همه چیز در مورد سرطان راست روده یا سرطان کورکتال
کولون یا روده بزرگ بخشی از دستگاه گوارشی بدن می باشد. روده باریک حدود ۶ متر طول دارد و بین معده و روده بزرگ قرار گرفته است. عملکرد اصلی روده باریک، هضم و جذب مواد غذایی می باشد و از انتهای معده شروع شده و به روده بزرگ ختم می شود و سپس روده بزرگ نیز از آنجا تا محل مقعد ادامه می یابد.سرطان روده بزرگ یا چنگار روده بزرگ یا سرطان کولون گونه ای سرطان است که در آن سلول های سرطانی در درون بافت روده شروع به تکثیر می کنند .
سرطان روده بزرگ و راست روده اغلب به صورت چند پولیپ، یعنی توده های خوش خیم بر روی سطح داخلی راست روده، آغاز می شود.
سرطان کورکتال وقتی رخ می دهد که سلول هایی غیرطبیعی در دیواره روده بزرگ یا مقعد رشد کنند.این سرطان اول به صورت پولیپ (غده های خوش خیم در سطح داخلی روده بزرگ) ظاهر می شود. دو نوع شایع پولیپ ها عبارتند از: آدنوم و هیپرپلاستیک.
انواع سرطان های روده
سرطان روده بزرگ را می توان به سه نوع تقسیم کرد:
نوع منفرد (Sporadic): که حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد سرطان روده را تشکیل می دهد. در این نوع سرطان، سابقه مشخصی در بستگان بیمار از نظر ابتلا به سرطان روده و یا سایر سرطان‌های مرتبط وجود ندارد و فرد به صورت اسپورادیک (موارد تک گیر) به بیماری دچار می شود. این فرم اغلب در افراد بالای سن۵۰ سال مشاهده می شود.
در این نوع سرطان، سن و عوامل محیطی نقش مهم تری نسبت به عوامل ژنتیکی ایفا می کنند. غربالگری برای این نوع سرطان از سن ۵۰ سالگی در تمامی افراد شروع می شود که این غربالگری نقش عمده‌ای در شناسایی بیماران در مراحل اولیه بیماری و کاهش میزان مرگ و میر آن داشته است.
نوع ارثی : حدود ۵ تا ۱۰درصد از سرطان‌ها را تشکیل می دهد که در این فرم ژن فرد، نقش بسیار مهمی در ابتلای وی به بیماری ایفا می کند. شایع‌ترین سندرم ارثی شناخته شده سندرم لینچ ((Lynch syndrome است که دو نوع آن وجود دارد:
سندرم لینچ یک : معمولاً در فامیل فرد بیمار، سرطان روده شایع است.
سندرم لینچ دو : علاوه بر سرطان روده، تومور تیروئید، رحم، تخمدان و سینه در افراد فامیل شایع است که تا ۸۰ درصد این افراد به سرطان دچار می شوند.
نوع خانوادگی: امروزه مشخص شده که سرطان روده در بعضی خانواده‌ها بیش از حد طبیعی مشاهده می شود. بر اساس مطالعات اپیدمیولوژی، میزان خطر ابتلا به سرطان روده در افراد فامیل درجه یک بیمار، به ۶/۱ تا ۸ برابر افزایش می یابد. در حال حاضر اخذ شرح حال و تاریخچه فامیلی از اقدامات بسیار مؤثر برای تعیین میزان خطر ابتلا به سرطان روده در افراد فامیل است. این نوع از سرطان‌ها در حدود ۱۰ تا۲۰ درصد کل موارد سرطان روده را شامل می شود.
چرا به سرطان روده بزرگ مبتلا می شویم؟
در اغلب موارد علت اصلی ابتلا به سرطان نامشخص است؛ و خطاها یا تغییرات اکتسابی به وجود آمده در DNA سلول‌های سالم روده، دلیل آن است. این سلول‌ها بدون کنترل تکثیر پیداکرده و باعث ایجاد توده سرطانی در داخل روده می‌شود. این توده سرطانی به بافت‌های اطراف خود و نقاط دور‌رس بدن تهاجم می‌کند.
