بیماری های فصل تابستان /گرمای هوا و بیماری های خطرناک
کارشناس مبارزه با بیماریهای معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی کرمان گفت: با توجه به افزایش دمای هوا در فصل گرما، آب بدن کودکان کمتر می‌شود و عوارض بیماری اسهال شدیدتر شده و در نتیجه درمان آن مشکل‌تر می‌شود.
بابک باوفا اظهار داشت: بیماری اسهال برای نوزادان زیر ۳سال به‌ویژه شیرخوارگانی که از شیر مادر تغذیه نمی‌کنند، بسیار خطرناک است.او افزود: با توجه به اینکه انواع میوه‌ها در فصل تابستان بیشتر است، بنابراین بیماریهای اسهالی نیز در کودکان بیشتر می‌شود و همچنین در فصل بهار به‌دلیل وجود گردوغبار در هوا، اسهال‌های ویروسی در کودکان بیشتر مشاهده می‌شود. باوفا در زمینه درمان بیماری اسهال در کودکان گفت:
بهترین درمان برای بیماری اسهال کودکان، جبران مایعات از دست رفته بدن کودک است. این کارشناس گفت: تغذیه کودک با شیر مادر از شدید‌شدن بیماری اسهال در کودکان جلوگیری می‌کند.برای آشکار‌شدن علل تغذیه‌ای بیماری‌هایی که در فصل تابستان کودکان و افراد مسن را تهدید می‌کند، گفت‌وگویی با دکتر سیدمرتضی صفوی، مدیر گروه تغذیه دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و مدیر سابق دفتر بهبود تغذیه و دکتر ضیاءالدین مظهری، متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی و رئیس انجمن علمی غذا و تغذیه حامی سلامت ایرانیان انجام داده‌ایم که در پی می‌آید.
دکتر صفوی درباره بیماریهای مرتبط با تغذیه که احتمال دارد افراد و به‌ویژه کودکان در فصل تابستان به آن مبتلا شوند، گفت: از نظر تغذیه‌ای یکی از شایعترین عوارض جسمانی فصل تابستان، عفونتهای روده‌ای است که کودکان، مادران شیرده و افراد مسن بیشتر به آن مبتلا می‌شوند. عفونتهای روده‌ای به‌دلیل آن در ایران خیلی شایع است که ما متأسفانه به‌طور کامل نکات بهداشتی را رعایت نمی‌کنیم. ارتقای سطح زندگی و بهبود بهداشت و سلامت افراد می‌تواند باعث پیشگیری از این عوارض شود. این نکته زمانی اهمیت پیدا می‌کند که توجه کنیم بیماری‌هایی که در فصل گرما رخ می‌دهد، ناشی از میکروب‌ها و ویروس‌هاست، به‌ویژه اگر هوا مرطوب هم باشد این میکروب‌ها می‌توانند فعالیت بیشتری داشته باشند؛ بنابراین ابتلای افراد به بیماریهای خطرناکی که شایع هم هست افزایش پیدا می‌کند.
دکتر صفوی در توضیح عفونتهای روده‌ای نیز گفت: عفونتهای روده‌ای از شایعترین بیماریهای فصل تابستان است که گروه‌های آسیب‌پذیر نظیر سالمندان و کودکان بیشتر به آن ابتلا پیدا می‌کنند. مهمترین علت شیوع عفونتهای روده‌ای در فصل تابستان استفاده از مواد غذایی مانده است. حرارت ندادن کافی غذاهای سرد‌شده هم می‌تواند این مشکل را ایجاد کند. مصرف زرده تخم‌مرغ به‌صورت غیرپخته یا نیم‌پز، مصرف بستنی و آب‌های آلوده نیز از دیگر علل عمده ایجاد بیماریهای عفونی هستند.
