آشنایی با بیماری های بیضه / بیماری بیضه – درمان
بیماری های بیضه را می شناسید؟
هرعضوی از بدن انسان ممکن است دچار اختلالات ساختاری یا بیماری شود. بیماری‌های بیضه نیز فراوان است. در این مطلب به چند نوع شایع و در عین حال خطرناک اشاره می‌کنیم که درمان آنها باید اورژانسی و خیلی سریع باشد؛ زیرا ذر‌ه‌ای غفلت ممکن است باعث از بین رفتن بیضه بیمار شود.
نزول‌نکردن بیضه
بیضه عضوی است که وظیفه مهمی چون ساختن هورمون‌های مردانه را به عهده دارد. این عضو به دلیل ساختارش به دمای زیاد و حتی دمای بدن یعنی ۳۷ درجه حساس است و اگر به مدت طولانی در این دما یا بالاتر قرار گیرد به بافت آن صدمه جدی وارد می‌شود و شاید برای همیشه کارایی خود را از دست بدهد. به همین دلیل در کیسه‌ای به نام کیسه بیضه قرار گرفته تا دمای آن تنظیم شود.
بیضه جنین انسان درون محفظه شکمی قرار دارد. مجرایی هم وجود دارد که بتدریج بیضه‌ها وارد آن مجرا می‌شوند و از محیط شکمی فاصله می‌گیرند. پس وقتی نوزاد پسر متولد می‌شود، انتظار داریم هنگام معاینه بیضه‌ها درون کیسه قرار داشته باشند؛ در حالی که گاهی این اتفاق نمی‌افتد، یعنی یکی یا هر دو بیضه درون شکم باقی‌مانده‌اند. شیوع بیضه نزول‌نکرده در نوزادن نارس بیشتر است.
این موضوع از دو نظر برای ما اهمیت دارد. همان‌طور که اشاره کردیم دمای زیاد باعث از بین رفتن بیضه‌ها می‌شود. پس تا ۱۲ ماهگی منتظر پایین آمدن بیضه‌ها می‌مانیم. اگر این اتفاق نیفتاد حتما باید با کمک جراحی آنها را از حفره شکمی پایین آورد و در کیسه بیضه قرار دارد. اگر عدم نزول بیضه دوطرفه باشد و درمانی هم انجام نشود، نوزاد پسر درآینده مبتلا به اختلالات جنسی و ناباروری خواهد شد.
موضوع بسیار مهم دیگر شیوع سرطان در بیضه‌‌های نزول نکرده است. در چنین بیمارانی شیوع ابتلا به سرطان ۳۰ برابر افراد عادی است. حتی بعد از جراحی و پایین آوردن بیضه‌ها هم خطر ابتلا به سرطان بیضه در این کودکان (در آینده) بیشتر از جمعیت مردانی است که چنین مشکلی هنگام تولد نداشتند. پس این بیماران را حتما باید سالانه پزشک متخصص معاینه کند.
سرطان بیضه
این نوع سرطان برخلاف دیگر سرطان‌ها که بیشتر در سنین بالا اتفاق می‌افتد، در سنین جوانی شایع است (در دهه سوم زندگی). متاسفانه سیر پیشرفت سرطان بیضه خیلی سریع است، یعنی ممکن است توده طی ده روز به دو برابر برسد. اولین علامت سرطان بیضه وجود تود‌ه‌ای در بیضه است. این توده ممکن است به اندازه یک نخود باشد (هر نوع توده در داخل بیضه سرطان است، مگر این‌که خلاف آن ثابت شود). به همین دلیل بهتر است مردها چگونگی معاینه بیضه را آموزش ببینند. البته محل بیماری طوری است که ممکن است بیماران زود به پزشک مراجعه نکنند. مراجعه دیرهنگام باعث پیشرفت بیماری می‌شود و مراحل درمانی هم دشوارتر خواهد بود.
درمان سرطان بیضه خارج‌کردن کل بیضه است و اگر سرطان دوطرفه باشد بیمار ناتوانی جنسی پیدا خواهد کرد. بیماران شیمی‌درمانی هم می‌شوند که درمان بسیار خوبی برای سرطان بیضه محسوب می‌شود. شیمی‌درمانی ممکن است به بیضه سالم و غیربیمار آسیب برساند و باعث عقیمی بیمار برای همیشه شود. به همین دلیل قبل از شروع شیمی‌درمانی توصیه می‌شود بیماران اسپرم خود را در آزمایشگاه ذخیره کنند تا در آینده بتوانند با لقاح مصنوعی صاحب فرزند شوند.
پیچش بیضه
پیچش بیضه بیماری خطرناکی است که باید خیلی زود درمان شود. درمان اورژانسی است و مدت طلایی شش ساعت است که تاخیر در درمان باعث از بین رفتن بیضه خواهد شد. بیماری در نوجوانان بیشتر دیده می‌شود (۱۴ تا ۲۰ سالگی). شاخص‌ترین علامت پیچش بیضه وجود درد شدید و ناگهانی در کیسه بیضه است.
