سرطان دهان / همه چیز در مورد سرطان دهان

سرطان” به رشد بی رویه و غیر قابل کنترل سلول‌ها گفته می‌شود که به بافت‌های اطراف خود حمله کرده و به آن‌ها آسیب می‌رسانند. “سرطان دهان” ممکن است در هر یک از بخش‌های تشکیل دهنده دهان رخ دهد، که عبارتند از:

لب‌ها
لثه
زبان
سطح داخلی مخاط گونه‌ها
سقف دهان
کف دهان

سرطانی که در داخل دهان بروز می‌کند، گاهی اوقات “سرطان دهان” یا “سرطان حفره دهان” نیز نامیده می‌شود.

سرطان دهان یکی از انواع مختلف سرطان است که در دسته “سرطان سر و گردن” جای می‌گیرد. سرطان دهان و سایر سرطان‌های سر و گردن اغلب درمان مشابهی دارند.

سرطان دهان یکی از انواع کشنده سرطان است که در گروه سرطان‌های سر و گردن قرار دارد و ممکن است در هر یک از بخش‌های حفره‌ دهانی به وجود بیاید.

بیشتر سرطان‌های دهانی از ناحیه زبان و کف دهان آغاز می‌شود. معمولا سرطان دهان از طریق دستگاه لنفاوی منتشر می‌شود. سلول‌های سرطانی که وارد دستگاه لنفاوی می‌شوند توسط مایعی شفاف و رقیق که لنف نامیده می‌شود به سایر نقاط منتقل می‌شود البته در بیشتر موارد سلول‌های سرطانی ابتدا در غدد لنفاوی نزدیک به گردن ظاهر می‌شوند.

طبق بررسی‌های انجام شده در سراسر جهان، در حال حاضر سرطان دهان جزء شایع‌ترین سرطان‌ها طبقه‌بندی می‌شود و تقریباً ۵ درصد کل سرطان‌های بدن را شامل می‌شود خود یکی از عوامل شایع در مرگ و میر است. سرطان‌هایی که در ناحیه لب، زبان، لثه و یا مخاط دهان ایجاد می‌شوند در این دسته قرار می‌گیرند. اما بروز این نوع سرطان بیشتر در افراد بالای ۴۰ سال دیده می‌شود با توجه به این که احتمال بروز آن نیز به بالا رفتن سن افزایش می‌یابد.

 

سرطان کدام قسمت‌های دهان را گیر می‌اندازد؟

سرطان دهان ممکن است در بافت‌های نرم دهان مثل زبان و گونه‌ها، لثه‌ها و نقاط پوشاننده سقف یا کف دهان باشد و یا ممکن است در بافت‌های سخت دهان باشد که در این صورت استخوان‌ها را در بر می‌گیرد.
حتی احتمال دارد هم بافت‌های نرم و هم بافت‌های سخت دهان را درگیر کند.

سرطان دهان ممکن است گاهی به صورت پیش سرطان خودش را نشان بدهد. مثل ضایعاتی که به صورت پلاک‌هایی به رنگ سفید یا قرمز هستند. در مواقعی امکان دارد در ابتدا به صورت سفید رنگ دیده شود و پس از مدتی به زخم‌ تبدیل شود هک این زخم‌های ایجاد شده در دهان باقی بماند و چه بسا که در بسیاری از مواقع بهبود نخواهند یافت که در این صورت این زخم‌های ایجاد شده مشکوک تلقی شده و حتما باید توسط متخصص بیماری‌های دهان تحت کنترل قرار بگیرد.

علائم سرطان دهان چه چیزهایی هستند؟

تشخیص علائم سرطان دهان دشوار است، علل خصوص اگر در گلو بروز کند. گاهی مواقع پزشکان نیز متوجه نشانه های مهم سرطان دهان نمی شوند. به عنوان مثال مایکل داگلاس چندین بار برای شکایت از درد در گلو و گوش به پزشک مراجعه کرد اما چون سرطان در پشت گلوی او قرار داشت، پزشکان نیز نتوانستند سرطان او را در مراحل اولیه تشخیص بدهند.

علامت اصلی سرطان دهان که شما باید همواره مراقب آن باشید لکه های قرمز و یا سفید رنگ و یا زخم هایی در دهان هستند که برای مدتی بیش از سه هفته مداوا نمی شوند.

علائم دیگر سرطان دهان عبارتند از توده های غیر معمول در هر بخشی از سر و یا گردن.

