت آن می‌تواند اضافه وزن هم باشد اما باید احتمالات دیگری را نیز در نظر گرفت.
نفس تنگی
حدود ۱۵ درصد موارد سرطان ریه، در افراد غیر سیگاری مشاهده میشود و علت آن هم قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا یا مواد شیمیایی است؛ اگرچه نفس تنگی یکی از شایع‌ترین علایم سرطان ریه است، اغلب مردم به آن توجه نمی‌کنند یا اینکه آن را به بیماری دیگری ارتباط می‌دهند؛ سرطان می‌تواند در کیسه‌های هوایی یا لوله برونشیتی که به ریه راه پیدا می‌کند به وجود بیاید؛ رشد تومور در ورود و خروج هوا به ریه مشکل ایجاد می‌کند.
سرفه و گرفتگی صدا
برخی افراد مبتلا به سرطان ریه که بیماری‌شان تشخیص داده شده است به یاد می‌آورند که در گذشته دچار تغییر در صدا یا سرفه‌های مکرر طولانی چند ماهه یا بیشتر بودند و آن را به آلرژی یا بیماری دیگری ربط داده بودند؛ در این موارد فرد مرتب به صاف کردن صدا نیاز پیدا می‌کند؛ تولید بزاق افزایش پیدا می‌کند؛ صدا کمی خشن میشود؛ سرفه‌ها خشک یا همانند هنگام سرماخوردگی است؛ رنگ خلط ممکن است کمی قهوه‌ای باشد؛ گاهی در بزاق دهان کمی خون مشاهده میشود؛ با ایجاد انسداد در لوله برونشیت یا ریه به علت تومور در حال رشد خلط متراکم میشود؛ تومورهای ریه ممکن است روی تارهای صوتی و حنجره ها فشار وارد کند در صورت مشاهده سرفه‌های مزمن یا خونی حتماً باید به پزشک مراجعه شود.
ضعف عضله
خستگی در هنگام انجام کارهای ساده مانند حمل خرید منزل یا کارهای فیزیکی می‌تواند علایم اولیه برخی انواع سرطان باشد؛ کارهایی مانند بالارفتن از پله‌ها، انجام کارهای منزل سخت‌تر یا غیر قابل انجام به نظر می‌آید؛ ورزش‌هایی را که قبلاً خوب انجام می‌دادید نمی‌توانید کامل انجام دهید؛ سلولهای سرطانی ماده شیمیایی رها می‌کند که در فعالیت طبیعی گلبول‌ها اختلال ایجاد می‌کند و باعث کم خونی یا کاهش میزان سدیم و افزایش میزان کلسیم خون میشود؛ گسترش سرطان ریه به مغز می‌تواند در یک طرف بدن ضعف ایجاد کند.
درد معده، کمر، شانه و سینه
درد سینه یا کمر که به علت رشد تومور به وجود می‌آید یا درد در قسمت سینه یا ریه به راحتی با درد عضله اشتباه گرفته میشود و ممکن است از نشانه‌های ابتلا به سرطان ریه باشد؛ گاهی نیز درد در معده حس و با ناراحتی گوارشی اشتباه گرفته میشود؛ سرطان ریه با وارد کردن فشار به طور مستقیم از طریق تومور یا با تحریک اعصاب که از این قسمت عبور می‌کند به طور غیر مستقیم درد ایجاد می‌کند؛ گاهی مواقع که مغز از تومور پیغام دریافت می‌کند فرد در سینه، گردن و شانه احساس درد می‌کند؛ سلولهای سرطانی می‌تواند در قفسه سینه درد ایجاد کند؛ تومور روی اعصاب فشار وارد و در نتیجه درد در شانه، زیر بغل یا قسمت پایین دست ایجاد می‌کند؛ به محض احساس درد بی‌دلیل در سینه، شانه، کمر یا معده فوراً به پزشک مراجعه کنید؛ درد سینه علامتی است که در یک چهارم بیماران مبتلا به سرطان ریه دیده میشود.
راه های تشخیص سرطان ریه
با توجه به وضیعت عمومی سلامت فرد، بررسی های تشخیص سرطان ریه ممکن است شامل:
عکس برداری از ریه ها با تابش اشعه X
آزمایش خلط
سی تی اسکن: در این روش دستگاه سی تی اسکن با گرفتن تعدادی عکس توسط اشعه ایکس، تصویری سه بعدی از بدن را نشان می دهد و از این طریق محل و اندازه دقیق ضایعه و پراکندگی تومور ریه به بخش های دیگر قفسه سینه یا اندام های دورتر مانند کبد مشخص می شود.
پرتونگاری با استفاده از تشدید میدان مغناطیسی:این آزمایش مشابه سی تی اسکن است با این تفاوت که به جای تابش اشعه X از مغناطیس جهت عکسبرداری از اعضای بدن استفاده می شود. در این آزمایش بیمار به مدت ۳۰ دقیقه به طور ساکن درون اتاقک این دستگاه می ماند و تصاویر مقطعی از بدن او تهیه می شود.
نمونه برداری یا بیوپسی: بررسی میکروسکوپی از نمونه بافت تومور. این آزمایش بسیار مهم است زیرا مطمئن ترین روش برای تشخیص سرطان ریه و نوع آن به حساب می آید.
توموگرافی با نشر پوزیترون یا پت اسکن – در این روش دستگاه اسکنر در اطراف بیمار می چرخد و تصویر از طریق نشر پوزیترون بوسیله یک ماده رادیواکتیو که به بیمار تزریق شده و یا توسط او استنشاق
می شود، شکل می گیرد، با این روش مشاهدهً بصری ریه درسه بعد امکان پذیر می شود.
