آشنایی با واکسن فلج اطفال /عوارض و فواید واکسن فلج اطفال
فلج اطفال
فلج اطفال بیماری عفونی واگیرداری است که ممکن است از یک بیماری بدون علامت یا علائم خفیف مانند سرماخوردگی تا فلج اطفال ناگهانی اندام ها تظاهر کند .عامل این بیماری ویروس پولیو است . این بیماری عمدتا زیر ۵ سال و فقط در انسان ها دیده می شود ومیکروب آن شامل سه نوع ۱و۲و۳ می باشد .دوره کمون بیماری ۳۵-۳ روز و در شکل فلجی ۱۴-۷ روز است .
بیماری فلج اطفال سالانه باعث فلج شدن بسیاری از کودکان می شود. سرایت بیماری از راه دهان و به وسیله آب، غذا و اشیای آلوده صورت می گیرد.
شروع بیماری فلج اطفال مانند سرماخوردگی است که به دنبال آن فلج اندام ها ظاهر می شود. در اثر واکسیناسیون علیه این بیماری و اقدامات بهداشتی، این بیماری در کشور ما خوشبختانه در حال ریشه کن شدن است.
معمولاً استفاده از واکسن ها به عنوان یک روش ایمن سازی، به والدین جهت حفاظت کودکانشان در برابر بیماری های مضر پیشنهاد می شود. ایمن سازی احتمالاً بهترین و موثرترین روش برای جلوگیری از بیماری های بسیاری است که به طور بالقوه برای کودک شما مضر است. ایمن سازی، تعداد سلول های ایمنی بسیار ضروری بدن کودکتان را برای مبارزه در برابر هر چیز مضری، افزایش می دهد
واکسن فلج اطفال
واکسن فلج اطفال واکسن استفاده شده برای جلوگیری از بیماری فلج اطفال (پولیو) است. یک نوع از این واکسن از ویروس غیرفعال استفاده می‌کند و تزریقی است (IPV) در حالی که نوع دیگر با استفاده از تضعیف پولیو بدست می‌آید و خوراکی است. سازمان بهداشت جهانی توصیه می‌کند همه کودکان در برابر فلج اطفال واکسینه شوند. این دو واکسن فلج اطفال را از بیشتر نقاط جهان حذف کرده‌اند و تعداد موارد در هر سال از حدود ۳۵۰٬۰۰۰ در سال ۱۹۸۸ به ۳۵۹ مورد در سال ۲۰۱۴ کاهش یافته است.
واکسن فلج اطفال از نوع ویروس غیرفعال شده بسیار امن است. قرمزی خفیف یا درد ممکن است در محل تزریق مشاهده شود. واکسن خوراکی فلج اطفال در حدود هر سه میلیون دوز سبب معلولیت ناشی از واکسیناسیون می‌گردد. هر دو ی این واکسن‌ها به طور معمول در طول بارداری و در افراد مبتلا اچ آی وی/ایدز امن هستند اما در کل مشکلی ایجاد نمی‌کنند.
اولین واکسن فلج اطفال از نوع ویروس غیرفعال بود. این واکسن توسط جوناس سالک تهیه شد و در سال ۱۹۵۵ برای اولین بار مورد استفاده قرار گرفت. واکسن خوراکی فلج اطفال بود توسط آلبرت سابین طراحی و توسعه یافت استفاده تجاری از آن در سال ۱۹۶۱ آغاز شد.این واکسن در فهرست داروهای ضروری سازمان جهانی بهداشت قرار دارد، که عبارت است از مهمترین داروهای مورد نیاز در یک نظام سلامت پایه. از هزینه‌های عمده فروشی در حدود ۰٫۲۵ دلار به ازای هر دوز به صورت خوراکی است (ارقام سال ۲۰۱۴). در ایالات متحده هزینه آن بین ۲۵ و ۵۰ دلار برای غیرفعال فرم گزارش شده است.
انواع واکسن‌ها
دو نوع واکسن جهت پیشگیری از این بیماری وجود دارد:
واکسن تزریقی:
این واکسن اولین واکسنی بود که بر ضد فلج اطفال تهیه شد. این واکسن از ویروس کشته شده و غیرفعال شده پولیو تهیه شده بود و تزریقی بود.
این واکسن را بنام IPV نیز می‌شناسند که خلاصه شده Inactivated polio vaccine می‌باشد.