خانم‌ها مراقب باشند

سرطان دهان ششمین سرطان شایع‌ مردان در چهارمین سرطان شایع در میان خانم‌ها است. با توجه به این که این نوع سرطان بیشتر مردان را درگیر می‌کند. اما با توجه به افزایش استعمال دخانیات در میان زنان ممکن است این نسبت تغییر یابد.

اما با توجه به این که علائم اولیه هشدار دهنده این بیماری به راحتی قابل مشاهده و حتی لمس می‌باشد به راحتی قابل تشخیص خواهد بود. اما در صورت احساس وجود هرگونه زخم یا تورم در دهان، ماندگاری توده گردنی بیش از ۲ هفته حتما باید به پزشک متخصص مراجعه شود.

هرچند در اغلب موارد این علائم هشدار دهنده سرطان نیستند اما مراجعه به موقع به پزشک می‌تواند در جهت جلوگیری از پیشرفت بیماری اثر قابل توجهی داشته باشد.

اما غیر از موارد ذکر شده علائم دیگری هم برای پی بردن بر ابتلا به این بیماری مهلک وجود دارد که از جمله آن می‌توان به احساس درد و خونریزی در ناحیه دهان، مشاهده قسمت‌های سفید یا قرمز رنگ بر روی لثه، لوزه یا مخاط دهان گلو درد و احساس گرفتگی آن، کاهش وزن ناگهانی، ورم کردن غدد لنفاوی بدن اشاره کرد.

 

علت‌ها و عوامل بروز سرطان دهان

مردان دو برابر بیشتر از زنان درمعرض خطر ابتلا به سرطان دهان قرار دارند و مردان بالای ۵۰ سال، بیشتر از سایرین با خطر سرطان دهان مواجه هستند.

هنوز مشخص نیست که چه عاملی باعث جهش در سلول‌های سنگفرشی دهان شده و نهایتاً منجر به سرطان دهان می‌شود. اما پزشکان عواملی که ممکن است خطر ابتلا به سرطان دهان را افزایش دهد، شناسایی کرده‌اند.

عوامل خطرساز برای رشد سرطان دهان عبارتند از:

سیگار کشیدن

افرادی که سیگار، سیگار برگ، و یا پیپ می‌کشند، شش برابر بیشتر از افراد غیر سیگاری در معرض انواع سرطان دهان هستند.

افرادی که تنباکوی بدون دود مصرف می‌کنند

افرادی که از دیپ، انفیه، یا محصولات جویدنی توتون و تنباکو استفاده می‌کنند، ۵۰ برابر بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به سرطان گونه، لثه و مخاط لب.قرار دارند.

مصرف بیش از حد الکل

سرطان دهان در افراد الکلی حدود شش برابر شایع‌تراز افراد عادی است.

سابقه خانوادگی سرطان.

بیش از حد در معرض آفتاب قرار گرفتن

به خصوص در سنین جوانی.

ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)

برخی از گونه‌های ویروس HPV، عوامل خطر و زمینه ساز سرطان سلول سنگفرشی برای اوروفارنکس (OSCC) هستند.

 

پیشگیری از سرطان دهان

از مصرف سیگار، الکل و یا هر گونه فرآورده‌های توتون و تنباکو اجتناب کنید.
از یک رژیم غذایی متعادل پیروی کنید.
قرار گرفتن در معرض نور خورشید را محدود کنید، زیرا تماس مکرربدن با اشعه خورشید خطر ابتلا به سرطان در لب، به خصوص لب پایین را افزایش می‌دهد. در نور خورشید، ازکرم ضد آفتاب UV-A/B روی پوست صورت و همچنین لب‌های خود استفاده کنید.
شما می‌توانید با انجام اقدامات زیر، نقش فعالی در تشخیص زود هنگام سرطان دهان داشته باشید:
حداقل یک بار در ماه خود آزمایی انجام دهید.
طبق یک برنامه منظم به دندانپزشک مراجعه کنید.

 

افزایش احتمال درمان سرطان دهان با تشخیص زود هنگام آن

هر چقدر تشخیص سرطان دهان زودتر انجام بگیرد بهتر است. اگر قبل از آنکه سرطان دهان گسترش پیدا کند، تشخیص داده شود، احتمال زنده ماندن افراد مبتلا تا ۹۰ درصد افزایش پیدا می کند.

