استفراغ یا بالا آوردن /علل و درمان استفراغ صفراوی
استفراغ یا بالا آوردن یا هَراش خروج با فشار محتویات درون معده جانداران از راه دهان و گاه از راه بینی به بیرون است. این محتویات می‌تواند غذای خورده شده و یا دیگر مواد درون دستگاه گوارش مانند زردآب(صفرا) باشد. هراش یا استفراغ ممکن است به دلیل نوع ماده بلعیده شده (مثلاً غذای فاسد) و یا واکنش مغز به علت وجود تومور،حاملگی،استرس‌های عصبی و غیره باشد. به حالتی که پیش از استفراغ (هراش) در بیمار ایجاد می‌شود تهوع (بالا آوردن) می‌گویند. اگر هراش (استفراغ) ادامه داشته باشد، برای جلوگیری از پیامدهایی همچون دهیدراسیون(ازدست دادن آب بدن) باید درمان گردد.
استفراغ با قی کردن (برگشت غذا) که غذای هضم شده از راه مری به دهان برمی‌گردد اما بدون فشار است و منجر به جهیدن به بیرون نمی‌شود تفاوت دارد. تهوع و استفراغ یک واکنش محافظتی در پاسخ به علل متعددی هستند این علل شامل طیف وسیعی ازاختلالات، مانند شرایط کاملاً خوش‌خیم تا شرایط اورژانسی است. تهوع و استفراغ هر کدام می‌تواننند به طور مستقل رخ دهند اما معمولاً با یکدیگر مرتبطند. معمولاً تهوع منجر به ایجاد استفراغ می‌شود. تهوع با رنگ‌پریدگی، تعریق، و احساس گرگرفتگی همراه است. استفراغ تخلیهٔ همراه با فشار محتویات معده از دهان است. آروغ زدن انقباضات مکرر عضلات دیافراگم و دیوارهٔ شکم است که اغلب منجر به استفراغ می‌شود یا با استفراغ همراه است.
چرا استفراغ می‌کنیم
استفراغ به‌دلایل مختلف اتفاق می‌افتد. از جمله علت‌های مرکزی بروز استفراغ می‌توان به حاملگی (اول صبح‌ها)، مصرف برخی داروها، عفونت‌های حاد به‌ویژه در بچه‌ها، اورمی، هایپرکلسمی و از علل رفلکسی به آپاندیسیت، کوله سیستیت، پانکراتیت، گاستریت حاد، زخم گوارشی بلافاصله بعد از خوردن غذا، انسداد روده کوچک یا بزرگ و آشالازی (استفراغ چند ساعت بعد غذا و حاوی تکه‌های هضم نشده مواد غذایی) اشاره کرد. از طرفی افزایش فشار داخل مغز، مشکلات گوش، آسیب به سر، میگرن، بیماری حرکت، بدخیمی وسیع، تصاویر و بوهای زننده را نیز در بروز استفراغ نمی‌توان نادیده گرفت.
مکانیسم ایجاد
تهوع واستفراغ به وسیله تحریک وابران از مرکز استفراغ در مغز به عضلات شکم و سینه ایجاد می‌شود.نوروترانسمیترهایی که اغلب با تهوع و استفراغ همراه‌اند شامل استیل‌کولین، هیستامین، سروتونین و دوپامین است.
درمان
بسیاری از اپیزودهای تهوع و استفراغ، بصورت حاد و خودمحدودشونده است و تشخیص بیماری براحتی بر پایه تظاهر بالینی بیمار گذاشته می‌شود. تهوع مزمن واستفراغ برای بیشتراز یک ماه برای پزشکان یک چالش تشخیصی ودرمانی است.
بسیاری از موارد تهوع واستفراغ نیازی به درمان ندارند و فقط باید رژیم غذایی تغییر کند و وضعیت مایعات بدن باید کنترل شود. براساس شدت علایم داروهای ضد استفراغ به طریق مختلف (خوراکی، تزریقی، مقعدی) تجویز می‌شود.
