شیستوزمیازیس (به انگلیسی: Schistosomiasis) (همچنین موسوم به بیلارزیا (به انگلیسی: bilharzia)، تب حلزون (به انگلیسی: snail fever) و تب کاتایاما (به انگلیسی: Katayama fever)).یک بیماری است که از نوعی کرم انگلی به نام کپلک خون (با نام علمی شیستوزوما) ایجاد می‌شود. این بیماری می‌تواند باعث عفونت دستگاه ادراری یا دستگاه گوارش شود. علایم بیماری شامل درد شکمی، اسهال، مدفوع خونی یا خون در ادرار است. افرادی که برای مدت طولانی به این بیماری آلوده باشند به نارسایی‌های کبدی، نارسایی کلیه، ناباروری یا سرطان مثانه دچار می‌شوند. این بیماری در کودکان می‌تواند باعث اختلال در رشد و یادگیری آنها شود.
این بیماری در اثر تماس با آب آلوده به انگل منتشر می‌شود. انگل‌ها نیز از بدن حلزون‌های آلودهٔ موجود در آب‌های شیرین رها می‌شوند. این بیماری به ویژه در بین کودکان کشورهای در حال توسعه شیوع دارد چون احتمال بازی کردن آنها در آب‌های آلوده بیشتر است. سایر گروه‌های پر خطر عبارتند از کشاورزان، ماهیگیران و افرادی که برای انجام کارهای روزمره خود از آب آلوده استفاده می‌کنند. این بیماری به گروه کرم روده تعلق داشتهو تشخیص آن از طریق مشاهده تخم‌های انگل در ادرار یا مدفوع بیمار صورت می‌گیرد. از دیگر راه‌های تشخیص، مشاهده پادتن‌های بیماری در خون فرد آلوده است.
روش‌های پیشگیری از بیماری عبارتند از دسترسی به آب پاکیزه و از بین بردن حلزون‌ها. در مناطقی که این بیماری در آنها شایع است، تمامی گروه‌ها باید سالیانه بطور همزمان با پرازیکوانتل تجویزی مورد درمان قرار بگیرند. هدف از این اقدام کاهش تعداد افراد آلوده و در نتیجه کاهش میزان شیوع بیماری است. بعلاوه تجویز پرازیکوانتل از درمان‌های توصیه شده از سوی سازمان بهداشت جهانی برای افرادی است که این بیماری در بین آنها شیوع دارد.
عامل بیماری تب حلزون
عامل بیماری تب حلزون، انگل شیستوزوما است. این انگل در آب‌های شیرین آلوده به حلزون‌های ناقل زندگی می‌کند. لاروهای انگل از طریق پوست وارد بدن انسان می‌شوند و پس از بلوغ، در رگ‌های خونی تخم‌گذاری می‌کنند. تخم‌ها از طریق ادرار یا مدفوع دفع شده و در آب‌های شیرین، حلزون‌ها را آلوده می‌کنند.
انواع شیستوزومیازیس
پنج گونه اصلی شیستوزوما وجود دارد که انسان را آلوده می‌کنند:
- شیستوزوما هماتوبیوم: این گونه بیشتر در آفریقا و خاورمیانه یافت می‌شود و باعث شیستوزومیازیس ادراری می‌شود.
- شیستوزوما مانسونی: این گونه در آفریقا، آمریکای جنوبی و کارائیب یافت می‌شود و باعث شیستوزومیازیس روده‌ای می‌شود.
- شیستوزوما ژاپونیکوم: این گونه در آسیا یافت می‌شود و باعث شیستوزومیازیس روده‌ای می‌شود.
- شیستوزوما مکونگی: این گونه در جنوب شرقی آسیا یافت می‌شود و باعث شیستوزومیازیس روده‌ای می‌شود.
- شیستوزوما اینترکالاتوم: این گونه در آفریقای مرکزی یافت می‌شود و باعث شیستوزومیازیس روده‌ای می‌شود.
علائم تب حلزون
علائم تب حلزون بسته به نوع انگل و مرحله بیماری متفاوت است. در مراحل اولیه، ممکن است علائمی مانند خارش، بثورات پوستی، تب، درد عضلانی و خستگی ظاهر شود. در مراحل پیشرفته، علائم می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- درد شکم
- اسهال
- خون در ادرار یا مدفوع
- بزرگ شدن کبد و طحال
- آسیب به کلیه‌ها، مثانه، روده و ریه‌ها
- آسیب به سیستم عصبی مرکزی
تشخیص تب حلزون
تشخیص تب حلزون معمولاً با آزمایش ادرار یا مدفوع برای شناسایی تخم‌های انگل انجام می‌شود. همچنین، آزمایش خون برای شناسایی آنتی‌بادی‌های انگل نیز می‌تواند مفید باشد. در برخی موارد، ممکن است نیاز به انجام سونوگرافی یا سی‌تی‌اسکن برای بررسی آسیب به اندام‌های داخلی باشد.
درمان تب حلزون
تب حلزون با داروی پرازیکوانتل درمان می‌شود. این دارو انگل‌ها را از بین می‌برد و از پیشرفت بیماری جلوگیری می‌کند. در برخی موارد، ممکن است نیاز به درمان‌های اضافی برای مدیریت عوارض بیماری باشد.
پیشگیری از تب حلزون
بهترین راه برای پیشگیری از تب حلزون، اجتناب از تماس با آب‌های شیرین آلوده است. اقدامات دیگری که می‌توان برای پیشگیری از این بیماری انجام داد عبارتند از:
- بهبود بهداشت و فاضلاب
- کنترل جمعیت حلزون‌ها
- آموزش عمومی در مورد راه‌های انتقال و پیشگیری از بیماری
تب حلزون در ایران
در ایران، شیستوزومیازیس ادراری (ناشی از شیستوزوما هماتوبیوم) در گذشته در استان خوزستان شایع بود، اما با اقدامات کنترل و پیشگیری، این بیماری تا حد زیادی مهار شده است. با این حال، خطر ابتلا به این بیماری در مناطقی که آب‌های شیرین آلوده وجود دارد، هنوز هم وجود دارد.
نکات مهم
- تب حلزون یک بیماری انگلی قابل درمان است.
- تشخیص زودهنگام و درمان مناسب می‌تواند از عوارض جدی بیماری جلوگیری کند.
- بهترین راه برای پیشگیری از تب حلزون، اجتناب از تماس با آب‌های شیرین آلوده است.
- در صورت مشاهده هر گونه علائم مشکوک، فورا به پزشک مراجعه کنید.
رفرنس: ویکی پدیا