متاسفانه در ۴۰ سال گذشته میزان زنده ماندن افراد مبتلا به سرطان دهان پیشرفت خاصی را نشان نداده است و می توان علت اصلی این قضیه را در تشخیص دیر هنگام علایم این سرطان دانست. در واقع بیش از دو سوم افراد مبتلا به سرطان دهان در مراحل آخر سرطان متوجه علائم سرطان شده و سرطان دهان آنها تشخیص داده می شود.

 

تشخیص سرطان دهان چگونه است؟

بیشترین موارد تشخیص سرطان دهان به کمک معاینه چشمی و پس از آن انجام آزمایش نمونه برداری از بافت (بیوپسی) انجام می شود.

آزمون های جدیدی نیز وجود دارند که به کمک مواد شیمیایی موجود در بزاق می توانند سرطان را تشخیص دهند که البته در مرحله توسعه و پیشرفت قرار دارند. این روش می تواند در آینده به تشخیص سرطان دهان کمک قابل توجهی بکند.

 

شما در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان دهان هستید اگر:

 

– فرآورده های دخانیاتی مصرف می کنید.
– میزان زیادی الکل مصرف می کنید.
– به طور مداوم در معرض نور آفتاب هستید.
– عاداتی چون گاز گرفتن لب و گونه دارید.
– دندان مصنوعی لق دارید.

لذا مهم است که طریقه معاینه شخصی خودتان را برای یافتن علایم سرطان دهان بدانید و بدین ترتیب نه طور مرتب خود را کنترل کنید تا شانس تشخیص چنین وضعیتی در مراحل اولیه آن بیشتر شود.

 

برخی از علایم هشدار دهنده سرطان دهان عبارتند از:

 

– وجود هر زخمی روی صورت،گردن و دهان که طی دو هفته التیام پیدا نکند.
– هر گونه تورم یا بر آمدگی روی لب ها، لثه ها یا سایر نواحی داخل دهان.
– لکه های سفید، قرمز یا تیره در دهان
– خون ریزی مکرر از دهان
– کرخی، بی حسی یا درد در هر ناحیه ای از صورت،دهان یا گردن.

 

درمان سرطان دهان

درمان سرطان دهان بستگی به محل سرطان و مرحله پیشرفت آن دارد، همچنین وابسته به سلامت کلی و انتخاب‌ شخصی شماست. ممکن است برای شما فقط یک نوع درمان و یا ترکیبی ازروش‌های درمان سرطان انجام شود. می‌توانید در مورد گزینه‌های درمان خود با پزشک مشورت کنید.

 

جراحی

عمل جراحی برای سرطان دهان ممکن است شامل موارد زیر باشد:

جراحی برای برداشتن تومور.
جراحی برای از بین بردن تومور که به گردن سرایت کرده است.
جراحی بازسازی دهان

جراحی با خطر خونریزی و عفونت همراه است. عمل جراحی سرطان دهان اغلب ظاهر شما را تحت تاثیر قرار می‌دهد، همچنین برتوانایی شما برای صحبت کردن، غذا خوردن و بلع تاثیر می‌گذارد. پزشک ممکن است شما را به متخصصان مربوطه معرفی ‌کند تا با کمک آن‌هاُ با این تغییرات کنار بیایید.

پرتو درمانی

در پرتو درمانی، از پرتوهای با انرژی بالا ( مانند اشعه ایکس) برای نابودی سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. این پرتوها می‌تواند از یک دستگاه در خارج از بدن شما ساطع شود (پرتو درمانی خارجی) و یا از مهره‌ها و سیم‌های رادیواکتیو در نزدیکی محل تومور تابیده شود. (براکی تراپی)

اگر سرطان دهان در مراحل اولیه باشد، پرتو درمانی ممکن است تنها روش درمان برای شما باشد. پرتو درمانی می‌‌تواند بعد از عمل جراحی نیز استفاده شود. درسایر موارد، پرتو درمانی ممکن است همراه با شیمی درمانی باشد.

این درمان ترکیبی با اینکه تاثیر پرتودرمانی را افزایش می‌دهد، اما عوارض جانبی را نیز افزایش می‌دهد. در مورد سرطان دهان پیشرفته، پرتو درمانی ممکن است به از بین بردن علائم و نشانه‌های ناشی از سرطان (مانند درد) کمک کند.

 

شیمی درمانی

در شیمی درمانی از مواد شیمیایی برای نابودی سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. مصرف داروی شیمی درمانی می‌تواند به تنهایی یا همراه با سایر داروهای شیمی درمانی یا در ترکیب با سایرروش‌های درمان سرطان باشد. شیمی درمانی ممکن است تاثیر پرتودرمانی را افزایش دهد، به همین دلیل معمولا از ترکیب این دو روش برای درمان سرطان استفاده می‌شود.