داروهای رایج جهت تهوع واستفراغ شامل
آنتی‌کولینرژیک‌ها:
اسکوپولامین (به انگلیسی: scopolamine)
آنتی‌هیستامین‌ها:دیفن‌هیدرامین و دیمن هیدرینات (به انگلیسی: Diphenhydramine)
بنزامیدها: متوکلوپرآمید (به انگلیسی: Metoclopramide)
بنزودیازپین‌ها: لورازپام (به انگلیسی: Lorazepam)
بوتیروفنون‌ها: هالوپریدول (به انگلیسی: Haloperidol)
کورتیکواستروییدها: دگزامتازون (به انگلیسی: Dexamethasone)
فنوتیازین‌ها: کلروپرومازین(به انگلیسی: Chlorpromazine)
آنتاگونیست‌های گیرنده سروتونین :
شامل اندانسترون (به انگلیسی: Ondansetron)گرانیسترون (به انگلیسی: Granisetron)، دولاسترون (به انگلیسی: Dolasetron)
اندانسترون، گرانیسترون و دولاسترون جهت جلوگیری از تهوع واستفراغ متعاقب شیمی‌درمانی و رادیوتراپی استفاده می‌شوند. این داروها همچنین در تهوع و استفراغ بعداز عمل، نیز موثرند. اما داروهای ارزانتر مانند دگزامتازون و دروپریدول نیز اثر مشابهی دارند.
آنتاگونیست‌های دوپامین:
شامل فنوتیازین‌ها، بوتیروفنون‌ها و بنزامیدها از طریق بلوک رسپتورهای دوپامینی عمل می‌کنند. فنوتیازین‌ها اغلب برای تهوع و استفراغ شدید مؤثر نیستند و عوارض جانبی بالایی نظیر خواب آلودگی، افت فشارخون و عوارض اکستراپیرامیدال (به انگلیسی: extrapyramidal)دارد.
متوکلوپرامید:
برای تهوع واستفراغ شدید موثرتر ولی عوارض جانبی بالا یی دارد آنتی‌هیستامین‌ها و آنتی‌کولینرژیک‌ها در جلوگیری از تهوع واستفراغ مرتبط با اختلالات گوش داخلی، بیماری حرکت، سرگیجه ومیگرن موثرند گاهی این داروها منجر به گیجی در فرد می‌شوند بنزودیازپین‌ها این داروها در استفراغ ناشی از بیماری‌های روانی و عصبی موثرند.
علل استفراغ
استفراغ دو علت دارد یکی مرکزی و دیگری محیطی (رفلکسی)
از علل مرکزی
داروهای کموتراپی و نارکوتیک‌ها
عفونت‌های حاد خصوصاً در بچه‌ها
علل متابولیک:حاملگی (اول صبح‌ها)، اورمی،DKA، هایپرکلسمی
از علل رفلکسی
التهاب و تحریک GI
آپاندیسیت
کوله سیستیت
پانکراتیت
گاستریت حاد یا پریتونئت‌ها
گاستروانتریت‌های ویروسی یا باکتریایی
مواد استفراغ آور مثل ایپکاک
زخم گوارشی (بلافاصله بعد از خوردن غذا)
انسداد
انسداد رودهٔ کوچک یا بزرگ (در شرح حال بیمار استفراغ با بوی مدفوع دارد)
تنگی پیلور یا آشالازی و..(استفراغ چند ساعت بعد غذا و حاوی تکه‌های هضم نشده)
علل عصبی-مرکزی
افزایش فشار داخل مغزICP
لابیرنتینیت گوش داخلی
آسیب سر
میگرن
بیماری حرکت
علل سایکوژنیک
تصاویر و بوهای زننده
آنورکسی و بولیمی
سایر علل
MI
درد شدید مثل تورشن بیضه‌ها
بدخیمی‌های وسیع
علل و درمان استفراغ صفراوی
معده خالی
یکی از شایع ترین دلایل برای استفراغ صفراوی این است که معده شما خالی می باشد و هیچ چیز دیگری برای بالا آوردن باقی نمانده است. معمولا هیچ چیز نگران کننده ای در این مورد وجود ندارد و این مشکل به خودی خود رفع می شود. بالا آوردن صفرا در زنان باردار بسیار معمول است به دلیل این که استفراغ های متعدد، معده آن ها را خالی می کند. زنجبیل یک ماده طبیعی است که می تواند به آرام شدن دستگاه گوارش و کاهش حملات استفراغ کمک کند. زنجبیل به آرامش معده کمک می کند، زیرا حاوی خواص ضد التهابی بسیاری است و ثابت شده است که به کاهش تهوع و تعداد دفعات استفراغ کمک می کند. با رنده کردن ۱ تا ۲ اینچ از ریشه زنجبیل در یک فنجان آب جوش می توانید یک چای زنجبیل تهیه کنید. از نوشیدن جرعه های کوچک شروع کنید تا معده آرام یابد و استفراغ متوقف گردد.
