اسپرماتوسل (Spermatocele) چیست؟ /کیست سلول های نطفه ساز یا اسپرماتوسل

اسپرم‌ها هنگام عبور از اپیدیدیم، قدرت باروری پیدا می‌کنند و به این دلیل در مردانی که برای لقاح مصنوعی، اسپرم مستقیم از بیضه‌ها با سوزن اخذ می‌شود چون اسپرم‌ها از اپیدیدیم عبور نکرده‌اند قدرت باروری آنها کمتر خواهد بود.

اپیدیدیم از سه قسمت سر، تنه و دم تشکیل شده است. هرگاه یک قسمت از لوله اپیدیدیم دچار اتساع شود کیست اپیدیدیم ایجاد می‌شود و چون محتوی لوله اپیدیدیم اسپرم است بنابراین محتویات داخل این کیست‌ها اسپرم خواهد بود. از این رو نام دیگر کیست اپیدیدیم، اسپرماتوسل است.

 

 

این کیست‌ها پر از مایع هستند. کیست اپیدیدیم به صورت یک توده کروی در قسمت بالا و چسبیده به بیضه احساس می‌شود.

اندازه آن از چند میلی‌متر تا چند سانتی متر می‌تواند متفاوت باشد. داشتن کیست اپیدیدیم قدرت باروری مرد را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد، ولی درمان نامناسب آن می‌تواند سبب آسیب به باروری شود.

اگر در نقطه‌ای لوله اپیدیدیم مسدود شود پشت انسداد لوله متسع و سبب ایجاد کیست اپیدیدیم یا همان اسپرماتوسل می‌شود البته این مشکل اغلب بدون علامت است و به صورت اتفاقی توسط خود بیمار یا معاینه به وسیله پزشک کشف می‌شود، ولی بیشتر موارد بنا به دلایل دیگر که بیمار سونوگرافی از بیضه‌ها انجام می‌دهد، مشخص می‌شود که دارای کیست اپیدیدیم نیز است.

 

از طرفی کیست‌های اپیدیدیم اگر دچار عفونت شوند، دردناک شده و همراه با تورم، پوست کیسه بیضه گرم و قرمز می‌شود. البته پزشک با معاینه می‌تواند بیماری را تشخیص دهد. در واقع چون کیست یک توده پر از مایع است می‌تواند نور را از خود عبور دهد بنابراین اگر با چراغ قوه به یک طرف کیست نور تابانده شود، نور از طرف دیگر خارج می‌شود ولی اگر توده تو پر باشد نور را عبور نمی‌دهد.

هر توده تو پر در داخل کیسه بیضه سرطان است، مگر این که خلاف آن ثابت شود. در صورت لزوم می‌توان برای تشخیص از سونوگرافی استفاده کرد البته کیست اپیدیدیم دارو درمانی ندارد و در مواردی که اندازه آن کوچک است بویژه در مردانی که هنوز بچه دار نشده‌اند، به هیچ وجه نباید اقدام به درآوردن کیست با جراحی کرد.

اگر مردی در هر دو طرف دارای کیست اپیدیدیم باشد و با جراحی آنها را خارج کنند لوله‌های منی بر در هر دو طرف بسته شده و بیمار مبتلا به آزواسپرمی (تعداد اسپرم صفر) می‌شود.

در مواردی کیست به مرور بزرگ می‌شود، مثلا به اندازه یک پرتقال یا بزرگ تر در می‌آید که در این موارد می‌توان با جراحی کیست را خارج کرد، ولی باید به عارضه آن که بسته شدن اپیدیدیم است، توجه کرد.

در مردانی که دارای فرزند هستند و نمی‌خواهند در آینده بچه دار شوند می‌توان کیست اپیدیدیم را جراحی کرد.