اغلب این بیماریها در فصل مسافرت گریبانگیر افراد می‌شود و افرادی که به مکان‌های تفریحی در فصل تابستان می‌روند، بیشتر به آن مبتلا می‌شوند، بنابراین برای پیشگیری از بروز بیماری به‌ویژه در کودکان و افراد مسن باید از اغذیه‌فروشی‌ها و رستوران‌های معتبر بین‌راهی غذا و مواد مصرفی خوراکی خود را تهیه کنند؛ حتی در فصل تابستان افراد نباید در رستوران‌هایی که تا به حال غذا صرف نکرده‌اند توقف کنند و باید اغذیه مورد نیاز خود را از رستوران‌های آشنا خریداری کنند. اگر هم افراد قصد سفر به مقاصد نزدیک را دارند بهتر است که غذا را در منزل تهیه کنند و آن را در جایی دور از تابش نور آفتاب و دور از گرما نگهداری کنند.
دکتر مظهری درباره بیماری‌هایی که امکان دارد افراد در فصل تابستان به آن مبتلا شوند، گفت: انواع مسمومیت‌های غذایی، گرمازدگی، بیماریهای ناشی از مصرف آبمیوه‌هایی که دوره‌گردها به فروش می‌رسانند یا بیماریهای ناشی از مصرف آب‌های آلوده ازجمله عمده‌ترین بیماریهای شایع در فصل تابستان هستند.
این متخصص تغذیه در ادامه به علاقه کودکان به مصرف بستنی در فصل تابستان اشاره کرد و گفت: مصرف بستنی سنتی در گرما به‌دلیل خامه به‌کار رفته در آن می‌تواند خطرناک باشد؛ به‌ویژه اگر این بستنی از خامه غیرپاستوریزه و آلوده تولید شده باشد، احتمال مسمومیت افراد مصرف‌کننده بسیار بالا می‌رود. به‌طور کلی افراد آسیب‌پذیرتر مانند کودکان و افراد مسن و افرادی که بیماریهای زمینه‌ای دارند باید در فصل تابستان به موارد تغذیه‌ای و تغذیه سالم توجه ویژه‌ای داشته باشند.
کودکان نیز که ذخیره آب بدن آنها به‌طور طبیعی از بزرگسالان کمتر است و در زمان ورزش و دویدن و راه رفتن بدن آنها به مایعات نیاز پیدا می‌کند، حتما باید از آب آشامیدنی سالم جهت رفع نیاز بدن استفاده کنند. شربت و نوشابه‌های گازدار نمی‌تواند نیاز کودکان به مایعات را تأمین کند و در نتیجه عدم‌تأمین آب مورد نیاز کودکان دچار گرمازدگی و حالت تهوع می‌شوند. از سوی دیگر، باید در خوردن غذاها در خارج از منزل بسیار احتیاط کرد و در واحدهای عرضه‌کننده اغذیه بین‌راهی از سالادهایی که با سبزیجات و کاهوی تازه و سس خامه‌ای درست می‌شود، نباید استفاده کرد؛ چرا که این نوع سالادها می‌توانند منبع انتقال خیلی از عوامل بیماری‌زا و میکرو‌ارگانیسم‌هایی که بیماریهای گوارشی را به‌وجود می‌آورند، باشند.
چند بیماری خطرناک فصل تابستان
تب Fever
تب به مفهوم بالا رفتن درجه حرارت بدن است که به علل گوناگونی می تواند ایجاد شود که شایعترین آنها بیماریهای عفونی می باشد. تقریبا تمام انواع عفونت ها می توانند تولید تب نمایند و شایعترین عواملی که باعث ایجاد تب نزد بچه ها می شوند عبارتند از سرماخوردگی و به طور کلی عفونتهای ویروسی دستگاه تنفسی، ورم لوزه ها، عفونتهای گوشی، ریوی، گوارشی و عفونتهای ویروسی مثل سرخک، اوریون و آبله مرغان.عاملی که در تابستان تشخیص تب را با مشکل مواجهه می سازد گرمی هوا می باشد که ممکن است موجب بالا رفتن دمای بدن شود و افتراق آن از تب اهمیت دارد بطوریکه معمولا در این موارد نیاز به درمان های رایج تب نیست و فقط کم کردن لباس، استفاده از فضای خنک، نوشیدنیهای سرد، وان آب ولرم و در موارد گرمازدگی شدید تزریق سرم ۴ درجه سانتیگراد می تواند درجه حرارت بدن را کاهش دهد .
