آب مروارید یا کاتاراکت و انواع آن/اطلاعات بیماری کاتاراکت
آب مروارید تیرگی عدسی طبیعی و شفاف چشم است. در افراد مبتلا به آب مروارید، دیدن با عدسی تیره چیزی شبیه به دیدن از پشت پنجره پوشیده از یخ یا مه آلود می باشد. دید تیره ناشی از آب مروارید خواندن، رانندگی (به ویژه در شب) یا دیدن حالت چهره دوستان را مشکل می کند.
اغلب آب مروارید به کندی پیشرفت می کند و در مراحل اولیه به دید فرد آسیبی نمی زند. اما با گذشت زمان، آب مروارید دید فرد را مختل می کند. در ابتدا، نور قوی تر و عینک آفتابی به فرد کمک میکند تا با آب مروارید کنار بیاید. اما اگر اختلال بینایی در فعالیت های روزانه فرد اختلال ایجاد نماید، آن وقت جراحی آب مروارید ضروری می باشد. خوشبختانه، جراحی آب مروارید فرآیندی بی خطر و اثربخش می باشد.
انواع کاتاراکت
· وابسته به سن
· مادر زادی
· ناشی از بیماری یا دارو
· کاتاراکت های ضربه ای
عوامل ایجاد کاتاراکت
· افزایش سن ( شایعترین عامل)
· سابقه خانوادگی کاتاراکت
· بیماریهای سیستمیک مانند دیابت
· سابقه اصابت ضربه به چشم یا سر
· قرار گرفتن طولانی مدت و بدون محافظ در معرض اشعه ماورابنفش خورشید
· التهاب یا صدمه قبلی چشم
· جراحی های قبلی چشم
· مصرف سیگار
· استفاده دراز مدت از برخی دارو ها مانند کورتون
علائم و نشانه های آب مروارید عبارتند از:
• تیرگی یا تاری دید
• افزایش مشکل دید در شب
• حساسیت به نور و روشنایی زننده
• دیدن «هاله» در اطراف نور
• تغییرات مکرر نمره عینک یا لنز طبی
• کمرنگ شدن یا زرد شدن رنگ ها
• دوبینی در یک چشم
در ابتدا، تاری دید ناشی از آب مروارید تنها ممکن است بخش کوچکی از عدسی چشم را تحت تاثیر قرار دهد و فرد از کاهش بینایی آگاه نباشد. بزرگ شدن آب مروارید، بخش بزرگتری از عدسی را تیره کرده و نوری که از عدسی عبور می کند را می شکند. این حالت علائم و نشانه هایی را ایجاد می کند که توجه فرد را جلب خواهد کرد.
علل زمینه ای آب مروارید
آب مروارید ناشی از افزایش سن
آب مروارید ناشی از افزایش سن شایعترین نوع آب مروارید است درصد زیادی از افراد به آن مبتلا می شوند و با افزایش سن شیوع آن افزایش می یابد.
آب مروارید ناشی از سایر بیماریها
این نوع آب مروارید در افرادی که بیماریهای مشخص دیگری از جمله دیابت (بیماری قند) دارند دیده می شود. گاهی بروز آب مروارید در رابطه با مصرف طولانی مدت بعضی از داروها مثل پرونیزولون می باشد.
آب مروارید ناشی از ضربه
گاهی بلافاصله پس از صدمات چشمی و گاهی سالها بعد از آن دیده می شود.
آب مروارید مادر زادی
بعضی از بچه ها با آب مروارید به دنیا می آیند یا اینکه در کودکی به آن مبتلا می شوند که معمولا در هر دو چشم است.
تشخیص آب مروارید یا کاتاراکت
برای تشخیص آب مروارید باید معاینه کامل چشم پزشکی توسط چشم پزشک متخصص انجام شود. برای تشخیص صحیح، معایناتی که توسط چشم پزشک انجام می شود شامل موارد زیر می باشد:
۱- اندازه گیری قدرت بینایی
۲-معاینه ظاهر چشم ها
۳- بررسی حرکات چشم ها
۴- معاینه با دستگاه اسلیت لامپ
۵- بررسی واکنش مردمک ها در برابر نور
۶- تونومتری : با این معاینه فشار چشم اندازه گیری می شود. افزایش فشار ممکن است علامت گلوکوم (آب سیاه) باشد.
۷- گشاد کردن مردمک که با مصرف قطره های چشمی صورت می گیرد و به چشم پزشک اجازه می دهد تا تمام قسمتهای عدسی و شبکیه را کاملا معاینه کند.
