درمان عفونت واژن – علت، علائم و راه‌های پیشگیری از عفونت واژن
عفونت واژن یا واژنیت، بیماری است که تمام زنان در طول زندگی خود دست کم چند بار آن را تجربه می‌کنند. این عفونت در سنین باروری یعنی از سن بلوغ تا یائسگی شایع‌تر است؛ در حالی که پوشش سطحی سیستم تناسلی کودکان خردسال و خانم‌های یائسه به‌صورتی است که میکروب‌ها نمی‌توانند درآن بخوبی رشد کنند.
دو نوع میکروب همواره به‌طور طبیعی در واژن زنان وجود دارد: میکروب‌های دفاعی و میکروب‌های بیماری‌زا. میکروب‌های دفاعی (غیر بیماری‌زا) از دستگاه تناسلی در برابر عفونت‌های بیماری‌زا دفاع می‌کنند و میکروب‌های بیماری‌زا که در حالت عادی در بدن زندگی می‌کنند، در صورتی که میکروب‌های دفاعی کار خود را درست انجام دهند، موجب بیماری نمی‌شوند. اما همین میکروب‌ها در صورت ضعیف یا کم شدن میکروب‌های دفاعی، ایجاد بیماری می‌کنند.
انواع عفونت واژن
سه نوع عفونت واژن وجود دارد: عفونت قارچی، عفونت باکتریایی و عفونت انگلی.
باید در نظر داشتیه باشید که محیط مجاری تناسلی به‌طور طبیعی دارای شرایط خاصی است؛ به طوری که عفونت‌های ذکر شده، در حالت عادی قادر به رشد و تکثیر در این محیط نیستند، مگر اینکه مشکلی وجود داشته باشد.
۱٫عفونت قارچی واژن
منشأ عفونت‌های قارچی اندام تناسلی زنان، عمدتا نوعی قارچ به نام کاندیدا آلبیکنس است. این قارچ معمولا به طور طبیعی در محیط واژن وجود دارد و محیط اسیدی واژن مانع از رشد این قارچ‌ها می شود. حال اگر به دلیلی از اسیدی بودن محیط واژن کاسته شود، قارچ‌ها رشد بیشتر خواهند کرد و سبب عفونت قارچی در واژن می‌شوند.
حاملگی، مصرف بعضی از آنتی بیوتیک‌ها، مصرف قرص‌های جلوگیری از حاملگی، بیماری قند، استفاده از کورتون، زمان سیکل ماهیانه، روابط جنسی از عواملی هستند که باعث تغییر محیط طبیعی واژن و افزایش رشد قارچ‌ها و در نتیجه باعث عفونت در واژن می‌شوند.
علایم اصلی واژینیت قارچی، خارش و ترشحات واژینال می‌باشد. خارش معمولا شدید است و ممکن است باعث التهاب نواحی مربوطه گردد. ترشحات به صورت سفید رنگ و غلیظ است که در عین حال دارای چسبندگی کمی بوده و سست می‌باشد. این ترشحات معمولا فاقد بو و یا دارای بوی کپک بوده، ولی به هیچ‌وجه متعفن نیست، مگر آنکه سایر عوامل عفونت‌زا همراه قارچ باعث بروز واژینیت شده باشند.
نکته:
لازم به ذکر است که دستگاه تناسلی خانم‌ها در حالت طبیعی نیز ترشحاتی دارد که باعث مرطوب ماندن این ناحیه می‌شود و به‌طور دوره‌ای کم و زیاد می‌شود. البته ترشحات طبیعی، هیچ رنگ و بویی ندارد و اگرچه غلیظ است، ولی بدبو نیست و سبب خارش و سوزش هم نمی‌شود.
۲٫عفوت باکتریایی واژن
عفونت‌های باکتریایی دستگاه تناسلی بیشتر توسط باکتری به نام گاردنلا واژینالیس ایجاد می‌شود. این میکروب به‌طور طبیعی در محیط دستگاه تناسلی موجود است، ولی در شرایط خاص ممکن است رشد کرده و باعث بروز بیماری شود. یکی از راه‌های انتقال این بیماری، تماس جنسی است. در واژینیت میکروبی، ترشحات واژینال به رنگ سفید مایل به خاکستری و یا زرد رنگ بوده و بوی شبیه ماهی و ناخوشایندی دارد، ولی خارش و التهاب یا اصلا موجود نیست و یا بسیار خفیف‌تر از عفونت قارچی می‌باشد.