سونوگرافی در این شیوه از امواج صوتی جهت بررسی ساختار توده در ریه استفاده می شود.
آزمایش تنفس: در این شیوه بیمار قبل از جراحی تحت آزمایشات تنفسی متفاوت قرار می گیرد.
آزمایش خون:تومورهای سرطانی آنتی ژن و آنزیم های مشخصی را تولید می کنند که ممکن است از طریق آزمایش خون کشف شوند. اندازه گیری آنتی ژن کارسینو امبریونیک و آنزیم NSE از آزمایش های غربالگر این بیماری است. افزایش میزان سطح این پروتئین ها مبین نشانه های سرطان و کاهش میزان آنها در حین درمان نشانه مهار کردن رشد سرطانی سلول های بیمار است.
اسکن استخوان: تصویربرداری از استخوان به وسیله یک ماده رادیواکتیو روشی بسیار ارزشمند است که در تشخیص انتشار سرطان به استخوان، مؤثر بودن درمان سرطان و روند التیامی نواحی درگیر در استخوان به کار می رود.
راههای درمان سرطان ریه
جراحی: معمولا اگر ضایعه بدخیم منحصر به ریه باشد ممکن است بخش کوچک یا تکه کاملی از ریه
در طول عمل جراحی، جراح سعی می‌کند سرطان ریه و یک حاشیه از بافت سالم را بردارد. مراحل برداشتن بافت سرطانی ریه عبارتند از:
برش گوه‌ای شکل (Wedge Resection): برداشتن بخش کوچکی از ریه که حاوی تومور است به همراه حاشیه‌ای از بافت سالم ریه
برداشتن ناکامل (Segmental Resection): برداشتن قسمت بزرگتری از ریه، اما نه تمام یک لوب از ریه
لوبکتومی (Lobectomy): برداشتن یک لوب کامل از یک ریه (ریه سمت راست سه لوب و ریه سمت چپ دو لوب دارد.)
پنومونکتومی (Pneumonectomy): برداشتن یک ریه
اگر شما تحت عمل جراحی قرار بگیرید، ممکن است جراح شما غدد لنفاوی قفسه‌ی سینه‌ی شما را هم بردارد تا آنها را برای مشاهده‌ی علائم سرطان بررسی کند.
جراحی سرطان ریه دارای خطراتی همچون خون‌ریزی و عفونت می‌باشد. پس از جراحی ریه انتظار تنگی‌نفس را داشته باشید. اگر بخشی از ریه‌ی شما برداشته شده است، بافت باقی‌مانده ریه در طول زمان گسترش پیدا خواهد کرد و نفس کشیدن آسان‌تر خواهد شد. ممکن است پزشک یک درمان‌گر تنفسی را به شما پیشنهاد کند که از طریق تمرین‌های تنفسی به بهبود شما کمک خواهد کرد.
سوزاندن ضایعه بدخیم با اشعه لیزر:در بعضی موارد ضایعه بدخیم سرطان ریه منجر به مسدود شدن حنجره می شود. در چنین موردی پزشک با سوزاندن ضایعه بدخیم با اشعه لیزر راه عبور هوا را برای بیمار باز می کند. این روش به طور کامل نمی تواند منجر به ازبین بردن ضایعه بدخیم شود اما کمکی است جهت سهولت تنفس در بیمار.
شیمی درمانی: جهت از بین بردن یاخته های سرطانی پراکنده مورد استفاده قرار می گیرد. شیمی درمانی جهت پیشگیری از عود بیماری و مواردی که سرطان در بدن پخش شده تجویز می شود. استفاده از داروهای شیمیایی منجر به انهدام سلولهای سرطانی می شود.
رادیوتراپی یا اشعه درمانی: جهت از بین بردن مستقیم ضایعه بدخیم ریه بکار گرفته می شود. در این روش از اشعه با انرژی زیاد استفاده می شود و این اشعه با آسیب رساندن به سلولهای زنده منجر به مرگ آنها می شود. خستگی شدید، افسردگی، تهوع، استفراغ، بی اشتهایی و آسیب های عروقی و تنفسی از عوارض جانبی رادیوتراپی است. همچنین رادیوتراپی ممکن است باعث سرکوب سیستم خونساز بدن و کاهش گلبولهای سفید و ضعف سیستم ایمنی بدن و نهایتا بروز عفونت شود.
درمان فوتودینامیک: استفاده از رنگ و نور است. در این شیوه رنگ به داخل یک ورید تزریق و سپس در تمام بدن منتشر می شود. بعد از چند روز، این رنگ فقط در سلولهای بدخیم باقی می ماند. سپس نور قرمز رنگ لیزری به سلول تابانده می شود و رنگ درون سلول سرطانی این نور را جذب می کند. این امر منجر به عکس العمل فوتوشیمیایی که مخرب سلول هاست می شود.
درمان بیولوژیکی یا ایمونولوژیک که مشتمل بر بازسازی، تحریک، هدایت و تقویت سیستم طبیعی دفاعی بدن بیمار است و با استفاده از آنتی بادی و هدایت سیستم دفاعی خود بیمار جهت مبارزه با سرطان صورت می گیرد. استفاده از عواملی مانند اینترفرون:سلولهایی که فعالیت ضدتوموری مستقیم دارند، و آنتی بادی های مونوکلونال که اثرات تداخل بقاء سلول را دارند، رشد سرطان را کاهش می دهد.
عمر بیماران مبتلا به سرطان ریه
اگر بیماری در مراحل اولیه درمان شود طول عمر ۵ ساله این افراد بالای ۵۰ درصد است ولی متاسفانه اکثرا این بیماری در مراحل پیشرفته تشخیص داده میشود که ضریب زنده ماندن بیمار ۳۰ تا ۴۰ درصد کاهش مییابد.