آزمایش های دوران بارداری را بشناسیم/ آزمایش های مهم دوران بارداری
خانمهای باردار در طول بارداری، به عنوان بخشی از مراقبت های این دوران ، باید آزمایش هایی را متحمل شوند که به بررسی رشد و تکامل جنین و سلامت زایمان کمک می کند.بعضی از این آزمون ها در همه زنان لازم است اما انجام برخی از آن ها با توجه به نظر پزشک و در مواردی انجام می شود که ممکن است سلامت جنین در خطر باشد یا در بروز برخی اختلالات شک و تردید وجود دارد.
آزمون های مهم دوران بارداری
۱- سونوگرافی
با استفاده از سونوگرافی در هفته های ۵ تا ۶ بارداری ضربان قلب جنین قابل مشاهده و شنیدن است. حتی از سونوگرافی برای تعیین جنسیت نیز استفاده می شود. البته سونوگرافی به صورت های رنگی، سه بعدی و چهار بعدی حتی می تواند تصاویری از چهره جنین را در هفته های آخر بارداری مشخص کند.
سونوگرافی به طور کلی در دوران بارداری در موارد زیر انجام می شود:
– تشخیص بارداری
– بررسی محل قرارگیری جفت
– بررسی اختلالات جنینی
– وجود ناهنجاری های جنینی
– بررسی مقدار مایع آمینوتیک
– بررسی سقط یا بارداری خارج رحمی
– بررسی چند قلویی
– ابعاد جمجمه، ران و ستون فقرات برای تعیین سن بارداری
– بررسی سلامت جنین و رشد او، تکامل قلب و اعضای داخلی و کنترل ضربان قلب
۲- آمنیوسنتز
آمنیوسنتز عبارت است از خارج کردن مقداری از مایع آمنیوتیک که جنین را احاطه کرده است. نمونه به دست آمده از مایع آمنیوتیک که ۳۰ میلی لیتر است به آزمایشگاه ژنتیک جهت بررسی ارسال می گردد. این آزمایش در حوالی هفته های ۱۶ تا ۱۸ بارداری انجام می گیرد. در این زمان رحم و جنین بزرگ شده و به اندازه کافی مایع آمنیوتیک وجود دارد که بتوان این حجم مایع را از آن گرفت و مشکلی هم برای جنین پیش نیاید. در آمنیوسنتز، ابتدا محل قرار گرفتن جفت و جنین به کمک سونوگرافی تعیین می گردد و بعد سطح شکم در ناحیه روی رحم، ضدعفونی و بی حس می شود، سپس سوزن از روی دیواره شکم وارد رحم می شود و هم زمان مسیر سوزن به وسیله سونوگرافی کنترل می گردد. با وجود تمام احتیاطات، انجام آمنیوسنتز با خطراتی همراه است از جمله صدمه دیدن جفت و جنین و عفونت که از عوارض جانبی آمنیوسنتز می باشد. در خانم هایی که گروه خونی منفی دارند بعد از آمنیوسنتز، رگام تزریق می شود.
با تجزیه مایع آمنیوتیک به دست آمده می توان بیماری های کروموزومی از جمله سندرم داون، بیماری های اسکلتی، عفونت ها، بیماری های دستگاه عصبی، جنسیت و… را بررسی کرد.
۳- آزمون آلفا فیتوپروتئین
این آزمون برای تشخیص نقایص لوله های عصبی نظیر اسپاینا بیفیدا و آنانسفالی(عدم تشکیل جمجمه و مغز) انجام می شود. این آزمون حتی می تواند خطر سندرم داون را مشخص کند. انجام این آزمون برای همه خانم های بالاتر از ۳۰ سال که تصمیم به بارداری دارند، ضروری است. عمده ترین دلایل انجام این آزمون عبارت است از غربالگری برای اختلالات ژنتیکی خاص یا ناهنجاری جنسیتی. در این آزمون یک نمونه خونی از مادر گرفته می شود و معمولا باید در هفته ۱۵ تا ۱۷ بارداری انجام شود. تاریخ دقیق در انجام این آزمون بسیار مهم است. نتیجه آزمون معمولا با درصد بیان می شود. مثلا خطر نقایص لوله عصبی ۱ در ۵۰۰ است. این آزمون به خودی خود خطری ندارد. تنها در صورت جواب مثبت و افزایش خطر لازم است مادر و جنین تحت بررسی های بیشتر نظیر سونوگرافی و آمنیوسنتز قرار گیرند.