۳٫عفونت انگلی واژن
عفونت‌های انگلی مجاری تناسلی در بیشتر اوقات به واسطه نوعی انگل تک‌سلولی ایجاد می‌شود. این انگل به طور طبیعی در مجاری تناسلی زندگی نمی‌کند و ابتلا به آن ممکن از طریق تماس جنسی و یا برخی لوازم (مانند حوله آلوده) و محیط‌های آلوده (مانند استخر) صورت پذیرد. در بسیاری از موارد ممکن است این عفونت فاقد علایم و یا توأم با علایم خفیفی باشد. از بارزترین خصوصیت آن وجود ترشح واژینال بیش از حد است. این ترشح دارای رنگ خاکستری یا سبز رنگ بوده و بوی آن زننده می‌باشد. روی آن حباب‌های هوا مشاهده می‌شود که باعث ایجاد ظاهری کف مانند می‌گردد.
تشخیص عفونت واژن
تشخیص این بیماری ممکن است با توجه به علایم حاصل از آن و یا انجام نمونه‌برداری از ترشحات اندام تناسلی توسط پزشک و انجام آزمایش روی نمونه به دست آمده صورت گیرد.
علت بروز عفونت واژن در زنان
- مصرف آنتی‌بیوتیک: مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک برای یک بیماری عفونی ساده مثل سرماخوردگی باعث می‌شود میکروب‌های غیر بیماری‌زا از بین برود و زمینه ابتلا به عفونت واژن (واژینیت) فراهم شود.
- میکروب‌های بدن همسر: دسته‌ای از میکروب‌های بیماری‌زا هم در بدن همسر بیماران وجود دارند و با وجود اینکه در بدن مرد، تولید بیماری یا علامت خاصی نمی‌کنند، ولی پس از انتقال به بدن زن بیماری‌زا می‌شوند. به همین دلیل در بعضی از انواع عفونت‌ها، برای زوجین به طور همزمان دارو داده می‌شوند.
- استرس: استرس دلیل بسیاری از بیماری‌هاست که در مورد عفونت قارچی واژن، افزایش سطح آدرنالین می‌تواند روی هورمون‌های جنسی اثر گذارد و منجر به تغییرات دوره قاعدگی گردد و خطر ابتلا به عفونت‌های قارچی را افزایش دهد. به علت افزایش ترشح کورتیزول در مواجهه با استرس‌ها و کاهش مقاومت سیستم دفاعی بدن این خطر افزایش می‌یابد.
علائم کلی عفونت واژن
همانطور که در دسته بندی انواع عفونت واژن گفته شد، طیف علائم عفونت‌های زنانه از خارش و سوزش و ترشحات شدید تا یک عفونت کاملا بی‌علامت و بی‌سروصدا متغیر است.
در صورتی که عفونت محدود به واژن باشد، علائم شامل ترشحات بدبو، سوزش و خارش واژن و پوست ناحیه تناسلی، التهاب و ورم ناحیه و حتی علائم ادراری مثل سوزش هنگام دفع ادرار می‌شود. البته گاهی سایر علائم عفونت ادراری مثل تکرر ادرار را هم باید به نشانه‌های فوق افزود که در این صورت، فقط معاینه داخلی و انجام آزمایش ادرار به تشخیص درست عفونت کمک می‌کند.
در صورت درگیری مناطق بالاتر، مثل گردن رحم و خود رحم علائمی مثل درد هنگام نزدیکی، درد زیاد زمان پریود، افزایش خونریزی پریود یا خونریزی غیرطبیعی و لکه بینی بعد از نزدیکی دیده می‌شود.
عفونت رحم و دهانه رحم گاهی کاملا بدون علامت است، بویژه وقتی شدید باشد و لوله‌های رحمی را درگیر کند، یا در فضای شکم پخش شود و نیز زمانی که عفونت مزمن گردن رحم منجر به زخم دهانه رحم شود. به همین دلیل توصیه می‌شود خانم‌ها به‌طور مرتب به پزشک متخصص زنان مراجعه کنند.
بهترین ماده برای تمیز کردن ناحیه تناسلی، استفاده از آب معمولی یا ژل‌های مخصوص شستشوی واژن است که در همه داروخانه‌ها موجود بوده و می‌تواند محیط واژن را برای رشد میکروب‌های غیر بیماری‌زا مناسب و برای رشد میکروب‌های بیماری‌زا نامناسب کند. (استفاده از دوش واژینال و بتادین برای شستشوی ناحیه تناسلی به هیچ وجه توصیه نمی‌شود.)