واکسن خوراکی:
این واکسن چند سال بعد از واکسن تزریقی تهیه شد و حاوی ویروس زنده ضعیف شده بود. این واکسن را بنام OPV که خلاصه شده oral polio vaccine نیز می‌نامند.
واکسن خوراکی پولیو به دلایلی که در زیر ذکر می‌شود بر واکسن تزریقی ترجیح داده شد:
ایجاد ایمنی گوارشی بهتر (better intestinal immunity)
واکسیناسیون غیرفعال افراد از طریق انتقال ویروس ضیف شده بین افراد
سادگی مصرف
هزینه کمتر تهیه
البته یکی از عوارض واکسن خوراکی، ایجاد فلج ناشی از ویروس ضعیف شده پولیو واکسن (vaccine-associated paralytic poliomyelitis) می‌باشد. از سال ۱۹۶۱ تا سال ۱۹۸۹ به طور متوسط سالانه ۹ نفر درآمریکا دچار عارضه فلج ناشی از ویروس ضعیف شده واکسن می‌شدند. به همین دلیل در سال ۱۹۹۹ تغییری در سیاست واکسیناسیون فلج اطفال در آمریکا به وجود آمد و واکسن تزریقی جایگزین واکسن خوراکی گردید بدبن ترتیب از ۸–۱۰ مورد فلج ناشی از ویروس ضعیف شده پولیو واکسن جلوگیری بعمل آمد.
روش انتقال بیماری
روش انتقال این بیماری از راه سیستم تنفسی و (دهانی –مدفوعی) می باشد و بیماران بیشترین قدرت آلوده کنندگی رامعمولا در چند روز اول بعد از شروع علائم بالینی دارند.این بیماری در اکثر موارد بدون علامت است و فقط عده کمی از مبتلایان دچار تظاهرات بالینی می شوند که با علائم سرماخوردگی ساده ،تب،سردرد،بی حالی،دردوضعف عضلات سرفه،شل شدن عضلات واسهال بروز می کند و در برخی از موارد فلج ناگهانی که مهمترین علامت است رخ می دهد .
مراقبت و پیشگیری
انجام واکسیناسیون برابر برنامه ایمن سازی کشورتنها راه پیشگیری می باشد. دو نوع واکسن فلج اطفال وجود دارد :۱-خوراکی۲-تزریقی .که در حال حاضر در کشور ما از نوع خوراکی استفاده می شود . واکسن خوراکی به دو صورت قطره پلاستیکی چکان وویال شیشه ای با قطره چکان جداگانه موجود می باشد . در هنگام واکسیناسیون باید دو قطره از واکسن خوراکی پولیو مستقیما روی زبان ریخته شود و نباید ۳-۲ ساعت پس از دادن قطره خوراکی به نوزاد شیر داده شود .
عوارض جانبی واکسن فلج اطفال در کودکان چیست؟
کودکانی که واکسن فلج اطفال دریافت می کنند، تقریباً با هیچ عارضه جانبی ای دست و پنجه نرم نمی کنند، ولی در موارد نادر، برخی کودکان عوارض جانبی زیر را از خود بروز می دهند.
تب بالا
تغییرات رفتاری
واکنش های آلرژیک
تورم در گلو و صورت
کهیر
مشکل در تنفس
سرگیجه
افزایش ضربان قلب
درد در اندام ها
خستگی و ضعف
برنامه زمانی تزریق واکسن فلج اطفال به چه صورت است؟
دو نوع واکسن برای مقابله با فلج اطفال وجود دارد،
برنامه زمانی دریافت واکسن فلج اطفال به شرح زیر است:
بدو تولد
دو ماهگی
۴ ماهگی
۶ ماهگی
۱۸ ماهگی
۴ تا ۶ سالگی
نکته بسیار مهم این است که راه انتقال ویروس این بیماری از طریق تماس مستقیم فرد با فرد، تماس با ترشحات دهان یا بینی فرد آلوده یا تماس با مدفوع آلوده به ویروس است، یعنی رعایت نکردن بهداشت فردی و محیطی و تراکم جمعیت از عواملی است که به گسترش بیماری کمک می‌کند
راه درمان سخت، اما بسته نیست
«متاسفانه هیچ درمان مشخصی برای بیماری فلج اطفال وجود ندارد، اما ترس از فلج شدن برای بسیاری از مبتلایان لازم نیست. اینکه بیمار خواهد توانست قدرت عضلانی خود را به دست آورد یا نه، به میزان آسیب سیستم عصبی بستگی دارد و پزشک در این مورد کار زیادی نمی‌تواند انجام دهد.»