میکرو ارگانیسم های تک سلولی (میکروب ها). قدیمی ترین و ابتدایی نوع باکتری هستندکه قدمت آن به بیش از ۳ میلیارد سال می رسد. باکتری ، شامل یک دیواره سلولی سخت و محکم است که دارای سیتوپلاسم، قطعه از RNA، و یک رشته از DNA در داخل یک هسته است. اگرچه باکتری ها وجود مستقل دارند ، بیشتر نیاز به یک رابطه همزیستی با ارگانیسم میزبان دارند . این باکتری برای میزبان مواد مغذی و پناهگاه امن از توابع مورد نیاز را فراهم میکند.
گروه مهمی از بیماریهای، بیماریهای هستند که عوامل ایجادکننده آنها باکتری است مهمترین این بیماریها عبارتند از:
۱ـ بیماریهایی که در اثر گروه باسیلوس ها ایجاد می شود مانند شاربن.
۲ـ بیماریهایی که در اثر کلستریدیوم ها ایجاد می شوند مانند بیماری آنتروتوکسمی، کزاز و تورم عفونی کبد.
۳ـ بیماریهایی که در اثر بروسلاها ایجاد می شوند مانند بروسلوز.
داروهای ضدالتهاب عبارتند از:
۱ـ دگزامتازول
۲ـ فنیل متازول
۳ـ بتا متازون
۴ـ فلوزکسین مگلوسین
۵ـ کتوفن «کتوپروفن»
۶ـ فنیل بوتازون «وتانین»
۷ـ predel _ ۲x
هورمونها عبارتند از:
۱ـ اکسی توسین (تسهیل زایمان، ترشح شیر)
۲ـ استروژن (باز کردن دهانهی رحم هنگام فحلی و زایمان)
۳ـ پروژسترون (دوام آبستنی)
هورمونهایی که در ایجاد فحلی و از بین بردن کیست تخمدانی مؤثر هستند عبارتند از:
۱ـ پروستاگلندین PGF۲
۲ـ لوتالیز lutalyse
۳ـ سنکرومیت
۴ـ گنادورلین
بیماری شاربن یا سیاه زخم :
بیماری فوق حادی است که در بیشتر موارد با مرگ ناگهانی همراه می باشد این بیماری معمولاً در تمام دنیا شایع است مگر اینکه پیشگیری خوبی صورت گیرد. پراکندگی این بیماری در یک منطقه براساس میزان پیشگیری، خاصیت زمین و آب و هوا متغیر است. بیماری در انسان به صورت عفونت موضعی پوستی بوده و به همین دلیل به آن سیاه زخم نیز گفته می شود. اگرچه ممکن است در انسان هم به صورت کشنده باشد. این بیماری بیشتر در گوسفند و گاو و کمتر در بز و اسب می باشد.
گروهی از بیماریها توسط کلستریدیوم ها ایجاد می شود که از جمله آنها کزاز، تورم عفونی کبد یا (سیاه مرض) آنتروتکسمی، بوتولیسم، شاربن علامتی می باشد که سه بیماری اول توضیح داده خواهد شد.
کزاز:
یک بیماری بسیار کشنده در تمام دامهاست که بصورت زیاد شدن حساسیت، انقباض عضلات و تشنج مشخص می شود.
عامل بیماری: عامل بیماری کلستریدیوم تتانی می باشد که می تواند با تولید اسپور مدتها و سالها در خاک بماند این بیماری حتی گرمای ۱۰۰ درجه سانتیگراد را بمدت ۳۰ تا ۶۰ دقیقه تحمل می کند.
طرز انتقال بیماری: از راههای متعددی بیماری منتقل می شود از جمله زخمهایی که به دلایل مختلف مانند اخته کردن، هنگام زایمان از طریق مجاری تناسلی، پشم چینی و یا قطع دم بره ایجاد می گردد.
نشانه های درمانگاهی: دوره کمون این بیماری معمولاً ۳ روز تا ۱ هفته، حتی ممکن است تا چند ماه طول بکشد. ابتدا سختی در عضلات، سپس لرزش عضلات، انقباض عضلات فک و دشواری در حرکات، بیرون زدن پلک سوم، برافراشته شدن دم و بتدریج حیوان به شکل یک اسب چوبی پیدا می کند. درجه حرارت دام تختی به ۴۲ درجه می رسد.
پیشگیری: بایستی واکسیناسیون سالی یک بار انجام گیرد. معمولاً دو ماه به زایش واکسیناسیون صورت گرفته و بهتر است ۲۰ روز بعد نیز تکرار شود. میزان تزریق واکسن ۱ سی سی به صورت زیر جلدی می باشد.
تزریق واکسن در/// : ۱ـ تزریق در پوست بال، واکسن آبله، نیوکاسل.
۲ـ فرو بردن نوک در محلول واکسن.
۳ـ چکاندن واکسن در چشم، نیوکاسل N.D .
۴ـ از طریق آب آشامیدنی.
۵ـ اسپری کردن، برونشیت IB .
طرز ایجاد بیماری: در شرایط عادی گونه کلستریدیوم پرفرانجنس دردستگاه گوارش وجود دارد و حتی می توانند تولید زهرابه بنماید ولی ایجاد بیماری نمی کند. زمانی که جیره غذایی تغییر کند و بخصوص زمانی که غلات بیش از اندازه مصرف شود این عوامل باعث رکود دستگاه گوارش و انباشتگی آن می شود تمام این دلایل باعث افزایش باکتری می گردد و با تولید زهرابه باعث ازدیاد بیماری می گردد.