درمان عفونت واژن
درمان عفونت قارچی: درمان این بیماری بسیار ساده و معمولا با استفاده از کرم‌های موضعی ضد قارچ مخصوص دستگاه تناسلی بانوان و اگر قادر به استفاده از کرم واژینال نباشید، با خوردن دارو درمان پذیر می‌باشد. این بیماری گاهی توسط داروهائی که احتیاج به نسخه پزشک ندارد درمان پذیر است ولی چنانچه حامله هستید و یا به طور مکرر درگیر این بیماری می‌شوید، باید حتماً به پزشک خود مراجعه کنید.
همچنین مصرف ماست باعث رشد باکتری لاکتوباسیل که باکتری مفیدی است می‌شود و از رشد عفونت‌های قارچی جلوگیری می‌کند. همین طور می‌توانید در ناحیه واژن خود کمی ماست بمالید. ماست حاوی موادی است که عفونت‌های قارچی را از بین می‌برد. روزانه چند قاشق ماست به این ناحیه بمالید و بگذارید تا خشک شود و سپس آن را بشویید و خشک کنید. ماست استفاده شده باید از نوع ساده باشد و باید از مصرف ماست با طعم‌های مختلف مثلا ماست موسیر و ماست بادنجان پرهیز کرد.
مصرف چند حبه سیر و یا قرص سیر بسیار مفید می‌باشد. سیر هم مانند ماست، عفونت‌های قارچی واژن را از بین می‌برد. خوردن زغال اخته و یا آب قره قروت برای از بین بردن عفونت قارچی بسیار توصیه می‌شود.
مادران بارداری که مبتلا به عفونت قارچی واژن می‌شوند، باید مصرف موادغذایی شیرین و قند و شکر را در برنامه غذایی خود کاهش دهند چرا که مصرف قند و شیرینی‌ها، رشد قارچ‌ها را سریع تر و بیشتر می‌کند.
درمان عفونت باکتریایی: با تمام سادگی، این بیماری احتیاج به درمان دارد. در صورت عدم درمان، عفونت به سمت دهانه رحم، خود رحم و لوله‌ها می‌رود و سبب مشکلات بسیار و بدتری خواهد شد؛ خصوصا اگر خانمی باردار باشد. این بیماری را می‌توان به طور موضعی و یا خوراکی درمان کرد ولی درمان این بیماری حتماً احتیاج به مراجعه به دکتر و نسخه پزشک دارد.
راه‌های پیشگیری از عفونت‌های واژن
- هرگز از Vaginal douche (دوش واژینال) یا همان اسپری‌های مخصوص ناحیه تناسلی برای پاک کردن مجرای تناسلی، استفاده نکنید.
- از مواد عطری- اسپری عطری، تامپون (Tampons) و همینطور از Pad های معطر در زمان خونریزی ماهیانه پرهیز کنید.
- همیشه شورت‌های کتانی که زیاد هم تنگ و چسبان نباشند، بپوشید.
- همیشه ناحیه تناسلی و مقعد را از جلو به عقب پاک کنید این روش تا آنجا که ممکن است از انتقال عفونت از ناحیه رکتوم به واژن جلوگیری خواهد کرد.
- گاهی این خارش و سوزش در ناحیه تناسلی ممکن است به دلیل آلرژی به مواد پاک کننده باشد؛ در این صورت بهتر است که پودر لباسشوئی و کاغذ یا مایع نرم کننده پارچه را در موقع شستشو عوض کنید.
- گاهی کاندوم یا «دیافراگم» و یا Sperm Killing Gel (اسپرم کش) که برای پیشگیری از حاملگی مصرف می‌شود ممکن است سبب حساسیت و خارش و سوزش در ناحیه واژن شود، در اینصورت بهتر است روش دیگری را جایگزین کنید.
- پس از دوش روزانه ناحیه خارجی تناسلی را با حوله خوب خشک کنید.
- اگر قصد جراحی واژن دارید لازم است قبل از آن عفونت های مربوط به واژن درمان شوند تا از ایجاد عفونت زخم بعد از جراحی پیشگیری شود.
همواره راه‌های سریع‌تر و ایمن‌تری برای درمان اینگونه از بیماری‌ها وجود دارد. استفاده از لیزر یکی از این روش‌هاست که می‌تواند با انتخاب پزشک متخصص مجرب و محلی با امکانات پیشرفته در درمان هر چه سریع تر و بهتر بیمار تاثیر گذار باشد.