بیوتروریسم چیست ؟

بیوتروریسم به معنای رهاسازی عمدی ویروسها ،باکتریها و سایر ارگانیسم هاست که باعث مرگ در مردم ، گیاهان و یا حیوانات شود .

بیوتروریسم با حملات شیمیایی ، اتمی و یا تشعشعی متفاوت است . این حملات ، با آتش سوزی ـ انفجار و تخریب همراه هستند ، در صورتیکه حملات بیوتروریستی فاقد اینگونه علائم و نشانه ها بوده ، در نتیجه مدت زمانی طول می کشد تا شبکه های بهداشتی متوجه شوند که یک بیماری خاص در حال شیوع در منطقه است .

عوامل و مواد استفاده شده دراین حملات ، معمولاً در طبیعت یافت می شوند ، اما ممکن است در توانایی بیماریزایی آنها تغییراتی ایجاد شود ، تا بیماریزاتر شوند ، نسبت به داروها و درمانهای رایج مقاوم گردند و یا قدرت آنها در مورد انتشار سریع در محیط افزایش یابد . این عوامل بیولوژیکی می توانند از راه هوا ـ آب و غذا در محیط پخش شوند .

علت استفاده از مواد بیولوژیکی در حملات تروریستی این است که تشخیص اینگونه عوامل بسیار مشکل است و ممکن است چند ساعت تا چند روز وقت لازم باشد تا بیماریی که بوسیله آنها ایجاد شده است بروز نماید .

بعضی از مواد بکار برده شده برای اعمال تروریستی مثل آبله می تواند از شخصی به شخص دیگر منتقل شوند و برخی مثل عامل سیاه زخم توان انتقال متقاطع را ندارند . یعنی از فردی به فردی دیگر سرایت نمی کنند .

کاربرد سلاح های بیولوژیک به قرن ها پیش بر می گردد . یکی از اولین گزارشات مربوط به قرن ششم پیش از میلاد است . وقتی که آشوریان چاهها و مزارع دشمنان خود را با سم ارگوت که بر روی گندم سیاه (چاودار) تولید شده بود، مسموم کردند در سال ١٣۴۶ میلادی هنگامیکه لشکر تاتارها شهر کافا( این شهر در شبه جزیره کریمه فعلی قرار داشت) را محاصره کرده بودند ، برای از بین بردن مقاومت مردم وسایل و لباس افرادی را که از طاعون مرده بودند را از دیوارهای شهر به داخل شهر پرتاب کردند و به این ترتیب بیماری طاعون در داخل شهر شیوع پیدا کرد . بعد از شکسته شدن محاصره شهر و با خروج افراد مبتلا به طاعون از شهر ، بیماری طاعون در تمام اروپا شیوع گسترده ای پیدا کرد .

تأثیر یک حمله با عوامل بیولوژیک به قطر ذرات عفونی معلق در هوا ، پایداری عامل بیماریزا در شرایط مختلف محیطی (مثل مجاورت با نور خورشید ـ خشکی ـ رطوبت ـ درصد اکسیژن هوا ـ سرعت باد ـ جهش وزش باد و غیره ) بستگی دارد

.

کلاً مواد بیولوژیک را به سه دسته عمده تقسیم می کنند :

گروه A :

این مواد دارای توانایی زیادی در انتشار و پخش شدن در محیط می باشند و در نتیجه به سرعت سلامتی مردم را تحت تأثیر قرار می دهند . از این گروه می توان موارد ذیل را نام برد :

١-سیاه زخم ( شاربن ) :

عامل این بیماری ( با سیلوس آنتراسیس ) از راه تماس اسپور آن با پوست و تنفس اسپورهای آن قابل انتقال است . استنشاق ۵ تا ١٠ هزار اسپور فرد تنفس کننده را خواهد کشت . اسپور این باکتری از راه زخم ها و خراش های جلدی به راحتی وارد بدن می شود .

بیماری غیرمسری است که مستقیماً از فردی به فرد دیگر منتقل نمی شود . بسیار کشنده است و جزو بیماریهای قابل انتقال بین انسان و حیوان محسوب می شود . برای این بیماری واکسن وجود دارد ولی برای ایمن شدن فرد چندین بار تزریق واکسن لازم است و درعین حال عوارض جانبی تزریق واکسن زیاد است . به همین دلیل واکسن سیاه زخم مصرف عمومی ندارد .

اتفاقی در تأسیسات تولید سلاحهای بیولوژیک در اتحاد جماهیر شوروی در سال ١٩٧٩ منجر به آزادسازی باکتری سیاه زخم شد که منجر به مرگ ۶۶ نفر و تعدادی حیوان گردید که دورترین آنها ١٠٠ کیلومتر با منحل نشت باکتری فاصله داشته است .