عواملی که خطر ابتلا به آب مروارید را افزایش می‌دهد عبارت‌اند از:
• افزایش سن
• دیابت
• نوشیدن مقدار زیاد الکل
• قرار گرفتن بیش‌ازحد در معرض نور خورشید
• قرار گرفتن در معرض پرتوهای یونیزان، مانند اشعه X و رادیوتراپی سرطان
• سابقه خانوادگی آب مروارید
• فشارخون بالا
• چاقی
• آسیب چشم یا التهاب قبلی
• جراحی چشم قبلی
• استفاده طولانی‌مدت از داروهای کورتیکواستروئیدی
• سیگار کشیدن
کاتاراکت (آب مروارید) مادرزادی
مادرزادی به وجود هرگونه کدورت در عدسی به هنگام تولد می گوئیم. کاتاراکت مادرزادی می تواند شدت های مختلفی داشته باشد؛ کدورت های عدسی ممکن است پیشرونده نباشد و از نظر بینایی اهمیت نداشته باشد ویا در بعضی بیماران منجر به کاهش بینایی شدید شود. آب مروارید مادر زادی ممکن است یکطرفه یا دوطرفه باشد.
از هر ۱۰۰۰ تولد ۴ مورد در هنگام تولد یا کمی بعد از آن آب مروارید مادرزادی تشخیص داده می شود. کاتاراکت مادرزادی در همه موارد نیاز به عمل جراحی ندارد؛ اما در اکثر موارد جراحی لازم است. درآب مرواریدی که کدورت فقط در قسمت های محیطی عدسی باشد، به دلیل کاهش بینایی مرکزی ممکن نیاز به عمل نداشته باشد. همچنین کاتاراکت های خیلی کوچک ممکن است قابل توجه نبوده و نیاز به جراحی نداشته باشند.
علل کاتاراکت (آب مروارید) مادرزادی
شایعترین علت کدورت عدسی یا آب مروارید در بزرگسالان کهولت است؛ اما در نوزادان آب مروارید به دلایل متعددی نظیر: بیماری های ارثی، عفونت، مشکلات متابولیک (سوخت و ساز)، دیابت، ضربه، التهاب یا واکنش های دارویی بوجود می آید.
به عنوان نمونه آنتی بیوتیک های گروه تتراسیکلین که برای درمان عفونت های زنان حامله استفاده می شود، می تواند باعث بروز آب مروارید در نوزادان شود.
همچنین اگر مادر در طی حاملگی مبتلا به عفونت هایی مثل سرخک یا سرخجه (شایع ترین علت آب مروارید ناشی از عفونت)، آبله مرغان، سیتومگالوویروس، تبخال ساده، زونا، فلج اطفال، انفلوانزا، ویروس اپشتاین بار، سفلیس و سیتومگالوویروس شود، ممکن است نوزاد مبتلا به کاتاراکت مادرزادی شود.
به دلایل مشابهی ممکن است کودکان در سنین بالاتری مبتلا به آب مروارید شوند. به هر حال حوادث منجر به ضربه به چشم علت ۴۰ درصد موارد کاتاراکت در کودکان بزرگتر است. همچنین در یک سوم موارد آب موارید در کودکان در بدو تولد وجود دارد اما تشخیص داده نشده است.
در انواع ارثی و سایر انواع کاتاراکت ممکن است اختلالاتی در تشکیل پروتئین های ضروری برای حفظ شفافیت عدسی طبیعی چشم رخ دهد.
انواع کاتاراکت یا آب مروارید مادرزادی
کاتاراکت پل قدامی – کدورت با حدود کاملا مشخص و در قسمت جلویی عدسی قرار دارد و به نظر می رسد بیشتر به صورت ارثی است.این نوع از کاتاراکت معمولا به اندازه ای کوچک است که نیاز به عمل جراحی ندارد.
کاتاراکت پل خلفی – کدورت با حدود مشخص اما در قطب پشتی عدسی دیده می شود.
کاتاراکت هسته ای یا نوکلئر – کدورت در قسمت مرکزی عدسی دیده می شود و شایع هرین نوع کاتاراکت مادرزادی است.
کاتاراکت نیلگون – معمولا در هر دو چشم شیرخوار و به صورت نقاط آبی رنگ کوچک در عدسی دیده می شود. معمولا این نوع آب مروارید اختلال دید ایجاد نمی کند. ظاهرا این نوع کاتاراکت ارثی است.