نشانه های بیماری: در این بیماری معمولاً دامها بدون نشانی می میرند چنانچه قبل از مردن به علائم توجه کنیم وجود کف در دهان، تشنج، بعضی موارد نفخ شکم، تلوتلو خوردن دام و زمانی که بیماری بیشتر طول بکشد اسهال سبز چسبناک از جمله علائم است.
علائم کالبد گشایی: از مهمترین علائم کالبد گشایی وجود خونریزی و نقاط خون مردگی در پرده داخلی قلب، پرخونی در شیردان و مخاط رودها، وجود مایع تقریباً کاهی رنگ در پرده خارجی قلب. چنانچه یک مقدار طول بکشد لاشه به سرعت گندیده می شود پشم به سهولت کنده می شود و از علائم مهم چند ساعت پس از مرگ، وجود کلیه های نرم و له شده می باشد.
درمان و پیشگیری از بیماری: کار خاصی در مورد درمان نمی توانیم انجام دهیم مگر اینکه شدت بیماری زیاد نبوده و در همان مراحل اولیه از آنتی بیوتیک خوراکی استفاده کنیم و می توان با روشهای زیر از بیماری پیشگیری کنیم:
۱ـ بتدریج عادت دادن دامها به غذایی جدید و کاهش مواد غذایی قبلی.
۲ـ واکسیناسیون مرتب و به موقع در فصل تغییر رژیم غذایی میزان تزریق ۳ ـ ۲ سی سی ۱۴ روز بعد تکرار، واکسن در شیشه های ۲۵۰ سی سی و روش تزریق زیر جلدی و پشت کتف انجام می شود.
بیماری آگالاکسی:
از جمله بیماریهایی است که در اثر مایکوپلاسماها ایجاد می شود. عامل بیماری آگالاکسی واگیر در بز و گوسفند به نام مایکوپلاسما آگالاکتیه می باشد.
بیماریهایی که توسط سالمونلاها ایجاد می شود:
مهمترین بیماری این گروه بیماری سالمونلوز می باشد عامل بیماری شایعترین سالمونلا دابلین و سالمونلا تایفی موریم می باشد که می تواند بیماری را در گاو و گوسفند و بز ایجاد کند.
راه انتقال: منشأ اصلی عفونت بطور کلی آلوده شدن چراگاهها، غذاها و با آب آشامیدنی می باشد و راه انتقال آنها به بدن نیز از طریق گوارشی خواهد بود.
علائم بیماری: بعد از اینکه عامل بیماری از طریق دستگاه گوارش وارد بدن شد علائم برحسب شدت بیماری متغیر خواهد بود به طور مثال شدیدترین علائم را می توانیم در گوساله ها داشته باشیم که یک حالت سپتی سمی شدید می باشد.
در این موارد مهم عبارتند از:
تب شدید، بی حالی و گیجی، نشانهای عصبی مانند عدم تعادل، انقباض کره چشم دیده می شود.
ولی در دامهای بالغ بیشتر مربوط به دستگاه گوارش است لذا تورم دیده به صورت خفیف یا شدید از مهمترین علائم است که در این موارد بیشتر اسهال شدید و آبکی و گاهی اسهال خونی، قطع کامل جریان شیر، تب، غلتیدن دام و بوی گندیده مدفوع از مهمترین علائم می باشد. یکی از بیماریهایی است که می تواند سقط جنین ایجاد کند.
درمان بیماری: بیماری زمانی که حالت شدید داشته باشد و تورم زیادی در روده ها ایجاد شده باشد کار خاصی برای درمان نمی توانیم انجام دهیم ولی زمانی که اوایل بیماری باشد می توانیم از بعضی آنتی بیوتیکهای وسیع الطیف بخصوص سولفادیمیدین که هم به شکل تزریقی و هم خوراکی دارد استفاده کنیم در تزریقی ۱ سی سی به ازای هر ۵ کیلوگرم وزن زنده بدن به مدت ۳ تا ۵ روز.
پیشگیری از بیماری: چون راه انتقال بیماری از طریق آب و مواد غذایی آلوده بود. لذا آب آشامیدنی دامها و همچنین مواد غذایی بایستی مرتب کنترل شود.
پاستورلوز ریوی یا تب حمل و نقل:
عامل بیماری دو گونه از پاستورلاها عامل ایجاد کننده بیماری هستند که مهمترین آنها پاستورلاهمولتیکا و پاستورلامولتی سیدا است. این بیماری بیشتر در مورد گاوهای جوان در حال رشد (سن ۶ ماه تا ۲ سال) بروز می کند. اگرچه ممکن است در هر سنی باشد به این دلیل تب حمل و نقل گفته می شود که بیشتر هنگامی ایجاد می شود که بخصوص در فصل پاییز و زمستان دامها را از یک مکان به مکان منتقل می کنند.
نشانه های بیماری: تب ناگهانی و شدید، خمودگی، بی اشتهایی، تنگی نفس همراه با سرفه، ترشحات مختصر آبکی و چرکی از بینی و ممکن است ترشحات چشم نیز وجود داشته باشد.
درمان: بیشتر مواقع بدون معالجه ظرف ۳ تا ۷ روز بهبودی در دام حاصل می شود ولی جهت درمان می توانیم از یک سری آنتی بیوتیکها بخصوص پنی سیلین استرپتومایسین استفاده کنیم.
پیشگیری: کاهش خستگی دامها در حین حمل و انتقال کمک مهمی در پیشگیری از بیماریها خواهد داشت.
بروسلوز یا بانگ:
این بیمای در اثر باکتری بروسلا ایجاد شده و به سه قسمت می باشد.
بروسلوزی که در اثر بروسلا آبروتوس ایجاد می شود در گاو ایجاد بیماری کرده و در انسان نیز می تواند بیماری ایجاد کند .
منبع: دکتر سلام