٢- آبله :

ویروس آبله یک ویروس بشدت مسری است . به راحتی از طریق هوا منتقل می شود . ٢٠ تا ۴٠ % مبتلایان را می کشد .

این ویروس در سال ١٩٧٠ به کمک یک واکسیناسیون جهانی ریشه کن شد ، اما ویروس در سطح آزمایشگاهی در روسیه و آمریکا نگهداری می شود ، بعضی بر این باورند که بعد از سقوط اتحاد جماهیر شوروی محیط های کشت و اطلاعات مربوط به این ویروس بدست کشورهای دیگر افتاده است .

تأثیر مناسب واکسن آبله ۳ تا ۵ سال است . پس این ویروس حتی برای کسانیکه واکسینه شده اند نیز می تواند خطرساز باشد ، بنابراین بعنوان سلاح بیولوژیک ویروس آبله بسیار خطرناک است و به راحتی از فرد بیمار به فرد سالم سرایت می کند .

٣- سم بوتولینوم

این سم یکی از کشنده ترین سموم شناخته شده است که توسط باکتری کلستریدیوم بوتولینوم تولید می شود . این سم ایجاد خفگی و فلجی می کند و به همین دلیل باعث مرگ می شود . تهیه آن بسیار ساده است زیرا مواد آرایشی با نام بوتاکس و دیس پورت در بازار موجود است که از مشتقات همین سم هستند .

۴- ابولا

یک تب ویروسی خونریزی دهنده است که حدود ۵٠ تا ٩٠% مبتلایان را می کشد هیچ درمانی برای آن وجود ندارد ، اما در حال حاضر واکسنهایی برای این بیماری در دست تهیه است . کشورهای آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی تحقیقات زیادی بر روی این ویروس بعنوان سلاح بیولوژیک انجام داده اند .

ابولا مبتلایان خود را با ایجاد اختلالات چندگانه اندامها و شوک هیپوولمیک از پای در می آورد .

۵- طاعون

بیماری کشنده ایجاد شده توسط باکتری یرسینیاپستیس می باشد . جوندگان میزبان طبیعی عامل بیماری هستند . بیماری باگزش کک به انسان منتقل می شود گاهی اوقات نیز تنفس باکتری موجود در ذرات معلق هوا باعث ایجاد طاعون ریوی می شود . بیماری از قرنها پیش بعنوان یک سلاح بیولوژیک بکار می رفته است . به علت سهولت تکثیر باکتری در طبیعت و باقی ماندن آن در بدن جوندگان آلوده شده بیماری خطرناکی محسوب می شود .

۶- مار بورگ

یک تب ویروسی خونریزی دهنده است که اولین بار در شهر ماربورگ آلمان یافت شد . میزان مرگ و میر مبتلایان ٢۵ تا ١٠٠ درصد است . بجز درمان کمکی و علامتی هیچگونه درمان قاطعی ندارد .

٧- تولارمی ( تب خرگوش )

بیماری شدید تحلیل برنده و ناتوان کننده اما در عین حال غیرکشنده ای است که توسط باکتری فرانسیسلاتولارنسیس ایجاد می شود. طبیعت بیماری بسیار مسری است و به راحتی در هوا پخش میشود.

گروه B :

این گروه از عوامل قدرت پخش شدن و انتشار متوسطی دارند و میزان بروز مرگ و میر با این عوامل کمتر است .

١- بروسلوز

بیماری مسری ایجاد شده با باکتری جنس بروسلا است ، بیماری ابتدا از حیوان به انسان منتقل می شود و بسیاری از مهره داران را مبتلا می کند . گونه های مختلف باکتری می تواند گوسفند ، بز ، گاو ، گوزن ،‌خوک ، سگ و سایر حیوانات را مبتلا کند .

بیماری از طریق محصولات حیوانی آلوده و یا تماس با حیوان آلوده به انسان منتقل می شود . در انسان بیماری بروسلوز مجموعه ای از نشانه ها را ایجاد می کند که بسیار شبیه بیماری آنفولانزا است . ازجمله تب ، سردرد ، عرق کردن ، درد در ناحیه پشت ، ضعف ، عفونت شدید سیستم اعصاب مرکزی و قلب ممکن است رخ دهد . بیماری می تواند مزمن شود و بصورت تب راجعه ، دردهای مفصلی و خستگی بروز نماید .

٢- سم اپسیلون

که توسط باکتری کلستریدیوم پرفرژانس تولید می شود .

