حقایق کلیدی درباره لیشمانیوز
۳ نوع اصلی لیشمانیوز وجود دارد .اولین نوع، احشایی (که به عنوان جدی ترین شکل بیماری شناخته می شود) ، نوع پوستی (شایع تر) و نوع مخاطی است و سومین نوع توسط انگل های تک یاخته لیشمانیا ایجاد می شود که توسط نیش ماده آلوده فلبوتومین منتقل می شوند.
این بیماری برخی از فقیرترین افراد روی زمین را مبتلا می کند و با سوء تغذیه ، جابجایی جمعیت ، مسکن فقیر ، سیستم ایمنی ضعیف و کمبود منابع مالی همراه است.
لیشمانیوز با تغییرات محیطی از جمله جنگل زدایی ، ساخت سدها ، آبیاری و شهرسازی ارتباط دارد. تخمین زده می شود ۷۰۰۰۰۰ تا ۱ میلیون مورد جدید در سال اعلام شده و حدود ۲۶۰۰۰ تا ۶۵۰۰۰ هزار نفر مرگ و میر در سال بر اثر این نوع بیماری رخ می دهد.
توسط یک انگل تک یاخته بیش از ۲۰ گونه لیشمانیا ایجاد می شود. بیش از ۹۰ گونه شنی از انتقال انگل های لیشمانیا شناخته شده است.
لیشمانیوز احشایی
لیشمانیوز احشایی (VL) که به عنوان kala-azar نیز شناخته می شود ، در صورت عدم درمان در بیش از ۹۵٪ موارد کشنده است. این بیماری با دوره های نامنظم تب ، کاهش وزن ، بزرگ شدن طحال و کبد و کم خونی مشخص می شود.
بیشتر موارد در برزیل ، آفریقای شرقی و آسیای جنوب شرقی رخ می دهد. سالانه ۵۰ ۰۰۰ تا ۹۰ ۰۰۰ مورد جدید VL در سراسر جهان رخ می دهد که فقط ۲۵ تا ۴۵٪ زنده می مانند.
در سال ۲۰۱۷ ، بیش از ۹۵٪ موارد جدید گزارش شده در ۱۰ کشور جهان به این بیماری مبتلا شده اند: بنگلادش ، برزیل ، چین ، اتیوپی ، هند ، کنیا ، نپال ، سومالی ، سودان جنوبی و سودان.
لیشمانیوز پوستی
نوع پوستی (CL) شایع ترین شکل آن است و باعث ایجاد ضایعات پوستی ، عمدتاً زخم در قسمت هایی از بدن ایجاد می شود و جای زخم های طولانی مدت و ناتوانی جدی یا لک را به وجود می آورد. حدود ۹۵٪ موارد CL در آمریکا ، حوضه مدیترانه ، خاورمیانه و آسیای میانه رخ می دهد.
در سال ۲۰۱۷ بیش از ۹۵٪ موارد جدید CL در ۶ کشور: افغانستان ، الجزایر ، برزیل ، کلمبیا ، ایران (جمهوری اسلامی) ، عراق و جمهوری عربی سوریه رخ داده است. تخمین زده می شود که سالانه بین ۶۰۰۰۰۰ تا ۱ میلیون مورد جدید در سراسر جهان به بیماری لیشمانیوز مبتلا هستند.
لیشمانیوز مخاطی
لیشمانیوز مخاطی منجر به تخریب جزئی یا کل غشاهای مخاطی بینی ، دهان و گلو می شود. بیش از ۹۰٪ موارد نوع مخاطی در بولیوی (ایالت ایتالیا) ، برزیل ، اتیوپی و پرو رخ می دهد.
علل و عوامل خطر
- عامل بیماری: انگل لیشمانیا عامل اصلی بیماری است. این انگل‌ها در داخل سلول‌های سیستم ایمنی بدن تکثیر می‌شوند.
- ناقل بیماری: پشه خاکی ناقل اصلی این بیماری است. زمانی که پشه خاکی آلوده به انگل، فرد سالمی را نیش بزند، انگل‌ها از طریق نیش به بدن فرد منتقل می‌شوند.
- عوامل خطر: زندگی در مناطق آلوده، تماس با حیوانات آلوده، ضعف سیستم ایمنی بدن و سوء تغذیه از جمله عوامل خطر ابتلا به لیشمانیوز هستند.