جهش ارثی ژن‌ها که سبب افزایش استعداد فرد برای ابتلا به سرطان روده‌ی بزرگ می‌شود، درصد کمتری از مبتلایان به این نوع سرطان را شامل می‌شود. این کانسرها شامل موارد زیراست:
سرطان کولورکتال غیرپولیپوئیدی ارثی که سندرم لینچ هم نامیده می‌شود، فرد را مستعد ابتلا به سرطان روده‌ی بزرگ زیر ۵۰ سالگی می‌کند.
پولیپوز آدنوماتوز فامیلی که هزاران پولیپ به‌صورت ارثی در کادرروده‌ی بزرگ و راست روده این افراد وجود دارد، آنها را مستعد ابتلا به سرطان کولورکتال در سن زیر ۴۰ سالگی می‌کند. البته این ناهنجاری ارثی به‌وسیله تست‌های ژنتیکی قابل‌تشخیص است.
مرحله‌بندی سرطان روده‌ی بزرگ:
بعد از تشخیص سرطان روده‌ی بزرگ با استفاده از پاتولوژی و تعیین ماهیت بافتی تومور، قدم بعدی تعیین وسعت گرفتاری آن است. روش‌های تصویرنگاری مثل سی تی اسکن شکم و قفسه سینه در تخمین وسعت بیماری کمک‌کننده هستند.
سرطان روده‌ی بزرگ شامل چهار مرحله است
در مرحله‌ی اول: سرطان سطح مخاطی روده‌ی بزرگ را گرفتار کرده و محدود به دیواره‌ی کولون یا رکتوم است.
در مرحله‌ی دوم: توده‌ی سرطانی از سطح مخاطی و جدار کولون و رکتوم خارج‌شده ولی هنوز غدد لنفاوی نزدیک محل ابتلا را گرفتار نکرده است.
در مرحله‌ی سوم: تومور به غدد لنفاوی نزدیک انتشار پیداکرده ولی نقاط دوردست را هنوز مبتلا نکرده است.
در مرحله چهارم: سرطان به نقاط دوردست متاستاز داده و امکان ابتلا و گرفتاری ارگان‌هایی مثل کبد و ریه وجود دارد.
علائم بیماری
علائم این بیماری ممکن است شبیه به سایر علائم نظیر عفونتها، تب، بواسیر و بیماری های التهابی روده باشد.
از جمله نشانه هایی که مراجعه به پزشک را ضروری می کند می توان موارد زیر را نام برد:
• وجود هرگونه تغییر در عادات دفعی روده نظیر اسهال، یبوست یا کاهش قطر مدفوع در صورتی که بیش از یک روز طول بکشد و علت آن نامعلوم باشد.
• خون ریزی از راست روده یا وجود خون در مدفوع، چه قابل رؤیت باشد چه با انجام آزمایش معلوم شود.
• دردهای قولنجی معده
• استفراغ
• ضعف و خستگی
• یرقان و زردی پوست یا سفیدی چشم
• حرکت درون روده
• کرامپ یا گرفتگی معده
• مدفوع خونی
• کاهش قابل ملاحظه وزن
• احساس خستگی
• یبوست، دفع مدفوع کمتر از سه بار در هفته یکی از نشانه های سرطان روده بزرگ می باشد.
• تهوع و استفراغ به چند دلیل به وجود می آید:کاهش جریان خون، درد و یبوست.
• گاز معده و نفخ نیز یکی از مواردی است که می تواند به تشخیص سرطان روده بزرگ کمک نماید.
احساس سنگینی و رخوت نیز از دیگر نشانه ها می باشد. سرطان، باعث کمبود خون و به دنبال آن، کم خونی ناشی از کمبود آهن می شود. به همین دلیل احساس تنبلی، سستی و … ایجاد می شود.