٣- باکتریهای تهدیدکننده بهداشت مواد غذایی

گونه های سالمونلا ، شیگلا ، اشریشیاکولی سویه ۰۱۵۷ H7

۴- مشمشه با عامل بورخلدریا مالئی

۵- ملوئیدوزیس ( شبه مشمشه ) با عامل بورخلدریا سودومالئی

۶- پسی تاکوزیس با عامل کلامیدیا پسی تاسی

٧- تب کیو با عامل کوکسییلا بورونتی

٨- سم ریسین تولید شده توسط ریسینوس کامونیس

٩- آنتروتوکسین B تولید شده توسط استافیلوکوک

١٠- تیفوس با عامل ریکتزیا پروازکی

١١- انسفالیت ویروسی با عامل آلفا ویروسها مثل انسفالیت اسبهای ونزوئلایی

١٢- عوامل آلوده کننده آب : ویبریوکلرا ، کریپتوسپوریدیوم پاروم

گروه C

این گروه از بیماریزاها تحت مهندسی ژنتیک قرار گرفته اند تا قابلیت انتشار آنها افزایش یابد . تولید آنها بسیار ساده است و درصد مرگ و میر مبتلایان با این عوامل بسیار بالاست .

١- نیپاویروس ٢- هانتا ویروس ٣- سل مقاوم به انواع داروها ۴- تب ویروسی خونریزی دهنده ۵- ویروس تب زرد

محدودیت های بیوتروریسم

کاربرد سلاح های بیولوژیک به علت طبیعت غیرقابل کنترل عوامل بیولوژیکی که در این گونه سلاحها بکار می روند ، مشکل است و نیازمند فناوری پیشرفته می باشد .

سلاح های بیولوژیک موجود فقط برای ایجاد ترس عمومی و تخریب کل یک جامعه مفید واقع میشود اگرچه در حال حاضر مهندسین ژنتیک مشغول مطالعه و بررسی بر روی عوامل بیولوژیکی هستند که بتواند نژادهای خاصی از انسانها و یا مردم در مناطق جغرافیایی خاص را درگیر کند .

علائم روانی تهدیدات بیولوژیک

١- ایجاد اضطراب و تشویش در جامعه ٢- عصبانیت ٣- وحشت ۴- نسبت دادن علائم بیماریهای مختلف به عامل عفونی بیولوژیک منتشر شده در منطقه . ۵- جدا شدن فرد آلوده از جامعه ۶- انجام اعمال غیراخلاقی ( غارت ، دزدی و … ) .

حملات بیولوژیک به حیوانات

اولین بار در جنگ جهانی اول توسط ارتش آلمان انجام شد . شامل حمله به حیوانات با ارزش اقتصادی مثل حمله با عامل بیماری FMD به حیوانات سم دار ، پخش عامل تب آفریقایی خوک ها و گسترش عامل نیوکاسل در طیور .

ملاحظات اپیدمیولوژیک

برای تشخیص اینکه یک بیماری ، بیماری بومی یک منطقه می باشد و یا بر اثر حمله بیوتروریستی ایجاد شده است موارد زیر را باید در نظر گرفت .

– گسترش سریع و تصاعدی یک بیماری ظرف چندین ساعت تا چندین روز در گروهی از مردم به ظاهر سالم .

– افزایش علائم غیرطبیعی مثل تب ، اختلالات تنفسی و علائم گوارشی

– مشاهده یک بیماری غیربومی با شیوع بالا و یا مشاهده یک بیماری بومی در فصل و زمان غیرمعمول

– میزان کمتر ابتلا به یک بیماری شیوع یافته در مردمی که در محیطهای بسته و مخصوصاً با سیستم تهویه هوای بسته به سر می برند .

– شیوع عفونت گروهی در مناطق خاصی از لحاظ جغرافیایی ( بیماری از یک شهر و یا منطقه ای از یک شهر بیشتر گزارش شود )

– گزارش مرگ و میر با تعداد و سرعت بالا

– مشاهده بیمارانی با بیماری های غیرمعمول در یک منطقه که عوامل درگیر کننده بعنوان سلاح میکروبی محتمل بنظر می رسد مثل طاعون ، تولارمی ، سیاه زخم ریوی .

کنترل عفونت ایجاد شده توسط سلاح های بیوتروریستی

الف ) قرنطینه

منطقه شیوع عفونت باید بطور کامل قرنطینه شود

ب ) البسه کادر پزشکی

افرادی که با بیماران سر و کار دارند باید با لباسهای غیرقابل نفوذ پلاستیکی ، دستکش ، پوشش کامل سر و گردن ، ماسک صورت ، پوشش چشمها (عینک) و چکمه مخصوص مجهز شوند .

ج ) بستری کردن و رسیدگی به بیماران

در صورت کم بودن تعداد بیماران ، باید تمام بیماران از یکدیگر جدا بستری شوند اما درصورت زیاد بودن تعداد بیماران و عدم امکان جداسازی همه آنها بیماران با علائم مشابه با هم بستری شوند .