تهوع و استفراغ Nausea and Vomiting
عوامل ایجاد کننده تهوع و استفراغ می تواند بسیاری از اختلالات پاتولوژیک و بیماریها، مصرف داروها و نیز مسمومیت های غذایی باشد و هر جا که امکان داشته باشد باید علت زمینه ای تهوع و استفراغ رفع گردد. گذشته از این در صورتی که درمان علامتی تهوع و استفراغ تشخیص چنین اختلالی را به تاخیر بیندازد، نامطلوب خواهد بود. در بسیاری از موارد تهوع و استفراغ خود به خود محدود شده و به غیر از روشهایی که ناراحتی بیمار را کاهش می دهند ( از قبیل مصرف مکرر مقادیر کم نوشابه ، ژلاتین مایع، چای رقیق، شربت کولا و …. ) به هیچ درمانی نیاز ندارد. درمان ضد استفراغ علاوه بر تخفیف ناراحتی قابل ملاحظه همراه با تهوع و استفراغ منافعی نیز دارد که از آن جمله می توان پیشگیری از تعدادی از عواقب استفراغ مفرط و شدید را نام برد . از دست دادن آب بدن و عدم تعادل الکترولیتی ( از دست دادن یونهای سدیم، پتاسیم، هیدروژن و کلر) شایعترین پیامد های استفراغ هستند که منجر به آلکالوز متابولیک همراه با کمی پتاسیم و کلر خون می گردند. شیرخواران و اطفال خصوصا از نظر پیدایش عوارض بیشتر در معرض خطر هستند. آسپیراسیون ریوی پیامد جدی دیگر استفراغ است که بخصوص در بیمارانی که مشکلات عصبی دارند یا در موارد مصرف بیش از حد داروها بسیار مهم و مساله ساز می باشد . در هر حال استفراغ های تابستانی بیشتر ناشی از استفاده از مواد غذایی فاسد، غذاهای مانده، بستنی و … می باشد که با کمی دقت در انتخاب مواد غذایی می توان از آن پیشگیری کرد. و یا در صورت وقوع با مراجعه به مراکز پزشکی و درمانی در اسرع وقت نسبت به درمان آن اقدام نمود .
بیماری مسافرت Travel Sickness
به مجموعه علائمی که در اثر حرکتهای ناگهانی و یا حرکتهای منظم در مواردی مانند استفاده از وسایل نقلیه مانند کالسکه، ماشین، ترن، هواپیما یا قایق ایجاد می شود، اطلاق می گردد. گرچه تمام این بیماریها مشابه هم هستند اما دریا گرفتگی به علت حرکت دائم بالا و پایین رفتن قایق نسبت به بقیه کمی فرق دارد. این عمل به مکانیسم تعادل بدن به ویژه در مایعی که در گوش میانی است تاثیر می کند. این مایع بطور مداوم و به اندازه کافی در فشار است و هنگامی که جابجا می شود تهوع و استفراغ تقریبا نزد همه به وجود می آورد . اما در ماشین گرفتگی جمع شدن الکتریسته ساکن در بدنه ماشین را علت می دانند هرچند که هیچ دلیل قانع کننده ای وجود ندارد که ثابت کند الکتریسته ساکن باعث ماشین گرفتگی می شود. اما استفاده از داروهای آنتی هیستامین نظیر دیمن هیدرینات و دیفن هیدرامین کمک کننده هستند. مصرف هیوسین هم می تواند موثر باشد ولی به علت ایجاد خواب آلودگی توصیه نمی شود .