کولونوسکوپی واقعی:
از آنجایی که نمی توان متوجه این سرطان شد (علامتی ندارد)، لذا غربالگری تنها راه تشخیص آن می باشد. در آغاز سن ۵۰ سالگی، بیشتر مردم باید کولونوسکوپی را هر ۱۰ سال یک بار انجام دهند. در روش کولونوسکوپی، برای بررسی روده بزرگ و راست روده، یک دوربین کوچک را وارد روده می کنند. این آزمایش تنها تومورها را مشخص نمی کند، بلکه پولیپ ها را از بدن خارج می کند و به این وسیله از سرطان کولورکتال جلوگیری می شود.
کولونوسکوپی مجازی:
در کولونوسکوپی مجازی، با استفاده از سی تی اسکن، تصاویر سه بعدی از کولون (روده بزرگ) گرفته می شود و از دوربین استفاده نمی شود. با این روش می توان پولیپ و دیگر ناهنجاری ها را دید، ولی پولیپ ها را نمی توان از بین برد، در حالی با کولونوسکوپی واقعی می توان پولیپ ها را از بدن خارج کرد.
عکسبرداری با اشعه ایکس از روده بزرگ:
در این روش، با استفاده از یک مایع گچی به نام باریوم می توان پولیپ ها، تومورها و تغییرات بافت داخل روده بزرگ و مقعد را دید.
همانند کولونوسکوپی مجازی، هر گونه ناهنجاری که با این روش دیده می شود نیاز به پیگیری با کولونوسکوپی واقعی دارد.
علل و عوامل خطرساز
– سن : بیشتر مبتلایان به این نوع سرطان بیشتر از ۵۰ سال سن دارند.
– ابتلا به بیماری های التهابی روده و یا پولیپ روده
– سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان کولورکتال
– سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان سینه و یا تخمدان
عوامل خطر سرطان کولورکتال که می توان آنها را کنترل کرد
– رژیم غذایی دارای مقدار زیادی گوشت قرمز و یا گوشت های فرآوری شده مثل سوسیس و کالباس
– چاقی
– چاقی شکم
– کمی تحرک بدنی
– سیگار کشیدن
– نوشیدن الکل
کولونوسکوپی نه تنها تومورها را مشخص می کند، بلکه پولیپ ها را نیز از بدن خارج می کند و به این وسیله از سرطان روده جلوگیری می شود
راه های تشخیص سرطان کولورکتال:
اگر آزمایش نشان داد که توموری وجود دارد، قدم بعدی بیوپسی (نمونه برداری از بافت روده) می باشد. با کولونوسکوپی، پزشک پولیپ ها و نمونه بافت های غیرعادی را از روده بزرگ برمی دارد. سپس این بافت ها را در زیر میکروسکوپ نگاه می کند تا ببیند سرطانی شده اند یا نه
مراحل تشخیص بیماری
رشد سرطان روده ممکن است سال ها به طول بینجامد و تشخیص به موقع آن، شانس بهبودی را به طور چشمگیری افزایش می دهد. بنابراین، انجام تست های دوره ای که در متن زیر آمده اند، در افرادی که در گروه خطر قرار دارند توصیه می شود.
– آزمایش دیجیتال کولون (DRE) :
تنها تومورهای بزرگ و قابل لمس را آشکار می کند.
– آزمایش وجود لخته خون در مدفوع:
با یک پروب نوری (سیگموئیدوسکوپ) که از انتهای روده بزرگ وارد شده، هر گونه پولیپ یا موارد غیرعادی را شناسایی می کند.
– آزمایش خون :
وجود برخی از انواع خاص پروتئین ها در خون بیمار، علامت تومور است.
– پروکتوسکوپی :
در این روش از طریق دستگاه های خاصی به صورت مستقیم داخل راست روده و قسمت های تحتانی روده بزرگ مورد مشاهده قرار می گیرد. از طریق این روش نیمی از سرطان ها، قابل تشخیص هستند. در این روش ممکن است بیمار احساس فشار کند، اما دردی را احساس نخواهد کرد.