انسداد روده
انسداد روده می تواند از ورود غذا به روده کوچک جلوگیری کند و باعث شود شما استفراغ صفراوی زرد مایل به سبز داشته باشید. انسداد روده می تواند ناشی از یبوست ، فتق ، بیماری التهابی روده، بیماری کرون، و یا یک تومور باشد. علاوه بر استفراغ صفراوی، انسداد روده می تواند باعث نفخ ، درد معده، یبوست، یا اسهال شود. مهم است در صورت داشتن انسداد روده به یک متخصص مراجعه کنید زیرا اگر این بیماری درمان نشود می تواند منجر به قطع جریان خون به روده شده که می تواند عوارضی در پی داشته باشد. اکثر انسدادهای روده نیاز به درمان در بیمارستان دارد. هم چنین، برای نوزادان و کودکان نوپا استفراغ صفراوی به دلیل انسداد روده شایع است. اگر متوجه شدید که رنگ استفراغ کودک شما سبز یا زرد است، بلافاصله به دنبال کمک های پزشکی باشید.
رفلکس صفرا
اگر شما رفلاکس صفرا داشته باشید، ممکن است مایع زرد مایل به سبز (صفرا) استفراغ کنید. پزشکان ریفلاکس صفرا را به عنوان یک بیماری ناتوان کننده که با درد شکم، استفراغ صفراوی، و کاهش وزن همراه است می شناسند. ریفلاکس صفرا هنگامی رخ می دهد که صفرا از کیسه صفرا به معده نشت می کند و سپس راه خود را به داخل مری پیدا می کند. نتیجه این موضوع احساس سوزش و درد در قفسه سینه ، تهوع و استفراغ صفراوی می باشد. متخصص گوارش دکتر دانیل سیفریم می گوید که نشانه های ریفلاکس صفرا و رفلکس اسید مشابه است و می تواند به طور مشابه درمان شود. او می گوید که “هر چیزی که می تواند ریفلاکس اسیدی را کاهش دهد می تواند ریفلاکس صفرا را نیز کاهش دهد.” نوشیدن ۱/۴ فنجان آب آلوئه ورا ۳۰ دقیقه قبل از مصرف غذا برای کاهش ریفلاکس صفرا و جلوگیری از استفراغ صفراوی موثر می باشد. آلوئه ورا دارای خواص ضد التهابی و آنتی اکسیدانی بسیاری است که می تواند به تسکین علائم ریفلاکس کمک کند. در واقع، یک مطالعه انجام شده در سال ۲۰۱۵ دریافت که شربت آلوئه ورا به کاهش سوزش سر دل، نفخ ، آروغ زدن، استفراغ، و اسید معده در افرادی که ریفلاکس معده به مری (GERD) ، که یک شکل جدی تر از رفلکس اسید می باشد، کمک کرد. یکی دیگر از درمان های موثر برای کاهش نشانه های ریفلاکس صفرا جوش شیرین است. جوش شیرین به دلیل کمک به خنثی سازی اسید در معده موثر است. یک دوم قاشق چای خوری جوش شیرین را در یک لیوان آب مخلوط کنید و قبل از غذا بنوشید تا سبب کاهش نشانه های ریفلاکس صفرا و رفلکس اسید شود. اگر شما یک عمل بای پس معده داشته اید شما ممکن است استفراغ صفراوی داشته باشید. عمل جراحی معده هم چنین می تواند سبب ریفلاکس صفرا در بسیاری از افراد شود. یکی دیگر از علل ریفلاکس صفرا که باعث استفراغ صفراوی است داشتن زخم معده می باشد. متخصصان کلینیک مایو می گویند که زخم های گوارشی با عملکرد دریچه پیلور تداخل دارند، و صفرا می تواند به معده نفوذ کند. افرادی که کیسه صفرا خود را برداشته اند نیز ممکن است از حملات استفراغ صفراوی رنج ببرند زیرا آن ها به طور کلی بیشتر از سایرین مستعد ابتلا به ریفلاکس صفرا هستند.