علت بیماری این است که فرد دارای اشکالات آناتومیکی در طناب بیضه است که به دلایلی خاص، طناب بیضه دچار پیچش می‌شود. پیچش باعث می‌شود عروق تحت فشار قرار بگیرد و جریان خون بیضه قطع شود. فقدان خون‌رسانی به قطع اکسیژن‌رسانی به بافت و مرگ سلول‌های بیضه منجر خواهد شد. با جراحی پیچش برطرف می‌شود و بیضه را به پوست کیسه متصل می‌کنند تا این اتفاق دیگر تکرار نشود.
عفونت بیضه
این بیماری نیز در دهه سوم و چهارم زندگی بیشتر رخ می‌دهد. علامت بیماری هم به صورت بزرگی بیضه، تورم و قرمزی است. پوست بیضه ملتهب و بسیار دردناک است. عفونت بیضه بیماری خطرناکی است. تاخیر در درمان باعث شکل‌گیری آبسه در بیضه می‌شود و درمان در این مرحله خارج کردن بیضه است. شایع‌ترین علت عفونت بیضه بیماری‌های آمیزشی است. افرادی که روابط خارج از عرف دارند بیشتر به عفونت بیضه مبتلا می‌شوند. عفونت ناشی از وجود باکتری‌هایی مانند سوزاک و کلامیدیا است.
ضربه‌خوردگی بیضه
ضربات به بیضه باید جدی گرفته شود. انجام ورزش‌هایی مانند فوتبال، کاراته و همه مواردی که احتمال ضربه به بیضه در آنها زیاد است، ممکن است به بیضه آسیب برساند. ضربات به بیضه علائمی مانند کبودی و تورم پدید می‌آورند که علت تجمع خون در کیسه است. این افراد باید به بخش اورژانس اورولوژی بیمارستان‌ها مراجعه کنند تا بررسی از بیضه با معاینه و سونوگرافی انجام شود و اگر پارگی در آن دیده شد با جراحی ترمیم شود؛ ولی اگر فقط پارگی مویرگ‌ها مطرح باشد، می‌توان با دستورات دارویی و مراقبتی هماتوم یا خون‌مردگی را درمان کرد.
آتروفی یا تحلیل‌رفتگی بیضه
این بیماری دلایل زیادی دارد. یکی از دلایل مهم آتروفی ابتلای کودک به بیماری اوریون است.بیماری اوریون ممکن است به بیضه‌ها حمله کند و هر دو بیضه را از بین ببرد. به همین دلیل واکسیناسیون کودکان ضد این بیماری اهمیت فراوانی در آینده آنها دارد. یکی دیگر از مواردی که امروزه باعث از بین رفتن و آتروفی بیضه‌ها می‌شود، مصرف داروهای آنابولیزان یا استروئیدی در ورزشکاران بدنساز است.
هورمون‌های استروئیدی برخلاف تصور عموم عملکرد معکوسی روی بیضه‌ها دارند و مصرف طولانی‌مدت آنها باعث تحلیل آنها خواهد شد. موارد زیادی از طلاق بین ورزشکاران دیده می‌شود که دلیل آن ناباروری است، بدون این‌که خودشان اطلاعی از موضوع داشته باشند. این افراد در معاینه بیضه‌هایی تحلیل‌رفته دارند. این بیماری غیر‌قابل‌برگشت است. متاسفانه ورزشکاران خودسرانه چنین داروهایی را تهیه کرده یا هورمون‌ها را مربیانی بی‌تجربه تجویز می‌کنند که توجهی به عوارضش ندارند.
واریسی شدن رگهای بیضه و تجمع آب در اطراف بیضه ( هیدروسل) :
هر دو حالت فوق می توانند منجر به بروز ناراحتی در اطراف بیضه ها شوند. در این حالت فرد بیشتر درد را در اطراف بیضه ها حس می کنند و خود بیضه ها معمولاً فاقد درد هستند. وریدهای اطراف بیضه نیز همانند وریدهای پا می توانند واریس شوند که سبب بروز احساس گرمی در نوک بیضه ها و محل واریس شدن وریدها در اطراف بیضه ها می شود. گاهی عروق در لمس نیز حساس می شوند. در موارد متوسط تا شدید استفاده از روشهای جراحی جهت برداشتن عروق واریس، راهکار درمانی خواهد بود.
هیدروسل :
به معنای تجمع مایع شفاف در داخل کیسه ای است که بیضه را احاطه کرده است. گاهی اوقات ممکن است از بدو تولد این حالت وجود داشته باشد که بیشتر به خاطر اختلالات شکل گیری کیسه های اطراف بیضه هاست. هیدروسلهای کوچک به سختی قابل تشخیص بوده و خودبخود بهبود می یابند. اما انواع بزرگ هیدروسل باید به طریقه جراحی درمان شوند.
فتق :
فتق زمانی رخ می دهدکه دیواره عضلانی تشکیل دهنده شکم در یک نقطه ضعیف شده و بخشی از حلقه های روده از بین این شکاف بیرون می زنند و سبب ایجاد یک توده می شوند که روی پوست قابل مشاهده می باشد.در ناحیه کشاله ران در صورت بروز فتق، موجب پائین آمدن حلقه ای از روده سبب می شود که در این حالت بیضه بزرگتر از معمول به نظر آمده و دردی ایجاد می شود که بیشتر بنظر می رسد دارای منشاء شکمی باشد و این درد با حرکت ، سرفه یا عطسه بدتر می شود.