عوارض جانبی شیمی درمانی به نوع داروهایی بستگی دارد که برای شما تجویز می‌شود. عوارض جانبی شایع شامل تهوع، استفراغ و ریزش مو می‌باشد.

 

دارو درمانی هدفمند

داروهای هدفمند، با تغییر ویژگی‌های خاصی از سلول‌های سرطانی که سبب ساز رشد بی‌رویه آن‌ها می‌شود، سرطان دهان را درمان می‌کنند. داروی “ستوکسیماب” (Erbitux) یکی از درمان‌های هدفمند است که برای درمان سرطان سر و گردن در شرایط خاص، مورد تایید قرار گرفته است.

داروی “ستوکسیماب” مانع عملکرد نوعی پروتئین می‌شود که در بسیاری از انواع سلول‌های سالم یافت می‌شود، اما در انواع خاصی از سلول‌های سرطانی فراوان‌تر است.
محققان در حال بررسی سایر داروهای هدفمند هستند. مصرف این داروها می‌تواند همراه با شیمی درمانی یا پرتو درمانی باشد.

 

خود آزمایی سرطان دهان

برای انجام معاینه شخصی سرطان دهان باید از ۷ مرحله زیر تبعیت کنید:

به خودنگاه کنید و لمس کنید:

۱-سرو گردن

به صورت و گردن خود در آینه نگاه کنید.
به طور طنیعی سمت راست و چپ صورت شابه هستند. به دنبال بر آمدگی یا هر گونه تورمی که در یک طرف صورت است، بگردید.

 

۲- صورت
پوست روی صورت خود را معاینه کنید.
آیا متوجه تغییراتی در رنگ یا اندازه، زخم ها، خال ها یا رشدهایی ( غیر طبیعی ) شده اید؟

 

۳-گردن
در طول طرفین و جلوی گردن فشار بیاورید. آیا متوجه حساسیت یا بر جستگی هایی می شوید؟

 

۴- لب ها
لب پایین خود را به سمت پایین بکشید و به داخل آن نگاه کنید تا هر گونه زخم یا تغییر رنگی را بیا بید. سپس با استفاده از شست و انگشت اشاره، لب را از نظر وجود بر جستگی، تورم یا تغییر در قوام لمس کنید. این کار را برای لب بالا نیز تکرار کنید.

 

۵- گونه ها
از انگشتان خود برای کنار کشیدن گونه ها استفاده کنید. بدین ترتیب خواهید توانست داخل را ببینید. به دنبال لکه های قرمز، سفید یا تیره بگردید. انگشت اشاره خود را داخل گونه و شست را در خارج آن قرار دهید.به آرامی گونه و شست را در خارج آن قرار دهید. به آرامی گونه خود را بین انگشتان خود فشار داده و خم کنید تا هد گونه تورم یا حساسیت در لمس را بیابید. این کار را برای هر گونه دیگر نیز تکرار کنید.

 

۶- سقف دهان
سر خود را به عقب خم کرده و دهان خود را به طور کامل باز کنید. بدین ترتیب خواهید توانست هر گونه تورم یا تفاوت رنگ با حالت معمولی را بیابید. انگشت خود را برای یافتن هر گونه تورم در سقف دهان حرکت دهید.

 

۷ – دهان و زبان
زبان خود را بیرون آورید و به رنگ و قوام سطح فوقانی آن توجه کنید. به آرامی زبان خود را به جلو کشیده و ابتدا به یک طرف و سپس به سمت دیگر نگاه کنید. به دنبال هر گونه تورم یا تعیییر رنگ بگردید. سطح زیرین زبان را با قرار دادن نوک آن در سقف دهان معاینه کنید.

به کف دهان و سطح زیر زبان نگاه کنید و به دنبال تغییر رنگی باشید که با حالت نرمال خیلی متفاوت است. به آرامی انگشت خود را در سراسر سطح زیرین زبان حرکت دهید تا در صورت وجود هر گونه بر آمدگی یا تورمی، بتوانید آن را لمس کنید.

در صورتی که هر چیزی خارج از روال متداول یافتید، به ویژه اگر آن نشانه ی غیر طبیعی طی دو هفته بهبود نیافت یا بدتر شد، به پزشک مراجعه فرمایید.

 

سرطان دهان / همه چیز در مورد سرطان دهان