درمان
تنها راه درمان آب مروارید جراحی است. اکثر چشم‌پزشکان زمانی جراحی را توصیه می‌کنند که بیماری آب مروارید با کیفیت زندگی فرد تداخل کرده باشد و فرد در انجام فعالیت‌های روزمره نظیر رانندگی، مطالعه و غیره دچار مشکل شود. برای بیشتر افراد به دلیل آنکه آب مروارید مشکل زیادی ایجاد نمی‌کند به تأخیر انداختن عمل جراحی گزینه مناسب‌تری است. منتها این افراد می‌بایست به‌طور منظم ارزیابی گردند تا پیشرفت بیماری آب مروارید در آنها تحت نظر باشد.
عمل جراحی آب مروارید شامل برداشت عدسی کدورت یافته و جایگزینی آن با یک عدسی شفاف و مصنوعی می‌باشد. برای برخی افراد به دنبال استفاده از عدسی مصنوعی یکسری مشکلات بینایی دیگر ایجاد می‌گردد که می‌بایست به وسیله عینک یا لنز کنترل شوند. عمل جراحی آب مروارید نیاز به بستری ندارد یعنی بیمار پس از عمل جراحی می‌تواند مرخص گردد.معمولاً پزشک با استفاده از بیهوشی موضعی، فرد را جراحی میکند و لازم است فرد در طول عمل هوشیار بماند. جراحی آب مروارید جز عمل‌های بی‌خطر و مؤثر می‌باشد.
روش های مختلف عمل جراحی آب مروارید
عمل جراحی آب مروارید به طور کلی به دو شکل انجام می شود:
۱- عمل آب مروارید به روش داخل کپسولی یا اینترا کپسولار کاتاراکت اکسترکشن
۲-عمل آب مروارید به روش خارج کپسولی یا اکسترا کپسولار کاتاراکت اکسترکشن
درعمل آب مروارید به روش داخل کپسولی؛ عدسی به همراه کپسول احاطه کننده آن از چشم خارج می شود و در نتیجه جائی برای کارگذاری لنز داخل چشمی باقی نمی ماند. این روش در حال حاضر تقریبا کنار گذاشته شده و فقط در موارد خاصی؛ مثلا زمانی که لنز دچار نیمه در رفتگی است و امکان حفظ کپسول عدسی وجود ندارد، بکار می رود
در عمل آب مروارید به روش خارج کپسولی؛ پس از باز کردن قسمت قدامی کپسول عدسی، محتویات آن خارج شده و در نتیجه از محفظه کپسول عدسی میتوان به عنوان محل کارگذاری لنز داخل چشمی استفاده کرد. این روش خود به دو شکل : ۱- با برش بزرگ و ۲- با برش کوچک ؛ انجام می شود
در عمل آب مروارید به روش خارج کپسولی با برش بزرگ؛ محل اتصال قرنیه به صلبیه ( لیمبوس) حدود ۹ تا ۱۱ میلی متر باز می شود و پس از باز کردن کپسول قدامی، هسته عدسی خارج می شود و پس از شستن مواد باقیمانده عدسی، لنز داخل چشمی کار گذاشته می شود و محل برش با ۶ تا ۹ عدد بخیه بسته می شود . حدود دو تا سه ماه بعد بخیه ها برداشته می شوند. پس حدود دو تا سه ماه طول می کشد تا بینائی به حد نسبتا طبیعی برسد.بنابراین عیب اصلی این روش را می توان در طولانی بودن دوره نقاهت آن دانست. از آنجایی که با این روش معمولا مقداری آستیگماتیسم ایجاد می شود؛ ممکن است بینایی صد در صد نشده و برای اصلاح آن نیاز به عینک دور باشد . هم اکنون در اکثر شهر های ایران این روش با
روش خارج کپسولی با برش کوچک جایگزین شده است.
در عمل آب مروارید به روش خارج کپسولی با برش کوچک؛ از برش حدود ۳ میلی متری برای خارج کردن محتویات عدسی استفاده می شود. به این معنی که هسته عدسی در داخل چشم خرد شده و سپس از طریق ساکشن از چشم خارج می شود.
این روش خود به دو نوع است.
۱- تکنیک فیکو امولسیفیکیشن: که برای خرد کردن هسته عدسی از انرژی” ماوراء صوت (اولتراسوند)” کمک می گیرد.
۲-تکنیک فیکو لیزر: که برای خرد کردن هسته عدسی از انرژی “لیزر” کمک می گیرد.
آب مروارید یا کاتاراکت و انواع آن/اطلاعات بیماری کاتاراکت