 

اسپرماتوسل (Spermatocele) چیست؟

اسپرماتوسل یک توده کیست مانند است که بر روی اپیدیدیم (اپیدیدیم مجرای انتقال اسپرم است که بصورت یک لوله ی باریک در هم پیچیده در پشت و بالای بیضه قرار دارد و به آن چسبیده است) ایجاد می شود. این توده بدخیم نبوده و عموما بدون درد است و توسط یک مایع شفاف و شیری رنگ که ممکن است حاوی اسپرم باشد پر شده است.

 

نشانه های اسپرماتوسل

توده بیضه معمولا علائم و نشانه ای نداشته و اندازه ی آن ممکن است ثابت باقی بماند. ولی اگر خیلی بزرگ شود احتمال دارد باعث علائم زیر شود:

احساس درد یا ناراحتی در بیضه
احساس سنگینی در بیضه
احساس وجود توده یا پری پشت و بالای بیضه

 

علل اسپرماتوسل

علت اسپرماتوسل نامشخص است. توده بیضه ممکن است به دلیل انسداد یکی از لوله های انتقال اسپرم در درون اپیدیدیم باشد. ضربه و التهاب نیز ممکن است در انسداد لوله های انتقال اسپرم نقش داشته باشند.

 

عوامل خطر

عوامل خطر چندانی برای بروز اسپرماتوسل بجز افزایش سن وجود ندارد. ولیکن اسپرماتوسل ها غالبا در مردان بین سن ۲۰ تا ۵۰ سال یافت می شود.

 

عوارض توده بیضه

بعید است که اسپرماتوسل، باعث عوارض شود.

با اینحال، اگر اسپرماتوسل دردناک شود یا رشد کرده و آنقدر بزرگ شود که باعث ناراحتی شود، ممکن است برای برداشتن توده بیضه نیاز به جراحی شود. برداشتن اسپرماتوسل با جراحی ممکن است باعث آسیب اپیدیدیم یا لوله انتقال اسپرم (مجرای واز – مجرایی که اسپرم را از اپیدیدیم به آلت تناسلی منتقل می کند) شود.آسیب به هر کدام از این مجاری می تواند منجر به ناباروری شود. عارضه ی احتمالی دیگر که می تواند بعد از جراحی رخ دهد عود اسپرماتوسل است، اگر چه این حالت نادر است.

 

 

آزمایش‌ها و تشخیص کیست اپیدیدیم

برای تشخیص کیست اپیدیدیم لازم است یک معاینه بالینی بر روی شما انجام شود. با جود آنکه اپیدیدیم معمولاً دردناک نیست، اما ممکن است هنگامی که پزشک توده کیست اپیدیدیم در کیسه بیضه را لمس می‌کند (یا به آرامی روی آن ضربه می‌زند) کمی درد داشته باشد. همچنین ممکن است آزمایش‌های زیر برای تشخیص کیست اپیدیدیم در شما انجام شود:

ترانس ایلومینیشن:

در این آزمایش، پزشک نور را به درون کیسه بیضه شما می‌تاباند و این نور نشان می‌دهد که توده کیست اپیدیدیم در کیسه بیضه از مایع پر شده است و حالت جامد ندارد.

سونوگرافی(اولتراسوند):

اگر کیست اپیدیدیم در آزمایش ترانس ایلومینیشن به وضوح قابل تشخیص نباشد، با آزمایش سونوگرافی می‌توان تعیین کرد که توده مورد نظر همان کیست اپیدیدیم است یا چیز دیگری است. از این آزمایش که در آن با استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا تصاویری از ساختارهای داخلی بدن گرفته می‌شود، می‌توان جهت تشخیص عوامل دیگری از قبیل تومور بیضه که احتمالاً باعث تورم کیسه بیضه شده است استفاده کرد.

