ریزوپوس چیست؟ / نکاتی مهم در مورد کپک سیاه نان

کپک سیاه نان با نام علمی ریزوپوس استولونیفر(Rhizopu stolonifers) از گروه زیگومیکوتا است و بر روی نان رشد می کند

این قارچ دارای یک سری رشته های بر روی سطح نان (میسلیوم)به نام استولون و نخینه های درون نان به نام ریزوئید می باشد.از این قسمت ها بخش های عمودی خارج می شود که بر روی هر یک از آن ها بخش های به نام اسپورانژ ایجاد می شود که در آن هاگ های غیر جنسی تولید می شوند

پيكر اين قارچ از نخينه‌هاي بدون ديواره‌ي عرضي ساخته شده است.

در اين قارچ‌ چند نوع نخينه وجود دارد. نخينه‌هاي افقي كه روي نان رشد مي‌كنند و استولون(Stolon) نام دارند و نخينه‌هايي كه به درون نان رشد مي‌كنند و ريزوئيد(Rhizoid) ناميده مي‌شوند. ريزوئيدها سبب تثبيت استولون‌ها در محيط و هم‌چنين جذب مواد غذايي از آن مي‌شوند. اسپورانژيوفورها (Sporangiophore) نخينه‌هاي ساقه‌ مانندي هستند كه هاگدان‌ها روي آن‌ها تشكيل مي‌شوند.

ریزوپوس: Rhizopus

مشخصات ماکروسکوپی:

رنگ سطح کلنی خاکستری و پشت آن بی رنگ است و واجد میسلیوم های هوایی فراوان و پشمی است.

مشخصات میکروسکوپی:

اسپورانژیوم کروی مملو از آندوسپور میباشد. در ریزوپوس دو نوع میسلیوم قابل تشخیص است، انواعی که ریشه مانند میباشند و در محیط کشت فرو میرود که Rhizoid و انواعی کشیده و عریض به نام Stolon.

توليدمثل كپك سياه نان

توليدمثل غيرجنسي
توليدمثل غيرجنسي روش معمول توليدمثل در اين قارچ است. هنگام توليدمثل غيرجنسي، هاگ‌هاي هاپلوئيد درون هاگدان‌ها تشكيل مي‌شوند. هاگ‌هاي بالغ در محيط‌ رها مي‌شوند و از رشد هر يك ميسليوم قارچي جديد به‌ وجود مي‌آيد.

هنگام توليدمثل جنسي دو نخينه از دو نوع جنسي مختلف كه با نام مثبت (+) و منفي (-) خوانده مي‌شوند به‌سمت هم‌ديگر جذب مي‌شوند، انتهاي نخينه‌ها با هم برخورد مي‌كند و يكي مي‌شوند.
در همين حال در ‌سمت داخل هر نخينه يك ديواره‌ي عرضي تشكيل و اين بخش از بقيه‌ي نخينه‌ مجزا مي‌شود. هسته‌هاي هاپلوئيد درون اين بخش دو به دو باهم تركيب مي‌شوند و ديواره‌ي ضخيمي به درون آن تشكيل مي‌شود كه در اين حالت به آن زيگوپسور مي‌گويند.

زيگوسپور بعد از طي يك دوره خواب، ميوز را انجام مي‌دهد و مي‌رويد. در اين زمان تعدادي اسپورانژيوفور روي آن رشد مي‌كند كه هاگدان‌ دارند. درون هاگدان‌ها تعداد فراواني هاگ تشكيل مي‌شود كه در محيط رها مي‌شوند و ميسليوم‌هاي جديدي را به‌وجود مي‌آورد

کپک سیاه نان یا ریزوپوس استولینفر ساپروفیت بوده و هم در محیط کشت آگار و هم در کشت بذر دیده می شود. معمولا در مدفوع حیوانات، خاک ها زندگی کرده و تجزیه کننده گیاه و جانور مرده می باشد. در منزل، بیشتر بر روی نان بیات یا بذور و میوه هایی که درست انبار داری نشده اند دیده می شود. عمدتا و تنها راه انتشار آن هوا می باشد.

این عامل به تنهایی باعث بیماری انسان نمی شود. در متون پزشکی سابق گزارشاتی مبنی بر عارضه زیگومایکوسیس ناشی از قارچ ریزوپوس صورت گرفته که در واقع این بیماری مربوط به جنس های دیگر Absidia و Mucor می باشد.

خوردن نان کپک زده

کپک‌ها بخش جدایی‌ناپذیر زندگی ما هستند. اگر نان به نظر کپک زده می‌آید، فکر نکنید با دور ریختن بخش سبز و گندیده می‌توانید آن را بخورید. کپک ریشه‌های میکروسکوپی زیادی دارد که در سطح زیرین نان جا خوش می‌کنند و کل نان را از بین می‌برند. بنابراین، قبل از مصرف هر ماده غذایی بهتر است نشانه‌های رشد کپک را در آن بررسی کنید.

با اینکه کپک نان نسبتا بی‌ضرر است، برخی افراد پس از خوردن آن دچار عوارض جانبی ناشی از مسمومیت می‌شوند. رایج‌ترین کپک آن، پنی‌سیلیوم است که از آن برای تولید پنی‌سیلین استفاده می‌شود. افرادی که به کپک آلرژی دارند، با خوردن آن ممکن است دچار واکنش‌های آلرژیک شدید شوند یا افت فشار خون پیدا کنند.

در موارد نادر، فرد دچار مشکل تنفسی می‌شود یا حتی حمله قلبی را تجربه می‌کند. اگر فکر می‌کنید نان کپک‌زده خورده‌اید، مراقب علائم خطرناک باشید و از یک پزشک متخصص نیز مشورت بگیرید. اما اگر به کپک آلرژی ندارید و به طور اتفاقی یک تکه نان کپک‌زده خوردید، وحشت نکنید. تاثیر کپک در اغلب موارد یک امر زمان‌بر است و در کوتاه‌مدت مشکلی ایجاد نمی‌کند.

دقت کنید قبل از خرید، علائم کپک روی محصول غذایی مورد نظرتان نباشد. همچنین، هیچ‌وقت برای تشخیص کپک غذا را بو نکنید. بوییدن کپک نیز می‌تواند موجب بروز واکنش‌های آلرژیک مانند عطسه، خارش، جاری شدن اشک، آب‌ریزش، احتقان و خارش بینی، دهان و لب‌ها شود.

ریزوپوس چیست؟ / نکاتی مهم در مورد کپک سیاه نان