تمیز کردن ، ضدعفونی کردن و استریل کردن وسایل و محیط آلوده

روش استریل کردن و عفونت زایی به شدت به عامل ایجاد کننده بیماری وابسته است ، وسایل تا حد امکان برای هر بیمار اختصاصی مصرف شود و قبل از استریل کامل برای بیمار دیگر مورد استفاده قرار نگیرد ، استفاده از محلول های میکروب کش برای شستن لباسها و وسایل پارچه ای ضروری است (البته درصورت عدم امکان سوزاندن البسه و وسایل پارچه ای بعلت کمبود این وسایل و یا مورد نیاز بودن آنها)

علائم مشاهده شده در تعدادی از بیماریهای ایجاد شده توسط عوامل بیوتروریسم به تفکیک عامل :

الف ) سیاه زخم

دوره کمون هفت روز است ، شکل پوستی بیماری که ٩۵درصد موارد را تشکیل می دهد با خارش و برآمدگی پوست همراه است ، جراحات بعد از مدتی تبدیل به تاول شده و با گذشت زمان به زخم تبدیل می گردد ، زخم یک تا سه سانتیمتر قطر دارد ، رنگ آن سیاه است و درد ندارد ،‌ غدد لنفاوی نزدیک زخم متورم هستند .

فرم پوستی در حالت طبیعی ٢٠ درصد مرگ و میر دارد .

فرم تنفسی ، بیماری به شکل یک سرماخوردگی آغاز می شود ، سپس نارسایی تنفسی و شوک به دنبال آن رخ می دهد . فرم تنفسی بعد از بروز علائم به مرگ منتهی می شود ( صد در صد مرگ رخ می دهد )

فرم گوارشی ، تهوع ، کم اشتهایی ، استفراغ خونی ، دردهای شکم و تب ، از علائم این فرم بیماری می باشند . مرگ و میر در این شرایط ٢۵الی ۶٠ درصد است .

درمان : موثرترین آنتی بیوتیک پنی سیلین G است .

تب های خونریزی دهنده ویروسی

دوره کمون اغلب چهار تا سیزده روز است . تب ، سردرد ، احساس سرما ، خستگی ، درد عضلانی ،‌ پرخونی ملتحمه ، استفراغ ،‌دردهای بالای معده ، خونریزی نقطه ای در دهان ، خونریزی از لثه ، معده ، روده و رحم از علائم آن است . مرگ بیمار ناشی از شوک و کم خونی شدید ، خونریزی ریوی و یا DIC پیش رونده است .

درمان : اساس درمان حمایتی است شامل تنظیم آب و الکترولیتها و درمان اختلالات انعقادی می باشد .

آبله :

علائم بیماری شامل تب ، کمردرد ، خارش بینی ، بیخوابی ، تورم و برافروختگی صورت ، خمیازه زیاد درد گلو و سینه ، بثورات و تاول های شدید جلدی که از جوش شروع می شود و سپس به وزیکل و پوستول تبدیل می شوند

درمان : بسیاری از ترکیبات ضد ویروس برای درمان آبله بکار برده شده است که یکی از آنها داروی کلرومیستین بوده است .

بوتولیسم :

دوره کمون ١٨ تا ٣۶ ساعت است . علائم شامل تهوع ، استفراغ ، درد شکم ، عدم وجود تب و سپس علائم عصبی آغاز می شود شامل پائین افتادن پلکها ـ اختلال در تکلم ـ اشکال در بلع و در نهایت مرگ بعلت فلج تنفسی رخ می دهد .

درمان : در مراحل اولیه با مصرف توکسیوئید امکان پذیر است ( ضد سم )

بیمار باید تا چند هفته به دستگاه تنفس مصنوعی متصل باشد .

طاعون :

دوره کمون ٢ تا ۶ روز است .

علائم شامل تب ـ لرز ـ تهوع ـ اسهال و یا یبوست ـ پائین آمدن فشار خون ـ بیقراری ـ نبض سریع ـ هذیان گویی ـ تورم غدد لنفاوی ـ زخمهای عفونی موضعی ـ پنومونی شدید همراه با خروج خون از ریه ها می شود .

درمان :

آنتی بیوتیک های اسپترپتومایسین ، جنتامایسین و کلرامفنیکل بیشترین تأثیر را در درمان این بیماری دارند .

سولفانامیدها با تأثیر کمتری بکار رفته اند .

مراقبتهای پس از مرگ بر روی اجساد آلوده شده با عوامل بیولوژیک

قبل از ارسال نمونه های پاتولوژی و یا انجام کالبدکشایی اطلاع رسانی به افراد کالبدگشا و یا پاتولوژیست در مورد خاص بودن بیماری الزامی است .

کالبدگشایی بطور کامل و با وسایل و تجهیزات محافظتی خاص باید انجام گیرد .

کلیه رسوم و آئین های مذهبی در جهت برخورد با جسد باید باتوجه به جلوگیری از پخش عامل عفونی انجام شود

رفرنس:phasco.com