– کولونوسکوپی:
:از طریق این روش نیز با ابزارهای خاصی، مشاهده کلی روده بزرگ و راست روده ممکن می شود. در این حالت نیز فرد دردی را احساس نخواهد کرد.
– بیوپسی :
در صورت وجود هر گونه توده در طول این قسمت ها نیاز است که بخشی از توده برداشته شود تا در زیر میکروسکوپ از نظر وجود بافت یا سلول های سرطانی مورد بررسی قرار گیرد.
– مشاوره ژنتیک :
تست و مشاوره ژنتیک در خانواده هایی که به صورت وراثتی احتمال ابتلا به مواردی از سرطان کولون نظیر سرطان روده غیرپولیپی (HNPCC) یا پولیپ غده ای خانوادگی (FAP) را دارند، پیشنهاد می شود.
چون سرطان روده بزرگ و راست روده پنهان کار است، غربالگری راه حل ردیابی زودهنگام می باشد. در اکثر افرادی که به ۵۰ سالگی می رسند، باید هر ۱۰ سال یکبار آندوسکوپی روده بزرگ انجام شود.
برای درمان سرطان روده بزرگ از سه اقدام اساسی:
۱- درمان جراحی سرطان روده بزرگ
۲- شیمی درمانی سرطان روده بزرگ
۳- تابانیدن اشعه (رادیوتراپی) با توجه به مرحله سرطان روده بزرگ استفاده می شود.
اثر پیاز و زردچوبه بر سرطان کولون
ترکیبات موجود در زردچوبه و پیاز (کورکومین و کوئرستین) موجب کاهش اندازه و تعداد پولیپ های روده می شود.
درمان جراحی در مراحل اولیه‌ی سرطان روده‌ی بزرگ:
اگر اندازه‌ی سرطان کوچک و محدود به مخاط بوده و تهاجم به بافت‌های اطراف نداشته باشد، روش‌های کمتر تهاجمی برای درمان آن انتخاب می‌شود. این روش‌ها شامل موارد زیر است:
برداشتن پولیپ ها به‌وسیله‌ی کولونوسکوپ:
اگر سرطان محدود به پولیپ روده‌ی بزرگ بوده و اندازه‌ی آن کوچک باشد و بافت‌های اطراف را گرفتار نکرده باشد، برداشتن آن با کولونوسکوپی امکان‌پذیر است.
رزکشن یا برداشتن به‌وسیله‌ی آندوسکوپ:
برداشتن پولیپ های بزرگ‌تر همراه با قسمت کوچکی از مخاط روده‌ی بزرگ بدین روش میسر است.
جراحی با روش کمتر تهاجمی:
در این روش با استفاده از لاپاراسکوپ وارد حفره شکم شده محل مبتلابه تومور برداشته می‌شود و از غدد لنفاوی اطراف و نزدیک به تومور نیز نمونه‌برداری به عمل می‌آید.
روش‌های جراحی برای سرطان‌های تهاجمی روده‌ی بزرگ
کولکتومی پارشیل: در این روش جراح قسمتی از روده‌ی مبتلابه سرطان را به‌طور کامل برمی‌دارد. جراح اطمینان کامل پیدا می‌کند که بقیه‌ی روده‌ی بزرگ عاری از تومور و سرطان بوده و می‌تواند مجدداً دو انتهای روده را به هم پیوند بزند یا آناستوموز کند.
البته در مواردی امکان آناستوموز اولیه وجود ندارد و بیمار تحت عمل جراحی کولوستومی قرار می‌گیرد. در این روش به‌طور موقت و به‌ندرت دائمی، بعد از برداشتن تومور روده‌ی بزرگ، بخش سالم آن به‌منظور دفع مدفوع از جدار شکم بیرون گذاشته می‌شود. غدد لنفاوی نزدیک به تومور اصلی هم برای ارزیابی شدت و وسعت بیماری برداشته می‌شود.