 

طریقه معاینه بیضه‌ها توسط خود شخص

معمولاً در حین دوش گرفتن با آب گرم یا بعد از آن، زمان خوبی برای معاینه بیضه‌ها می‌باشد. زیرا گرمای اب باعث شل شدن بافت کیسه بیضه شما می‌شود و در این زمان راحت‌تر می‌توانید هر گونه توده غیر طبیعی را تشخیص بدهید. برای معاینه کیسه بیضه به روش زیر عمل کنید:

جلوی آینه بایستید: هر گونه ورم در پوست کیسه بیضه را به دقت مشخص کنید.
هر یک از بیضه‌ها را جداگانه با دو دست بررسی کنید: انگشت اشاره و انگشت میانی را در زیر بیضه و شست را روی بیضه بگذارید.
بیضه‌ها را به آرامی در بین شست و انگشتان مالش بدهید: دقت کنید که بیضه‌ها در حالت عادی به صورت صاف، بیضوی شکل و تا حدودی سفت هستند. همچنین کاملاً طبیعی است که اندازه یکی از بیضه‌ها کمی بزرگتر از بیضه دیگر باشد. طنابی که از روی بیضه به طرف بالا خارج می‌شود (اپیدیدیم) نیز یکی از اجزای طبیعی کیسه بیضه است.

شما با انجام این معاینه ساده به طور مرتب، به مرور با ابعاد و خصوصیات ظاهری بیضه‌های خودتان بیشتر آشنا خواهید شد و می‌توانید هر گونه تغییرات غیر طبیعی که در وضعیت بیضه‌ها به وجود می‌آید را زودتر تشخیص بدهید.

اگر توده مشکوکی را در کیسه بیضه خود حس کردید، در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. معاینات منظمی که توسط خود فرد بر روی بیضه‌ها انجام می‌شود می‌تواند نقش بسیار مهمی در حفظ سلامتی او داشته باشد، اما هیچ گاه نمی‌تواند جایگزینی برای معایناتی که توسط پزشک انجام می‌شود باشد. پزشک شما معمولاً در جریان معاینات دوره‌ای که انجام می دهد، وضعیت بیضه‌ها را نیز بررسی می‌کند.

 

 

 

پیشگیری

از آنجایی که علت تشکیل و رشد کیست بیضه مشخص نیست هیچ روشی برای پیشگیری از تشکیل این کیست اپیدیدیم وجود ندارد. با این حال انجام معاینات متداول بیضه در شناسایی تغییرات بیضه مفید است.

انجام معاینات ماهیانه می‌تواند در تشخیص رشد توده در بیضه مفید باشد. شناسایی زود هنگام کیست بیضه برای جلوگیری از پیشرفت آن به مرحله خطرناک مفید است. بهتر است بیمار با متخصص اورولوژی مشورت کند و روش‌های معاینه صحیح بیضه را یاد بگیرد. بهترین روش برای معاینه بیضه‌ها پس از یک دوش آب گرم است زیرا آب گرم باعث شل شدن بیضه می‌شود و امکان شناسایی هرگونه ناهنجاری را فراهم می‌‌کند.

 

 

درمان‌های طبیعی برای کیست‌های بیضه

درمان کیست‌های بیضه نسبت به گزینه‌های درمانی اصلی از تهاجم کمتری برخوردار است. انتخاب رژیم غذایی کامل که سرشار از غذاهای ضد التهاب است، از یکی از روش‌های درمان کیست اپیدیدیم است که باعث حفظ سلامت کلی بدن می‌شود. به‌علاوه، مصرف برخی مکمل‌ها مانند ید، منیزیم و کلرید‌کروم باید در رژیم‌غذای قرار داشته باشد.

ید
مصرف ید شود یک روش درمانی ترکیبی است. معمولا کیست در پی کمبود ید به وجود می‌آیند، بنابراین رژیم‌غذایی سرشار از ید یک گزینه درمانی مناسب است. می‌توان به‌ طور مستقیم از ید استفاده کرد و اجازه داد که به درون کیست اپیدیدیم نفوذ کند و اندازه آن را کاهش دهد.

منیزیم
منیزیم در درمان کیست اپیدیدیم عملکرد موفقی دارد زیرا با تنظیم مقدار کلسیم از رشد کیست اپیدیدیم جلوگیری می‌کند. معمولا کیست‌ها در پی افزایش مقدار کلسیم ایجاد می‌شوند که مکمل‌های منیزیم به تنظیم مقدار آن در بدن می‌پردازند و مقدار اضافی آن را از بدن خارج می‌کنند.