۴- آزمون پروفایل بیوفیزیکال
آزمون بیوفیزیکال در اواخر بارداری انجام می شود. در این آزمون سلامت کلی جنین و حرکات او مورد بررسی قرار می گیرد. در برخی موارد برای رعایت احتیاط بعد از مشکلاتی در بارداری قبلی یا وجود عوامل خطر نظیر از دست رفتن بارداری های قبلی در نیمه دوم بارداری یا وجود فشار خون بالا، دیابت، عدم رشد جنین در داخل رحم، انجام می شود. این آزمون معمولا در مطب پزشک انجام می شود. یکی از عمد ه ترین قسمت های این آزمون، استفاده از سونوگرافی است که در طی آن تکنسین به دنبال حرکات بازو و پاها، حرکات بدن، حرکات تنفسی بوده و مایع آمنیوتیک را اندازه گیری می کند.
۵- آزمون تحمل گلوکز
در زنان باردار آزمون تحمل گلوکز برای مشخص شدن دیابت بارداری انجام می شود. در این آزمون ابتدا در هنگام ناشتا بودن به مدت ۸ تا ۱۴ ساعت نمونه خون برای کنترل قند گرفته می شود، سپس به بیمار ۵۰ گرم گلوکز یا قند خالص می دهند و پس از آن مجددا نمونه گیری انجام می شود. این روش به صورت پی در پی به فاصله هر یک ساعت انجام شده تا زنان باردار در معرض خطر دیابت بارداری مشخص شوند. این آزمون برای زنان باردار در معرض خطر یعنی زنان دارای سابقه مرده زایی، حداقل ۲ بار سقط خود به خودی، تولد نوزاد با وزن زیاد، سابقه دیابت در افراد درجه اول و مبتلا به چاقی بسیار ضروری است و در هفته ۲۴ تا ۲۸ بارداری ، انجام پذیر است.
پس از مشخص شدن دیابت بارداری توصیه های لازم به زن باردار انجام می شود. این توصیه ها شامل رعایت رژیم غذایی و انجام ورزش های سبک از جمله پیاده روی بوده و تحت نظر پزشک است.
۶- آزمون ویلوس کوریونی
این آزمون برای شناسایی اختلالات کروموزومی انجام می شود. برای انجام آن توسط یک سوزن از راه واژن یا شکم، نمونه هایی از پرز های کوریونی جمع آوری می شود. این آزمون تحت سونوگرافی انجام می شود تا به جفت یا جنین آسیب نرسد. زمان انجام این آزمون معمولا در هفته ۸ بارداری است. از عوارض خطر این آزمون، سقط است. از جمله عوارض دیگر، بروز ناهنجاری ها است.
۷- آزمون بدون استرس
این آزمون در هفته های ۳۸ تا ۴۲ بارداری انجام می شود. این آزمون در شروع سه ماهه سوم نیز ممکن است انجام شود. در این آزمون، جنین در ۵ مورد باید نمره کسب کند. به هر کدام از موارد زیر نمره صفر(غیرطبیعی) یا نمره ۲ (طبیعی) داده می شود.
– توان عضلانی
– حرکات جنینی
– حرکات تنفسی
– میزان مایع آمنیوتیک
– ضربان قلب
نمره زیر ۶ نگران کننده است و ممکن است زایمان سزارین یا القای زایمان طبیعی لازم باشد، نمره ۶ حد مرز است و آزمون باید تا زمان تولد، هر روز تکرار شود.
۹ تست واجب برای مادران باردار که بهتر است انجام دهند
تست های واجب سه ماههٔ اول بارداری
مصونیت از سرخچه (روبلا)
برای چه کسانی لازم است؟ همهٔ خانم‌ها
چه موقع باید انجام شود؟ اولین ویزیت
چگونه انجام می‌شود؟ با آزمایش خون
چرا باید انجام شود؟
بررسی وجود آنتی‌بادی سرخچه (روبلا) که حاکی از مصونیت در برابر این بیماری است. اگر بدن دارای این آنتی بادی‌ها نباشد، ابتلای به این بیماری ممکن است سلامت جنین را به خطر بیاندازد.
فاکتور RH
برای چه کسانی لازم است؟ همه خانم‌ها
چه موقع باید انجام شود؟ اولین ویزیت
چگونه انجام می‌شود؟ با آزمایش خون
چرا باید انجام شود؟
برای تعیین وضعیت RH مادر. فاکتور RH پروتئینی است که در گلبول‌های قرمز خون دیده می‌شود. اگر خانمی دارای RH منفی باشد (یعنی این پروتئین را نداشته باشد)، جنین RH مثبت خواهد بود و بدن مادر ممکن است آنتی‌بادی‌هایی تولید کند که به گلبول‌های قرمز خون جنین حمله کند. در صورت مشاهده اختلاف RH در آزمایشات، پزشک با تجویز آمپول از بروز چنین واکنشی جلوگیری می‌کند.
