فکر منجمدکردن سلول سابقه خیلی طولانی دارد. از حدود ۷۰ سال پیش سلول های گوناگون از جمله پوست، کبد و سلول های جنسی را به وسیله دستگاه هایی منجمد کرده اند، البته تکنیک این کار برای هر سلول بدن و کاربرد آن متفاوت است … فریز کردن جنین نیز یکی از این موارد انجماد است که در دهه های اخیر مطرح شده است.

 

فریز کردن جنین چیست ؟

فریز کردن جنین
اولین انجماد موفق اسپرم ۵۵ سال پیش بوده است. اسپرم (سلول جنسی مرد) سلولی کوچک و مایع داخل سلولی آن کم است. به همین دلیل انجمادش کار سختی نیست و نگهداری آن هم آسان است. طولانی ترین زمان نگهداری اسپرم که به تولد نوزاد زنده منجر شد، ۲۱ سال بوده است. این اسپرم متعلق به جوانی آمریکایی است که مبتلا به بیماری هوچکین شده بود و باید شیمی درمانی و رادیوتراپی می کرد و درنتیجه قدرت باروری اش از دست می رفت. برای همین پیش از شروع درمان در حالی که هنوز ازدواج هم نکرده بود، اسپرمش را برای آینده منجمد کردند و حالا که متاهل شده حدود ۴ سال پیش با اسپرم خودش، بچه ای دارد.

تاریخچه بارداری آزمایشگاهی
از تاریخچه فریز کردن سلول های جنسی در دنیا بیش از نیم قرن می گذرد. در آن روزگار هنوز IVF (لقاح مصنوعی خارج رحمی و سپس قرار دادن جنین تشکیل شده در بدن مادر) وارد عرصه پزشکی زنان نشده بود چون عمر این روش به ۳۰ سال می رسد. درباره فریز کردن جنین ، پس از اینکه روش لقاح مصنوعی خارج رحمی به عنوان متدی مناسب جای خود را باز کرد، ضرورت منجمد کردن جنین های تشکیل شده حس شد.

برای انجام این روش (لقاح مصنوعی خارج رحمی)، به طور مصنوعی و با تجویز قرص های هورمونی به مادر، بدن او را وادار به تخمک گذاری بیش از حد می کنند و در نتیجه به جای اینکه این خانم مانند خانم های دیگر هر ماه تنها یک تخمک داشته باشد، در پایان مصرف داروها گاهی تا ۳۰ عدد تخمک آزاد می کند. این تخمک ها را با اسپرم پدر در محیط آزمایشگاه مجاور و جنین های سالم را انتخاب کرده و به محیط رحم و لوله های آن می فرستند.

متاسفانه در آن زمان از بین این همه تخمک، تنها چند تای آن مورد استفاده قرار می گرفت و بقیه جنین های تشکیل شده را دور می ریختند. با آمدن روش فریز کردن جنین ، دیگر جنین های باقیمانده را دور نریختند و با منجمد کردن آنها و استفاده از آن در مواقع لزوم، احتمال بارداری مادر را افزایش دادند. مادر برای بارداری های بعدی نیازی نداشت تا دوباره هزینه استفاده از داروها را به جان بخرد و گرفتاری های جسمی و روحی را تحمل کند چون جنین آماده داشت. حتی اگر خودشان دوباره تصمیم به بچه دار شدن نداشته باشند می توانند جنین یا تخمک فریز شده را اهدا کنند یا برای تحقیقات هدیه بدهند.

فریز کردن جنین به چه دردی می خورد؟
مردم ما با کاربردهای فریز اسپرم و تخمک آشنا هستند. امروزه در مراکز گوناگون بیمارانی داریم که اسپرم شان را فریز کرده اند و خودشان تحت درمان رادیوتراپی و شیمی درمانی هستند و پس از بهبود می توانند با اسپرم خود پدر شوند. هزینه کار هم زیاد نیست. همکاران پزشک که در کار درمان بیماران سرطانی هستند و احتمال می دهند قدرت باروری شخص از بین برود، پیش از شروع درمان اطلاعاتی را به او می دهند که بتواند اسپرم خود را فریز کند. درباره فریز نسج تخمدان در بیماران سرطانی قبل از شروع درمان باید بگویم هنوز در مراحل اولیه است و تنها ۲ بارداری در دنیا بوده است که در بلژیک بوده که پیش از درمان هوچکین، بخشی از تخمدان خانم را برداشتند و فریز کردند. ۷ سال بعد نسج فریز شده را با لاپاروسکوپ در محل تخمدان گذاشتند و بیمار باردار شده است. این عمل به وسیله پروفسور دونز صورت گرفته ولی انجماد خود تخمک بیش از ۵ سال است که انجام می شود و نتایج خوبی هم داشته است.