سرماخوردگی Common Cold
هرچند سرماخوردگی بیشتر در فصول سرد اتفاق می افتد اما در تابستان نیز شایع است چرا که استفاده از کولرهای آبی یا گازی و تغییرات دمای هوا بین ساعات نصف شب یا صبح از علل ایجاد سرماخوردگی در تابستان هستند ولی آنچه که مهم است این که هر چند علائم آنفولانزا شبیه به علائم سرماخوردگی هستند ولی آنفلوانزا معمولا بیماری شدیدتری است و در تابستان کمتر اتفاق می افتد. عقیده بر این است که سرماخوردگی شایع ترین بیماری در میان انسانها ست و تخمین زده می شود که حدود ۴۰% افراد در هر سال به آن مبتلا می شوند . دوره نهفتگی سرماخوردگی ناشی از رینو ویروس ها از ۱ تا ۵ روز متغیر بوده و متوسط آن ۲ روز است. در حال حاضر هیچ نوع درمان دارویی اختصاصی برای سرماخوردگی وجود ندارد. درمان علامتی و کوتاه مدت است. اگر سرفه بیماری تحریک کننده و بدون خلط باشد، مصرف یک داروی متوقف کننده سرفه ممکن است در کاهش ناراحتی بیمار مفید باشد. دکسترومتورفان و کدئین داروهای مناسبی هستند. اگر احتقان بینی بطور چشمگیری مانع تنفس راحت شود یک داروی ضد احتقان تجویز می گردد مثل پزودوافدرین. به علت انواع سروتیپ های رینو ویروس به نظر می رسد تهیه واکسن سرماخوردگی غیر عملی باشد. هر چند واکسنهایی در حال بررسی در این زمینه می باشند .
تب یونجه یا رینیت آلرژیک فصلی
رینیت آلرژیک می تواند فصلی یا دایمی باشد ولی در هر حال در بهار و تابستان بیشتر دیده می شود. این بیماری هر نوع واکنش آلرژیک مخاط بینی را شامل می شود و می تواند منجر به عوارضی از قبیل سینوزیت، عفونتهای مکرر گوش یا پولیپ های بینی گردد. آنتی ژنهای شایع معمولا مواد منتقله به وسیله هوا مثل گرده گیاهان هستند. علائم مشخصه شامل احتقان بینی، ترشح آبکی، عطسه و خارش بینی یا حلق هستند. سرفه خشک، خشونت صدا و پاک نمودن مکرر گلو پیامدهای تخلیه موکوس بینی به داخل حلق هستند. علائم شامل سردرد، درد روی سینوس های صورت و خونریزی از بینی است. درمان دارویی عمدتا شامل تجویز داروهای ضداحتقان و آنتی هیستامین ها و کرومولین استنشاقی هستند. در حالی که کورتیکواستروئیدهای ضدالتهاب موضعی بکلومتازون و فلوتیکازون نیز ممکن است در درمان موارد شدید یا مقاوم مصرف شوند اما با توجه به عوارضی که این داروها ممکن است داشته باشند می بایست زیر نظر پزشک و براساس طول درمان مشخص شده توسط ایشان مصرف شوند .
نیش زنبور Bee Stings
اگر چه برای بچه ها ممکن است بی نهایت استرس زا باشد ولی معمولا چندان هم پر درد نیست. ولی در موارد نادری باعث ایجاد شوک آنافیلاکتیک می گردد که خطرناک است و باید در چنین حالتی شخص گزیده شده را فورا به بیمارستان منتقل نمود. گاهی اوقات نیش در محل گزیدگی باقی می ماند که باید با شکافتن محل آنرا خارج کرد. کمپرس آب سرد و شستشو با جوش شیرین برای کاهش درد و تورم توصیه می شود .