اسهال و استفراغ (آنفلوآنزای معده)
ورم معده و روده وقتی معده شما به علت یک عفونت باکتریایی یا ویروسی تحریک و ملتهب می شود، اتفاق می افتد. این بیماری گاهی اوقات به نام آنفلوانزای معده نامیده می شود و باعث حملات اسهال و استفراغ می گردد. شما می توانید آنفلوانزای معده را از کسی است که با روتاویروس، نورو ویروس و یا با خوردن مواد غذایی آلوده است، بگیرید. هم چنین، عفونت های باکتریایی مانند اشرشیا کولی و سالمونلا می توانند موجب استفراغ و اسهال شود. اگر استفراغ شما ادامه یابد و تمامی محتویات معده شما خالی شود، شما شروع به بالا آوردن استفراغ زرد مایل به سبز می کنید که صفرا می باشد. برای متوقف کردن بالا آوردن و جلوگیری از استفراغ صفراوی، شما می توانید کپسول روغن نعناع مصرف کنید که معده را آرام می کند و رفلکس استفراغ را متوقف خواهد کرد. مطالعات نشان داده اند که روغن نعناع می تواند فرکانس و شدت استفراغ را کاهش دهد.
مسمومیت
مسمومیت غذایی نیز می تواند سبب حملات شدید استفراغ شود که می تواند منجر به بالا آوردن صفرا شود. شما می توانید روش چای زنجبیل را برای جلوگیری از تهوع، استفراغ، و سایر علائم مسمومیت غذایی امتحان کنید. از طرف دیگر، شما می توانید یک تکه زنجبیل را جویده و اجازه دهید آب آن وارد معده شما گردد تا به جلوگیری از استفراغ کمک کند.
الکل بیش از حد
بسیاری از مردم در صبح پس از نوشیدن الکل بیش از حد صفرای زرد رنگ بالا می آورند. الکل بیش از حد می تواند بدن شما را مسموم کند و بدن با استفراغ از شر این موضوع خلاص می شود. بدن شما فقط می تواند ۱ اونس الکل خالص در ساعت فرآوری کند. الکل بیش از حد در سیستم گوارشی شما موجب تحریک معده می شود که منجر به استفراغ ، و دیگر علائم کلاسیک نوشیدن بیش از حد می گردد. هیچ راهی برای سرعت بخشیدن به مدت زمانی که الکل در سیستم گوارشی شما باقی می ماند، وجود ندارد و تلاش برای استفراغ کردن بدن شما را سریع تر از شر الکل خلاص نمی کند. تنها راه برای جلوگیری از عواقب بیش از حد مصرف الکل، نوشیدن کمتر و مسئولانه می باشد. مصرف زیاد الکل شایع ترین علت آسیب کبدی می باشد، بنابراین بسیار مهم است که از نشانه های اولیه آسیب کبدی آگاه باشید.
سندرم استفراغ گردشی
سندرم استفراغ گردشی (CVS) یک بیماری نادر است که باعث می شود که فرد دوره های عود تهوع و استفراغ شدید را تجربه کند. پزشکان دقیقا مطمئن نیستند که چه چیزی باعث سندرم استفراغ گردشی می گردد، اما محققان در سازمان ملی بیماری های نادر معتقدند که این بیماری با سیگنال های غیر طبیعی که مغز به روده می فرستد، مرتبط است. سندرم استفراغ چرخه ای باعث دوره های استفراغ مداوم می شود و هنگامی که محتویات معده به طور کامل خالی شود، یک فرد می تواند بالا آوردن صفرا سبز یا زرد، سرفه یا تنگی نفس خشک، تب و کمبود انرژی را تجربه کند. کلینیک مایو توصیه می کند که زمانی که دوره استفراغ شروع می شود، فرد در رختخواب در یک اتاق تاریک و ساکت باقی بماند. هم چنین مهم است که آب به اندازه کافی بنوشیم تا رطوبت بدن در سطح درستی باقی بماند و پس از توقف استفراغ خوردن یک رژیم غذایی عادی را از سر بگیریم.
استفراغ سیاه صفرا
برخی از دلایلی که یک فرد می تواند صفرا سیاه استفراغ کند خونریزی در دستگاه گوارش، زخم گوارشی، و یا عفونت هلیکوباکتر پیلوری می باشد. اگر متوجه شدید که مایع سیاه رنگی بالا می آورید، شما باید به سرعت به پزشک مراجعه کنید.