چگونه می‌توان بیماری‌های بیضه را درمان کرد؟
سرطان بیضه را می‌توان با توجه به نوع سرطان و میزان پخش آن در بدن تحت درمان قرار داد. در مواردی که سرطان از ناحیه بیضه به سایر نقاط بدن پخش نشده باشد، امکان درمان آن از طریق جراحی ارکیکتومی (برداشتن بیضه) وجود دارد. به هر حال در صورتی که سرطان به خارج از ناحیه بیضه‌ها گسترش یافته و پخش شده باشد، احتمالاً لازم است برای درمان فرد از عمل جراحی برای برداشتن غدد لنفاوی در ناحیه شکم، شیمی‌درمانی، رادیوتراپی، یا ترکیبی از این روش‌ها استفاده گردد.
سرطان بیضه یکی از قابل درمان‌ترین انواع سرطان در بین افراد است. در این شرایط حتی پس از پخش شدن بیماری در بدن، سرطان بیضه باز هم بطور معمول قابل درمان می‌باشد. به این ترتیب، در بهترین حالت این نوع سرطان در هنگام شناسایی و درمان به موقع به خوبی قابل بهبودی است. کیست اپیدیم معمولاً به صورت موفقیت‌آمیز از طریق مصرف داروهای آنتی‌بیوتیک و نیز داروهای ضد التهاب درمان می‌شود. استراحت، مصرف داروهای مسکن، استفاده از تجهیزات حمایتی ورزشکاران، و کمپرس سرد بر روی کیسه بیضه همگی می‌توانند به تسکین این شرایط کمک کنند. درد ایجاد شده در این حالت معمولاً بسیار آهسته برطرف می‌شود و رفع کامل آن به چند هفته یا چند ماه زمان نیاز دارد.
پیچ‌خوردگی بیضه مشکلی است که می‌بایست به صورت اورژانسی تحت درمان قرار گیرد. در این حالت اگر درمان به موقع بر روی فرد صورت گیرد، بیضه آسیب‌دیده را می‌توان نجات داد. در این شرایط معمولاً از عمل جراحی برای باز کردن گره ایجاد شده و پیشگیری از وقوع مجدد آن استفاده خواهد شد. در طول جراحی، بخش دیگر بیضه معمولاً تثبیت می‌شود، زیرا این شرایط در بسیاری از مواقع به صورت دو طرفه ایجاد می‌گردد. واریکوسل معمولاً نیازمند درمان خاص نیست. به هر حال برای مردان مبتلا به واریکوسل که دچار ناباروری شده باشند، از عمل جراحی میکروسرجری واریکوسل برای بستن رگهای گشاده شده می‌توان استفاده کرد. علاوه بر این واریکوسل می‌تواند بدون عمل جراحی از طریق وارد کردن یک فنر به رگهای غیر عادی درمان شود. در صورتی که هیدروسل بسیار بزرگ بوده یا باعث ایجاد درد برای فرد شده باشد، معمولاً از عمل جراحی برای رفع آن استفاده می‌شود. در این شرایط یک ماده خاص به دیواره بیضه تزریق می‌شود که از طریق آن امکان ترمیم هیدروسل بدون نیاز به عمل جراحی وجود خواهد داشت.
پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های بیضه
تا کنون هیچ روش قطعی برای پیشگیری از سرطان بیضه پیدا نشده است. به همین خاطر شناسایی به موقع این شرایط از اهمیت خاص برخوردار است. متخصصان معمولاً به تمام مردان جوان پیشنهاد می‌کنند وضعیت بیضه خود را با روشهای خاص به صورت ماهانه کنترل کنند. علاوه بر این روش خاص برای پیشگیری از ابتلا به واریکوسل، هیدروسل، یا پیچ‌خوردگی بیضه وجود ندارد. به هر حال، گاهی اوقات کیست اپیدیم از طریق آمیزش جنسی ایمن و اجتناب از بلند کردن اجسام سنگین یا وارد کردن فشار برای خارج شدن کامل ادرار قابل پیشگیری است.
سایر نکات با اهمیت درباره بیماری‌های بیضه
بیماری فتق گاهی اوقات با بیماری بیضه اشتباه گرفته می‌شود. در حقیقت هنگامی که بخش پایین عضلات دیواره شکم ضعیف شوند، بخشی از روده می‌تواند به خاطر این شرایط دچار برآمدگی شود. به این ترتیب در نتیجه وارد شدن فشار از روده به کیسه بیضه، فرد به فتق مغبنی (کشاله ران) دچار می‌شود. این شرایط می‌تواند باعث ورم کیسه بیضه شده و در ظاهر یک مشکل بیضه به نظر برسد. برای درمان این مشکل می‌توان از عمل جراحی برای رفع مشکل بخش ضعیف شده از دیواره شکم استفاده کرد.
عال دمت گرم