علائم بیماری
علائم لیشمانیوز بسته به نوع بیماری متفاوت است. به طور کلی، علائم اصلی این بیماری شامل موارد زیر است:
- لیشمانیوز پوستی: زخم‌های پوستی بدون درد، خارش، قرمزی و تورم در محل گزش پشه
- لیشمانیوز مخاطی: زخم‌های پوستی در اطراف بینی و دهان، تخریب بافت‌های بینی و دهان، مشکلات تنفسی و بلع
- لیشمانیوز احشایی: تب، کاهش وزن، بزرگ شدن کبد و طحال، خستگی مفرط
تشخیص بیماری
تشخیص لیشمانیوز بر اساس علائم بالینی، معاینه فیزیکی و آزمایش‌های تشخیصی انجام می‌شود. آزمایش‌های تشخیصی شامل نمونه‌برداری از زخم پوست، آزمایش خون و آزمایش‌های مولکولی است.
درمان بیماری
درمان لیشمانیوز بسته به نوع بیماری، شدت بیماری و وضعیت عمومی بیمار متفاوت است. روش‌های درمانی معمولاً شامل موارد زیر است:
- دارودرمانی: استفاده از داروهای ضد انگل
- درمان موضعی: استفاده از کرم‌ها و پمادهای ضد انگل برای درمان زخم‌های پوستی
- درمان جراحی: در موارد شدید، ممکن است به جراحی نیاز باشد.
پیشگیری
برای پیشگیری از ابتلا به لیشمانیوز، می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:
- استفاده از پشه بند: برای جلوگیری از گزش پشه خاکی
- استفاده از حشره‌کش‌ها: برای کنترل جمعیت پشه خاکی
- پوشیدن لباس آستین بلند و شلوار بلند: به ویژه در هنگام فعالیت در مناطق آلوده
- تقویت سیستم ایمنی بدن: با تغذیه مناسب و ورزش منظم
عوارض بیماری
اگر لیشمانیوز درمان نشود، می‌تواند عوارض جدی مانند عفونت‌های ثانویه، اسکارهای دائمی، تخریب بافت‌های بینی و دهان و حتی مرگ را به دنبال داشته باشد.
نکته مهم: لیشمانیوز یک بیماری قابل پیشگیری و درمان است. با تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، می‌توان از عوارض جدی این بیماری پیشگیری کرد.
- اهمیت تشخیص زودهنگام: تشخیص زودهنگام لیشمانیوز در درمان موفق آن بسیار مهم است. هرچه بیماری زودتر تشخیص داده شود، احتمال بهبودی کامل بیشتر خواهد بود.
- درمان‌های نوین: با پیشرفت علم پزشکی، روش‌های جدیدی برای درمان لیشمانیوز ابداع شده است. این روش‌ها شامل درمان‌های ترکیبی، ایمونوتراپی و استفاده از نانوذرات هستند.
- نقش بهداشت محیط: بهبود بهداشت محیط، کنترل جمعیت پشه خاکی و آموزش بهداشت فردی از مهم‌ترین راهکارها برای پیشگیری از شیوع لیشمانیوز هستند.
- حیوانات به عنوان میزبان: برخی از حیوانات مانند سگ‌ها و جوندگان می‌توانند میزبان انگل لیشمانیا باشند و در انتقال بیماری نقش داشته باشند.
- مناطق با خطر بالا: افرادی که در مناطق با شیوع بالای لیشمانیوز زندگی می‌کنند یا به این مناطق سفر می‌کنند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری هستند.
عوامل موثر بر شدت بیماری:
شدت بیماری لیشمانیوز به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
- نوع انگل: گونه‌های مختلف انگل لیشمانیا می‌توانند شدت بیماری را تحت تأثیر قرار دهند.
- سیستم ایمنی بدن: قدرت سیستم ایمنی بدن در مقابله با عفونت نقش مهمی دارد.
- محل گزش: محل گزش پشه خاکی در بدن نیز می‌تواند بر نوع و شدت بیماری تأثیرگذار باشد.
پیامدهای طولانی مدت:
در برخی موارد، لیشمانیوز می‌تواند عوارض طولانی مدت داشته باشد. این عوارض ممکن است شامل اسکارهای دائمی، تغییر رنگ پوست، مشکلات تنفسی و اختلالات سیستم ایمنی بدن باشد.
در پایان، لیشمانیوز یک بیماری قابل پیشگیری و درمان است. با رعایت نکات بهداشتی، مراجعه به پزشک در صورت مشاهده علائم و همکاری با متخصصان بهداشت، می‌توان از شیوع این بیماری جلوگیری کرد و زندگی سالم‌تری داشت.
توجه: این متن صرفاً به منظور اطلاع‌رسانی عمومی تهیه شده است و نباید به عنوان جایگزینی برای مشاوره پزشکی تلقی شود. برای تشخیص و درمان دقیق بیماری، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
منابع: