بیماری پریتونیت یا التهاب معده / علت علائم و درمان
صفاق یا پریتونیت (peritonitis)، معمولا نشان دهنده سوراخ شدن روده است که محتوای روده، از جمله باکتری به داخل حفره شکم وارد می شود. این ممکن است در نتیجه آپاندیس و کولیت، یا به دلیل التهاب روده باشد که از طریق دیواره روده وارد می شود.پریتونیت به طور بالقوه تهدید کننده زندگی است و نیاز به درمان اورژانس و معمولا عمل جراحی دارد.
پریتونیت عبارت است از تورم لایه سروزی که کف حفره شکم و احشاء را مفروش می کند. حفره صفاق استریل و سترون است و هنگامی که عفونت (در اثر عواملی مانند سوراخ شدگی روده و یا آپاندیس و یا کلون در اثر دیورتیکولیت ) از محیط اطراف به آن وارد شود ایجاد پریتونیت می کند.
همچنین چنانچه مواد شیمیایی تحریک کننده مانند اسید معده و یاصفرا از طریق سوراخ شدگی زخم معده و یا دوازدهه و یا صفرا از طریق پارگی کبد به آن راه یابد، ایجاد تورم در صفاق می کند. در زنان پریتونیت های موضعی و یا لوکالیزه اغلب در حفره لگنی به علت عفونت لوله فالوپ و یا پاره شدگی کیست تخمدان اتفاق می افتد.
پریتونیت همواره یک بیماری کشنده جدی به حساب می آمده است. در طول بیش از یکصد سال گذشته با شناخت دقیق باکتری ها و منشا میکروبی پریتونیت ها و بعد از آن کشف آنتی بیوتیک ها درمان پریتونیت ها دگرگون شده، پیشرفت روش های هوشبری مدرن به جراحان جرات داد تا اقدام به اعمال جراحی و گاه جراحی هایی مکرر نمایند تا اینکه بتوانند پاتولوژی صفاق را به حالت نخستین برگردانده و سلامت را به بیمار بازگردانند.
علایم شایع
▪ درد سراسر شکم یا قسمتی از آن. این درد معمولاً به طور ناگهانی آغاز شده و به طور پیشرونده تشدید می‌یابد. درد ممکن است در ابتدا حالت متناوب داشته باشد و سپس حالت ثابت پیدا کند. بیمار دچار این درد اغلب ترجیح می‌دهد که به پشت بخوابد و هیچگونه حرکتی نکند زیرا حرکت یا فشار به شکم باعث افزایش این درد می‌شود.
▪ درد شانه (گاهی)
▪ لرز و تب (اغلب تب بالا)
▪ منگی و ضعف
▪ تُندی ضربان قلب
▪ فشارخون پایین
▪ تهوع و استفراغ
▪ تشنگی
عوامل خطر برای ابتلا به پریتونیت
بیمارانی که تحت دیالیز صفاقی قرار می گیرند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به پریتونیت می باشد.
داشتن سابقه قبلی ابتلا به پریتونیت باعث می شود فرد در مقابل این بیماری آسیب پذیرتر شود.
دیگر شرایط پزشکی، که خطر پریتونیت را افزایش می دهند، عبارتند از:
آپاندیسیت
سیروز
زخم معده
بیماری کرون
پانکراتیت و دیورتیکولیت
علائم و نشانه های پریتونیت
درد و حساسیت در شکم
بزرگی شکم و نفخ، که احساس پری در شکم ایجاد می کند.
تب
از دست دادن اشتها
تهوع و استفراغ
اسهال
کاهش خروجی ادرار
افزایش تشنگی
بیمار قادر به دفع مدفوع و یا گاز از مقعد نیست
خستگی
همچنین در ایسکمی و نکروز امنتوم بطور خودبخود یا در اثر پیچ خوردگی روده ها ابتدا ترشحات سروزی و خونی در شکم جمع شده که به مرور و بر حسب مورد باکتری وارد آن شده و باعث عفونت صفاق می شوند.
پریتونیت اولیه
این نوع عفونت صفاقی بر حسب تعریف بدون هیچگونه منشاء داخل شکمی ایجاد شده و اغلب قریب به اتفاق آن در بیماران مبتلا به سیروز مزمن کبدی پیش می آید. آلودگی صفاق در این بیماران به نظر می رسد که از سه طریق اتفاق و یا Translocation بیفتد که به ترتیب احتمال عبارت است از جابجائی باکتری از جدار روده به داخل صفاق و یا جابجائی از طریق لنفاتیک های مزانتریک (روده بند ) و بالاخره از طریق گردش خون حدس زده می شود.
پریتونیت های ثانویه
طیف میکروبی در این دسته کمتر تک میکروبی بوده و برحسب محل سوراخ شدگی و ضایعه احشائی متفاوت است،آلودگی از منشاء انتهائی روده باریک و یا کلون علاوه بر چند میکروبی بودن مخلوطی از میکروب های هوازی و غیرهوازی است.
پریتونیت سلی
پریتونیت سلی در کشورهای پیشرفته نادر است. اما درکشورهای توسعه نیافته همچنان دیده می شود. در بیمارانی دیده می شود که دچار نقص ایمنی هستند مانند این بیماری غیر اختصاصی بوده و شروع آن تدریجی است و علائمی از قبیل تب خفیف، بی اشتهائی و کاهش وزن دارند. اغلب قریب به اتفاق آنها در مطالعات تصویری دچار آسیت می باشند و تعدادی از آنان از نظر کلینیکی هم آسیت واضح دارند.
عوارض پریتونیت خود به خودی
اگر پریتونیت به سرعت درمان نشود ممکن است عفونت به جریان خون وارد شود و باعث شوک و آسیب به ارگان های دیگرشده که می تواند کشنده باشد.
آنسفالوپاتی کبدی ( از دست دادن عملکرد مغز زمانی که کبد دیگر نمی تواند حذف مواد سمی از خون را انجام دهد)
سندرم hepatorenal ( نارسایی پیشرونده کلیه )
سپسیس ( یک واکنش شدید است که در آن جریان خون پر از باکتری می شود )
عوارض ناشی از پریتونیت ثانویه
آبسه ( تجمع چرک )
روده گانگرن شده ( بافت مرده روده)
چسبندگی داخل صفاقی ( باندی از بافت لیفی که سبب اتصال ارگان های شکمی شده و می تواند به انسداد روده منجر شود)
شوک سپتیک ( فشار خون پایین خطرناک )
تشخیص صفاق (پریتونیت)
برای تشخیص این عارضه، پزشک درباره وضعیت سلامتی و بیماری های شما می پرسد و بدن شما را معاینه می کند. اگر دیالیز می شوید، علائم شما به خصوص کدورت مایع دیالیز، برای تشخیص پریتونیت کافی است.
در مواردی که پریتونیت در اثر سایر بیماری ها ایجاد شده باشد، و یا مواقعی که تجمع آب در شکم باعث عفونت پرده صفاق شده باشد، پزشک برای اثبات تشخیص خود از آزمایشات زیر استفاده می کند:
۱- تجزیه و بررسی مایع صفاق:
پزشک با وارد کردن یک سوزن به شکم، نمونه ای از مایع اطراف صفاق را بر می دارد. اگر عفونتی وجود داشته باشد، در آزمایش این مایع، تعداد بالای گلبول های سفید خون مشخص می شود که نشان دهنده عفونت یا التهاب است. کشت مایع صفاق هم وجود باکتری ها را اثبات می کند.
۲- آزمایش خون:
یک نمونه خون از شما می گیرند و برای پیدا کردن تعداد بالای گلبول های سفید خون، آن را آزمایش می کنند. کشت خون هم انجام می شود تا معلوم شود باکتری در خون شما وجود ارد یا نه. ترکیدن آپاندیس و جراحت شکم در اثر ضربه می تواند باعث عفونت پرده صفاق شود.
۳- تست های تصویربرداری:
پزشک برای بررسی وجود سوراخ و یا هر پارگی در شکم (مجرای گوارشی) از عکسبرداری با اشعه ایکس استفاده می کند. از سونوگرافی نیز ممکن است استفاده کند. در برخی موارد، ممکن است پزشک به جای عکسبرداری با اشعه ایکس، از روش سی تی اسکن استفاده نماید.
اگر دیالیز می شوید و بعد از معاینه بدنی و بررسی مایع دیالیز، پریتونیت در شما مشخص نشود، بایستی آزمایشات بالا را انجام دهید.
علایم سوراخ شدن روده
– درد سراسر شکم یا قسمتی از آن، این درد معمولاً به طور ناگهانی آغاز شده و به طور پیشرونده تشدید می یابد.
– درد ممکن است در ابتدا حالت متناوب داشته باشد و سپس حالت ثابت پیدا کند.
– بیمار دچار درد اغلب ترجیح می دهد که به پشت بخوابد و هیچ گونه حرکتی نکند زیرا حرکت یا فشار به شکم باعث افزایش درد می شود.
– درد شانه
– لرز و تب
– منگی و ضعف
– تندی ضربان قلب
– فشارخون پایین
– تهوع و استفراغ
– تشنگی
علل سوراخ شدن روده
التهاب شدید پرده صفاق که هنگام ورود مواد خارجی به حفره شکم رخ می دهد. مواد خارجی شامل باکتری ها یا محتویات لوله گوارش نظیر ترشحات هضم کننده غذا، خون، غذای ناقص هضم شده یا مدفوع
این مواد در پی اتفاقات زیر وارد حفره شکم می شوند:
پارگی یا سوراخ شدگی هر عضو داخل شکمی، نظیر آپاندیسیت ملتهب، زخم گوارشی، یا دیورتیکول یا کیسه صفراوی عفونی شده
آسیب به دیواره شکم مثلاً در اثر چاقو یا گلوله
درمان
اگر عفونت ناشی از سایر بیماری ها باعث عفونت پرده صفاق شده باشد، شاید نیاز باشد در بیمارستان بستری شوید.
راه های درمان عبارتند از:
– آنتی بیوتیک ها: بایستی برای مدتی آنتی بیوتیک مصرف کنید تا عفونت از بین برود و در بدن پخش نشود. نوع و طول مدت درمان با آنتی بیوتیک ها، بستگی به شدت بیماری و نوع پریتونیت دارد.
– عمل جراحی: برای برداشتن بافت عفونی، درمان علت زمینه ای عفونت صفاق و جلوگیری از پخش عفونت در بدن عمل جراحی لازم است.
– سایر درمان ها: بر اساس علائم شما، برای درمان شما در بیمارستان از داروهای مسکن، تزریق سرم، زدن اکسیژن و در برخی موارد تزریق خون استفاده می شود.