اسهال Diarrhea
به مفهوم شل و به کار کردن شکم می باشد. در نوزادان اگر مقدار قند شیر بیش از حد معمول باشد این بیماری ایجاد می شود. کم کردن مقدار قند شیر کمک زیادی به درمان بیماری می کند. خطرناک ترین نوع این بیماری عفونت توام معدی- روده ای است که ممکن است ویروسی یا باکتریایی باشد. در هر صورت خطر اصلی بیماری دفع شدید آب و الکترولیت است. بخصوص در بچه ها چون ذخیره آب کم است اسهال مداوم می تواند با دفع شدید آب حتی منجر به مرگ شود. که لزوم رساندن مایعات از طریق قطرات داخل سیاهرگی را دو چندان می کند. ولی گذشته از اینها مهمترین نوع اسهال وبا نامیده می شود که بایستی اطلاعات لازم در مورد آن در دسترس عموم قرار گیرد .
مهمترین نوع اسهال وبا نام دارد
وبای آندمیک عفونت باکتریایی روده کوچک است که باعث ایجاد اسهال آبکی و حاد می شود و در صورت عدم درمان می تواند منجر به از دست دادن آب زیاد از بدن و نهایتا مرگ شود. اگرچه پیشرفت هایی در جایگزین کردن آب بدن، بیماری وبا را در مناطق دارای مراقبت های بهداشتی کافی به صورت یک بیماری قابل درمان درآورده است اما این بیماری هنوز به صورت یک بیماری کشنده در میان جوامع بسیار فقیر دنیا وجود دارد. این بیماری از طریق خوردن آب و غذای آلوده به باکتری ویبریوکلره آ به وجود می آید .
راههای پیشگیری از وبا :
– چون بیماری بیشتر از طریق آب آلوده شیوع می یابد سعی کنیم برای نوشیدن آب، شستشوی ظروف، خوردن سبزیجات از آب لوله کشی کلر دار استفاده کنیم. در غیر این صورت آب را بجوشانیم و پس از سرد شدن مصرف کنیم و یا آب را کلر زنی کنیم .
– روش کلرزنی: ابتدا محلول غذا کلربا استفاده از ۴۰ گرم آهک کلردار یا ۱۵ گرم پودر هیپوکلریت کلسیم ۷۰% در یک لیتر آب تهیه می شود و بعد بدیهی است از محلول غلیظ بصورت مستقیم برای نوشیدن نباید استفاده کرد. ۳ قطره از محلول غلیظ برای کلرینه کردن یک لیتر آب استفاده می شود .
– سبزیجات و میوه ها را قبل از مصرف با محلول پرکلرین گندزدایی و پس از شستن با آب سالم مصرف کنیم .
– از خوردن ماهی خام یا کاملا نپخته که از آب آلوده گرفته شده است اجتناب کنیم .
– به دیگران توصیه کنیم از شنا کردن در استخرهای عمومی و از خوردن آبمیوه و ساندویچ یا هر غذایی که احتمال داده می شود آلوده باشد خودداری کنیم .
– بعد از هر اجابت مزاج و قبل از تهیه یا خوردن غذا، دستهایتان را با آب و صابون بخوبی بشوئید .
– از مصرف یخ، سبزی و سالادی که به سلامت آن اطمینان ندارید خوداری کنید. یخ آلوده می تواند موجب انتقال بیماری شود .
– واکسن تزریقی وبا ( ویبریو کشته شده با تزریق عضلانی ) اثر بخشی خوبی ندارد، دارای عوارض (درد در محل تزریق، ضعف و تب) است و مصرف آن رایج نیست .
– واکسن خوراکی وبا با عوارض کمتر، اثر بخشی بیشتر و طول اثر بیشتر دارد ولی رایج نیست. مگر در افرادی که به مناطق آندمیک وبا مسافرت می کنند. فرد ناقل وبا را نیز باید درمان نمود .