تب خرگوشی یا تولارمی یک بیماری قابل انتقال از حیوان به انسان می‌باشد که بوسیله باکتری فرانسیسلا تولرانسیس ایجاد می شود. این بیماری اصولاً یک بیماری جوندگان می‌باشد و برای انتقال بیماری به انسان نیازمند وجود عفونت در ناقل بندپا و حیوان مخزن بیماری است. انتقال بیماری به انسان به دلیل خونخواری ناقل آلوده، تماس با حیوانات وحشی و اهلی، خوردن غذای آلوده یا تنفس ذرات آلوده می باشد.
این بیماری از یک منطقه به یک منطقه دیگر با مهاجرت جوندگان وحشی و آلودگی سایر جوندگان منتقل می شود و حتی به جوندگان خانگی نیز منتقل می شود. این بیماری در بسیاری از مناطق آسیا، اروپا و آمریکا شایع است. اخیرا ثابت شده است که این بیماری ممکن است به عنوان یک بیماری نوپدید در مناطقی که برای سال ها بیماری گزارش نشده است بروز نماید به همین دلیل لازم است مراقبت دائمی و آمادگی علیه اپیدمی و نظام گزارش دهی فوری بطور فعال وجود داشته باشد.
اپیدمیولژی:
در سال ۱۲ – ۱۹۱۱ دو نفر از محققین که مشغول مطالعه بر خی از بیماری های زئونوز در ایالت کالیفرنیا بودند میکروبی را از سنجاب های ناحیه تولار بدست آوردند که موجب مرگ برخی پستانداران از جمله سنجاب، خرگوش و موش های صحرایی می گردید. که در آن زمان آنرا پاستورلا تولرنسیس نام نهادند و بیماری حاصل از آن را تولارمی نام نهادند.
تب خرگوشی بیماری است که در تمام دنیا انتشار دارد ولی اصولا در نیمکره شمالی شایعتر است، اصولا بیماری در فصل تابستان به علت فعالیت بندپایان و در زمستان بدلیل شکار جوندگان وحشی شایعتر است.
در ایران برای اولین بار در سال ۱۳۵۹ از غده لنفاوی کشاله ران سربازی که هفته ها در سنگر جنگی در حومه شهر مریوان بوده میکروب تولارمی جدا شده است.
راه های انتقال بیماری :
راه انتقال بیماری شامل گزش بند پای ناقل آلوده، خوردن گوشت جوندگان، شتر، گوسفند، بز آلوده که کامل پخته نشده باشد، دستکاری لاشه جوندگان یا سایر حیوانات آلوده (اگر حیوان آلوده باشد برخی از باکتری ها از طریق پوست صدمه دیده وارد بدن انسان می شوند)، انتقال انسان به انسان از طریق تنفس ذرات آلوده پخش شده توسط بیمار مبتلا به نوع ریوی، تماس مستقیم با خلط آلوده می شود همچنین تماس با حیوان(گربه و …) مبتلا به نوع ریوی منجر به انتقال بیماری از طریق آئروسل می گردد. بیمار مبتلا به نوع ریوی تا بهبودی کامل یا مرگ توانایی انتقال بیماری به سایر افراد را دارد.
عامل تب خرگوشی از طریق زخم های جلدی، غشاء مخاطی دهان، بینی یا چشم وارد بدن انسان می شود. عفونت ریوی از طریق تنفس ذرات آلوده ایجاد می شود
درمان :
وقتی یک مورد مشکوک به تب خرگوشی بر اساس علائم بالینی و اپیدمیولژیک تشخیص داده شد، بلافاصله باید به بیمارستان شهرستان ارجاع داده شود و بر اساس فرم گزارش موارد مشکوک فوری به مر کز بهداشت استان گزارش گردد.
بدلیل آنکه خطر انتقال بیماری وجود دارد، بیمار بایستی در بخش ایزوله بستری گردد و بلافاصله نمونه های بالینی مناسب بر اساس علائم بالینی از او گرفته شود و به سرعت درمان آنتی بیوتیکی مناسب قبل از آنکه بطور آزمایشگاهی بیمار تائید شود برای او تجویز گردد.
از آنجایی که تب خرگوشی می تواند کشنده باشد کشف مورد مشکوک یک اورژانس پزشکی می باشد.
درمان براساس داروهای در دسترس و سن بیمار تجویز می‌گردد.
داروی انتخابی استرپتومایسین می باشد اگرچه بدلیل در دسترس بودن در بسیاری از کشورها از جنتامایسین استفاده می کنند بنظر می رسد به اندازه استرپتومایسین موثر است و عوارض کمتری نیز دارد.
استرپتومایسین در کودکان و بزرگسالان مصرف می شود و مقدار مصرف آن در کودکان ۳۰ میلیگرم به ازای هرکیلوگرم وزن بیمار روزانه و در بزرگسالان ۲ گرم روزانه می باشد، که هر ۱۲ ساعت تجویز می شود.
جنتامایسین در کودکان ۶ میلیگرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن روزانه در سه دوز منقسم (هر ۸ ساعت) و در بزرگسالان ۵ میلیگرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن روزانه می باشد.
کنترل بیماری:
واکسن بیماری تولارمی در بسیاری از کشورها بخصوص امریکا موجود است، در صورت ابتلا انسان به تولارمی به راحتی می توان توسط آنتی بیوتیک های از جمله استرپتومایسین، اریترومایسین و با تاثیر کمتر کلرامفنیکل بیماری را تحت کنتل در آورد.
یک از راههای انتفال بیماری نیش مگس و کنه است که با پوشیدن لباسهای بلند و استفاده از کرمهای دافع حشرات و همچنین بررسی دقیق لباس و کفش قبل از پوشیدن از لحاظ اینکه کنه ها داخل آن قرار دارند یا خیر از انتقال بیماری می توان جلوگیری کرد.
در مناطق آلوده افراد باید از آشامیدن، حمام کردن، شنا کردن در رودخانه ها خودداری نمایند، در این مناطق افراد در هنگام کار کردن با حیوانات حتما از دستکش استفاده کنند تا از انتقال باکتری از طریق حیوانات آلوده جلوگیری به عمل آید.
در صورتیکه افراد در مناطق آلوده زندگی می کنند در زمانی که احساس تهوع، گلو درد و درد درنقاط مختلف بدن می نمایند باید توسط پزشک مورد معاینه قرار گیرند