بررسی هپاتیت ب ((HBV
برای چه کسانی لازم است؟ همهٔ مادران
چه موقع باید انجام شود؟ هر زمانی در دوران بارداری، اما معمولاً در سه ماه اول
چگونه انجام می‌شود؟ آزمایش خون
چرا باید انجام شود؟
برای بررسی وجود ویروس هپاتیت ب (HBV)، که می‌تواند هنگام تولد به کودک منتقل شود.
بیماری‌های مقاربتی ((STDs (Sexually Transmitted Diseases)
برای چه کسانی لازم است؟ همهٔ خانم‌ها
چه موقع باید انجام شود؟ در اولین ویزیت
چگونه انجام می‌شود؟آزمایش خون
چرا باید انجام شود؟
برای بررسی بیماری‌هایی که از راه جنسی منتقل می‌شوند و در صورت عدم معالجه می‌تواند سلامت نوزاد را به خطر بیاندازد. آگاه باشید که پزشک ممکن است از شما بخواهد که فقط آزمایش سفلیس (آبله فرنگی) و HIV بدهید. حتماً از او بخواهید که آزمایش چلامیدیا (Chlamydia)، سوزاک و تبخال را نیز برایتان تجویز کند؛ زیرا ابتلا به چنین بیماری‌هایی نیز، سلامت کودک را تهدید می‌کند.
نمونه‌برداری از برآمدگی پردهٔ جنین (اختیاری)
برای چه کسانی لازم است؟
خانمهای بالای ۳۵ سال یا خانم‌هایی که همسرشان در خانوادهٔ خود سابقهٔ بیماری‌های ژنیتیکی، مانند فیبروز مثانه (ورم بافت مثانه)، دارند.
چه موقع باید انجام شود؟ بین هفتهٔ ۱۰ تا ۱۲ بارداری
چگونه انجام می‌شود؟
با استفاده از سونوگرافی. پزشک میل جراحی را وارد گردنه رحم می‌کند یا یک سوزن را وارد شکم می‌کند تا سلول‌های نمونه را از جفت بگیرد.
چرا باید انجام شود؟
برای بررسی ناهنجاری‌های ژنتیکی در اوایل دوران بارداری.
تست های واجب سه ماههٔ دوم بارداری
سرم مادری
برای چه کسانی لازم است؟ به همهٔ خانم‌ها توصیه می‌شود
چه موقع باید انجام شود؟ بین هفته ۱۵ تا ۱۸
چگونه انجام می‌شود؟ با آزمایش خون
چرا باید انجام شود؟
این تست برای بررسی ناهنجاری‌های ژنتیکی است و از طریق اندازه گیری میزان پروتئین آلفا فتو پروتئین (AFP) که توسط جنین تولید می‌شود و نیز دو هورمون جفتی گنادو تروپین و استرویل، صورت می‌گیرد. میزان بالای آلفا فتو پروتئین ممکن است، نشان دهندهٔ نقص لولهٔ عصبی باشد و میزان کم آن ممکن است حاکی از سندروم داون (اختلال رشد بدنی و روانی کودک) باشد. آزمایش جدید نسل چهارم می‌تواند میزان هورمون اینهیبین (inhibin) را اندازه گیری نماید تا از خطر ابتلا به سندروم داون اطمینان بیشتری حاصل کرد. آزمایش دیگری که بتواند خطر ابتلا به سندرم داون را در اوایل باردرای تشخیص بدهد، در حال طراحی است.
بررسی گلوکوز
برای چه کسانی لازم است؟
اکثر خانم‌هایی که اضافه وزن دارند، بالای ۳۰ سال هستند و یا در خانواده آن‌ها سابقهٔ دیابت وجود دارد.
چه موقع باید انجام شود؟ هفته ۲۴ تا ۲۸ ام
چگونه انجام می‌شود؟ با انجام آزمایش خون که پس از نوشیدن مایعی حاوی قند انجام می‌شود.
چرا باید انجام شود؟
برای اندازه‌گیری میزان قند خون که خطر ابتلا به دیابت بارداری را نشان می‌دهد.
سونوگرافی
برای چه کسانی لازم است؟
اکثر خانم‌هایی که اضافه وزن دارند، بالای ۳۰ سال هستند و یا در خانواده آن‌ها سابقهٔ دیابت وجود دارد.