روش جراحی برای سرطان پیشرفته‌ی روده‌ی بزرگ:
در موارد خیلی پیشرفته سرطان روده بزرگ که امکان درمان قطعی سرطان میسر نیست، درمان جراحی به‌منظور کنترل خونریزی، التیام درد شدید بیمار و رفع انسداد روده ضرورت دارد .
در مواردی که تنها کبد گرفتارشده است، اقدام جراحی برای برداشتن توأمان سرطان روده‌ی بزرگ و برداشتن متاستاز کبدی توصیه‌شده است.
سرطان روده بزرگ سومین سرطان شایع در مردان و دومین سرطان شایع در زنان می‌باشد و عمدتا در سنین ۵۰ سال به بالا رخ می‌دهد. این سرطان دومین علت مرگ ناشی از سرطان در دنیا است این سرطان یکی از سرطان‌هایی است که به شرط رعایت تغذیه مناسب و تحرک کافی قابل پیشگیری می‌باشد.
کبد شایع‌ترین محل احشائی انتشار متاستاتیک است. بیماران سرطان روده بزرگ در حدود ۲۵ درصد از مواقع در زمان تشخیص متاستاز کبدی دارند. اگر متاستازها قابل جراحی باشند امکان بهبود کامل بیمار وجود دارد ولی متاسفانه در بیش از نیمی از این بیماران عمل جراحی امکان‌پذیر نیست.
چه دلایلی می تواند در ابتلا به این سرطان نقش داشته باشد؟
دلایل زیادی می توانند در ابتلا به سرطان روده بزرگ نقش داشته باشد که مهم ترین آن مصرف بیش از اندازه چربی به ویژه چربی حیوانی و پروتئین مخصوصا گوشت قرمز است. یکی دیگر از دلایلی که می تواند در ابتلا به سرطان روده نقش داشته باشد، ماشینی شدن زندگی و شهرنشینی است که پیامد آن عدم تحرک است. همچنین اضافه وزن و چاقی، احتمال ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش می دهد.
به طور کلی سرطان روده بزرگ در افرادی که از نظر اقتصادی و اجتماعی در سطح بالاتری هستند دیده می شود و احتمال ابتلا به این بیماری در افرادی با سطح اقتصادی و اجتماعی پایین، کمتر وجوددارد. ابتلا به سرطان روده بزرگ به طور معمول در حدود سن ۵۰ سال به بالاست ولی در زیر ۲۰ سال نیز ابتلا به این سرطان دیده شده است که البته این مسئله بسیار نادر محسوب می شود.
چقدر ابتلا به بیماری های مختلف می تواند منجر به سرطان روده بزرگ شود؟
معمولا قبل از اینکه علائم سرطان به وجود بیایند ابتلا به پولیپ «POLYP» (برجستگی مخاطی در دستگاه گوارش) مطرح است و حدود ۸۰ درصد سرطان های روده به دلیل پولیپ به وجود می آید. حدود ۳۰ درصد افراد زیر ۵۰ سال در روده خود پولیپ دارند و حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد، پولیپ ها تبدیل به سرطان نمی شوند و تنها یک درصد از آن ها می توانند تبدیل به سرطان شوند. ابتلا به سرطان به غیر از پولیپ می تواند به دلایل ناشناخته نیز به وجود بیاید و سلول ها بدون علت مشخص، شروع به تکثیر کنند.
یکی دیگر از دلایلی که می تواند در سرطان روده بزرگ نقش داشته باشد، ابتلا به برخی از بیماری هاست به طوری که برخی از افراد مبتلا به بیماری های التهابی روده مثل کرون و کولیت اولسروز، ممکن است به سرطان روده بزرگ مبتلا شوند. گاهی سرطان مستقیما روی سطح سلول های روده بزرگ ایجاد می شود و دلیل به وجود آمدن آن وابسته به عامل دیگری نیست. ژنتیک هم می تواند تا حدود کمی در ابتلا به این نوع سرطان نقش داشته باشد.