درباره فریز کردن جنین ، تخمک و اسپرم ۲ روش وجود دارد. روش آهسته که از قدیم بوده و روش سریع که حدود ۵ سال است، انجام می شود. از نظر بارداری تفاوتی میان روش آهسته و سریع نیست. به هر حال امروزه در لقاح مصنوعی خارج رحمی نقش فریزکردن بسیار مهم است چون تقریبا در خیلی از موارد، پس از مصرف داروهای لقاح مصنوعی خارج رحمی تعداد زیادی تخمک حاصل می شود که برای خانمی مبتلا به نازایی این تعداد بیش از نیاز است. ثابت شده احتمال بارداری با افزایش تعداد جنین های انتقالی بیشتر نخواهد شد. پس از انتقال ۳ جنین احتمال بارداری حتی اگر ۳۰ تا جنین هم منتقل شود، ۱۰ برابر نخواهد شد و این موضوع تنها به افزایش چندقلویی منجر می شود که نه تنها مفید نیست بلکه برای مادر و جنین خطرناک هم است. پس جنین های اضافه را می توان فریز و برای دفعات بعد استفاده کرد.از این گذشته، امکان دارد شرایط جسمی خانم در همان ماه مناسب نباشد بنابراین ما با امکان فریز، می توانیم در آن دوره همه جنین ها را فریز کنیم تا ماه آینده و حتی اگر تخمک یا جنین اهدایی نیز داریم و گیرنده اوضاع جسمی مناسبی ندارد و احتمال بارداری اش در آن دوره کم است، تا بهبود شرایط می توان جنین را فریز کرد. در گذشته جنین های اضافی را دور می ریختیم و حالا می توان برای خود شخص فریز کرد.

انجماد به جنین صدمه می زند
این سوال اساسی انجماد سلولی است؛ آیا انجماد صدمه ای به جنین می رساند و پس از ذوب شدن جنین با یک جنین تازه یکسان است؟ برای دستیابی به پاسخ، مطالعات زیادی انجام داد ه اند. بچه هایی که محصول جنین فریز شده در ۲۵ سال پیش بوده اند (که تعداد زیادی هستند)، را از نظر عصبی و قلبی و همه دستگاه های بدن بررسی کردند و دریافتند که با دیگر همسالان خود که امروزه جوانانی ۲۵ ساله هستند تفاوتی نداشته اند.

طولانی ترین زمانی که تا حالا جنین را در فریز نگه داشته اند و بچه سالم به دنیا آمده ۱۰ سال و در آمریکا انجام شده است. هم اکنون بسیاری از کودکان با فریز آهسته یا فریز شیشه ای (سریع) متولد می شوند. جالب اینکه ما هم توانستیم جنین منجمد شده را ۳ سال در تانک ازت نگه داریم. داستان از این قرار بود که این خانم ۳ سال پیش با لقاح مصنوعی خارج رحمی باردار شد و حالا که فرزندش ۳ سال دارد، تصمیم گرفته بچه دوم بیاورد و ما جنین منجمدشده او را که ۳ سال در تانک ازت نگه داشته بودیم، برایش قرار دادیم و بارداری موفق داشت. جالب است که این ۲ بچه از نظر تشکیل با هم هم سن هستند ولی از نظر زمان تولد ۳ سال تفاوت دارند. اهمیت این مورد در این نیست که با جنین فریز باردار شده است، این اتفاق هر روز در مراکز متعدد کشور رخ می دهد. موضوع مهم این موفقیت در آن است که جنین ۳ سال در فریز بوده و صدمه ای ندیده است.