چه موقع باید انجام شود؟ هر زمانی می تواند صورت گیرد، اما معمولاً بین هفته ۱۵ تا ۲۰ام
چگونه انجام می‌شود؟
وسیله‌ای به نام ترانسفورماتور، عکس‌هایی از جنین را به صفحه مانیتور ارسال می‌کند و صدای ضربان قلب جنین را پخش می‌نماید.
چرا باید انجام شود؟
برای تشخیص زمان زایمان، بررسی وجود چند قلو، بررسی رشد جنینی و بررسی ناهنجاری‌های بنیادی. دستگاه‌های سونو گرافی سه بعدی جدید تصویر واضحی به پزشکان ارائه می‌دهد تا بهتر متوجه وجود نقص در جنین شوند.
(Amniocentesis) آمینوسنتز
برای چه کسانی لازم است؟
خانمهای بالای ۳۵ سال، خانم‌هایی که خودشان یا همسرشان در خانواده سابقهٔ بیماری‌های ژنتیکی دارند و خانم‌هایی که نتیجه آزمایش کروموزومی (multiple-marker screening test) آن‌ها غیر طبیعی بوده است.
چه موقع باید انجام شود؟ معمولاً بین هفتهٔ ۱۴ و ۱۸ ام
چگونه انجام می‌شود؟
پزشک با کمک سونوگرافی سوزنی را وارد شکم می کند تا از مایع آمنیوتیک نمونه بگیرد.
چرا باید انجام شود؟
برای بررسی نقص لولهٔ عصبی، سندروم داون و سایر ناهنجاری‌های ژنتیکی .
تست های واجب سه ماههٔ سوم بارداری
عفونت استرپتکوک گروه ب (Group B Strep(GBS
برای چه کسانی لازم است؟ اکثر خانم‌ها
چه موقع باید انجام شود؟ بین هفتهٔ ۳۵ تا ۳۷ ام
چگونه انجام می‌شود؟ سلول‌هایی از راست روده و واژن گرفته می‌شوند
چرا باید انجام شود؟
برای اندازه گیری میزان باکتری استرپتکوک گروه B که می‌تواند منجر به مننژیت و یا التهاب خون، شش، مغز یا رابط نخاعی نوزاد شود. برخی از پزشکان فقط از خانم‌هایی که چنین خطری آن‌ها را تهدید می‌کند، نمونه می‌گیرند؛ یعنی کسانی که دارای سابقه عفونت مجاری ادراری، تب نزدیک زمان زایمان و یا دارای کودکی مبتلا به GBS هستند. حتی اگر چنین خطری شما را تهدید نمی‌کند، از پزشک خود بخواهید که این آزمایش را برایتان تجویز کند. GBS در حین زایمان و به وسیلهٔ آنتی بیوتیک درمان می‌شود.
آزمایش عدم وجود استرس
برای چه کسانی لازم است؟
خانمهای دارای بارداری پیچیده، مشکلات پزشکی که می‌تواند بر نوزاد تاثیر بگذارد و یا در بارداری‌های قبلی خود مشکلی داشته‌اند.
چه موقع باید انجام شود؟ هر هفته
چگونه انجام می‌شود؟ با وصل شدن یک صفحه نمایش به شکم مادر
چرا باید انجام شود؟ برای بررسی تعداد ضربان قلب جنین
تست استرس
برای چه کسانی لازم است؟ همان مواردی که در تست عدم استرس ذکر شد
چه موقع باید انجام شود؟
معمولاً بعد از تست عدم استرسی که هنگام تکان خوردن جنین هیچ گونه تغییری در ضربان قلب کودک را نشان ندهد.
چگونه انجام می‌شود؟
با وصل شدن یک صفحه نمایش به شکم مادر و بعد با یک قطره آمپول پیتوسین وریدی
چرا باید انجام شود؟ برای بررسی تعداد ضربان قلب کودک در حین انقباض رحم
نمودار بیوفیزیکی (biophysical)
برای چه کسانی لازم است؟ خانم‌هایی که پزشک آن‌ها نگران سلامت جنین باشد
چه موقع باید انجام شود؟ هر زمان در طول دوران سه ماههٔ سوم
چگونه انجام می‌شود؟ از طریق سونوگرافی
چرا باید انجام شود؟
برای اندازه‌گیری مایع آمنیوتیک و قوام ماهیچهٔ کودک، حرکات «تنفسی»، و میزان فعالیت جنین.