کلرید کروم
کلرید کروم وظیفه تنظیم کلسیم را در بدن برعهده دارد. معمولا کیست‌ها به علت افزایش سطح قندخون و افزایش قابلیت انحلال‌پذیری کلسیم در بافت‌ها و استخوان ایجاد می‌شوند. به این ترتیب کلریدکروم سطح کلسیم را متعادل می‌کند و از ازدیاد آن جلوگیری می‌کند. اجتناب از مصرف قند و نوشیدن مقدار زیادی آب به افزایش سودمندی این گزینه درمانی کمک می‌کند.

 

 

درمان جراحی

یک روش به نام اسپرماتوسلکتومی وجود دارد که به طور کلی سرپایی انجام می شود و در آن از بی هوشی عمومی یا بى حسى موضعى استفاده مى کند. در این جراحی، جراح یک برش در اسکروتوم ایحاد مى کند و کیست اسپرمی را از اپیدیدیم جدا می کند.

پزشک ممکن است به شما توصیه هایی بکند از جمله:

به مدت دو تا سه روز برای جلوگیری از تورم، بسته های یخ را روی آن قرار دهید.
داروهای ضد درد را به مدت یک تا دو روز مصرف کنید.
دو هفته پس از جراحی برای معاینه به پزشک مراجعه کنید.

آسپیراسیون، با اسکلروتراپی یا بدون اسکلروتراپی

درمان دیگری که اغلب مورد استفاده قرار نمی گیرد، آسپیراسیون است که گاهی به همراه اسکلروتراپی انجام مى شود. در طول آسپیراسیون، یک سوزن مخصوص وارد اسپرماتوسل شده و مایع (آسپیراسیون) خارج می شود.

اگر کیست اسپرمی دوباره ایجاد شود، پزشک ممکن است مجددا توصیه کند که مایع را خارج کند و سپس یک ماده ى شیمیایی تحریک کننده را به داخل کیسه تزریق کند. عامل تحریک کننده باعث می شود که فضای کیسه اشغال شود و خطر بازگشت اسپرماتوسل را کاهش می دهد.

از عوارض احتمالی اسکلروتراپی، آسیب به اپیدیدیم است همچنین ممکن است اسپرماتوسل دوباره بازگردد. اسکلروتراپی معمولا فقط برای مردانى استفاده مى شود که در سن بارورى نیستند.

 

تخلیه اسپرماتوسل با سوزن (با یا بدون اسکلروتراپی)

روش دیگر درمانی که بندرت بکار می رود تخلیه اسپرماتوسل ( توده بیضه ) توسط سرنگ و از طریق پوست می باشد که گاهی با اسکلروتراپی همراه هست. در این روش سوزن متصل به سرنگ را از طریق پوست کیسه بیضه به داخل اسپرماتوسل وارد کرده و مایع داخل آن کشیده می شود. در صورت عود اسپرماتوسل، ممکن است نیاز به تخلیه مجدد مایع توسط سرنگ و سپس تزریق یک ماده شیمیایی التهاب دهنده به داخل کیسه اسپرماتوسل باشد که به آن اسکلروتراپی می گویند. این ماده ملتهب کننده باعث می شود تا دیواره کیسه اسپرماتوسل ملتهب شده و به یکدیگر بچسبد و احتمال عود را کم کند.

از عوارض احتمالی اسکلروتراپی آسیب اپیدیدیم هست. همچنین احتمال عود اسپرماتوسل نیز وجود دارد. اسکلروتراپی فقط در مردانی که از سن باروری شان گذشته و قصد بارروری در آینده را ندارند توصیه می شود.

 

 

اسپرماتوسل (Spermatocele) چیست؟ /کیست سلول های نطفه ساز یا اسپرماتوسل