بيماري پريتونيت یا التهاب معده / علت علائم و درمان
صفاق یا پریتونیت (peritonitis)، معمولا نشان دهنده سوراخ شدن روده است که محتوای روده، از جمله باکتری به داخل حفره شکم وارد می شود. این ممکن است در نتیجه آپاندیس و کولیت، یا به دلیل التهاب روده باشد که از طریق دیواره روده وارد می شود.پریتونیت به طور بالقوه تهدید کننده زندگی است و نیاز به درمان اورژانس و معمولا عمل جراحی دارد.
پريتونيت عبارت است از تورم لايه سروزي كه كف حفره شكم و احشاء را مفروش مي كند. حفره صفاق استريل و سترون است و هنگامي كه عفونت (در اثر عواملي مانند سوراخ شدگي روده و يا آپانديس و يا كلون در اثر ديورتيكوليت ) از محيط اطراف به آن وارد شود ايجاد پريتونيت مي كند.
همچنين چنانچه مواد شيميايي تحريك كننده مانند اسيد معده و ياصفرا از طريق سوراخ شدگي زخم معده و يا دوازدهه و يا صفرا از طريق پارگي كبد به آن راه يابد، ايجاد تورم در صفاق مي كند. در زنان پريتونيت هاي موضعي و يا لوكاليزه اغلب در حفره لگني به علت عفونت لوله فالوپ و يا پاره شدگي كيست تخمدان اتفاق مي افتد.
پريتونيت همواره يک بيماري کشنده جدي به حساب مي آمده است. در طول بيش از يکصد سال گذشته با شناخت دقيق باکتري ها و منشا ميکروبي پريتونيت ها و بعد از آن کشف آنتي بيوتيک ها درمان پريتونيت ها دگرگون شده، پيشرفت روش هاي هوشبري مدرن به جراحان جرات داد تا اقدام به اعمال جراحي و گاه جراحي هايي مکرر نمايند تا اينکه بتوانند پاتولوژي صفاق را به حالت نخستين برگردانده و سلامت را به بيمار بازگردانند.
علایم شایع
▪ درد سراسر شکم یا قسمتی از آن. این درد معمولاً به طور ناگهانی آغاز شده و به طور پیشرونده تشدید می‌یابد. درد ممکن است در ابتدا حالت متناوب داشته باشد و سپس حالت ثابت پیدا کند. بیمار دچار این درد اغلب ترجیح می‌دهد که به پشت بخوابد و هیچ‌گونه حرکتی نکند زیرا حرکت یا فشار به شکم باعث افزایش این درد می‌شود.
▪ درد شانه (گاهی)
▪ لرز و تب (اغلب تب بالا)
▪ منگی و ضعف
▪ تُندی ضربان قلب
▪ فشارخون پایین
▪ تهوع و استفراغ
▪ تشنگی
عوامل خطر برای ابتلا به پریتونیت
بیمارانی که تحت دیالیز صفاقی قرار می گیرند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به پریتونیت می باشد.
داشتن سابقه قبلی ابتلا به پریتونیت باعث می شود فرد در مقابل این بیماری آسیب پذیرتر شود.
دیگر شرایط پزشکی، که خطر پریتونیت را افزایش می دهند، عبارتند از:
آپاندیسیت
سیروز
زخم معده
بیماری کرون
پانکراتیت و دیورتیکولیت
علائم و نشانه های پریتونیت
درد و حساسیت در شکم
بزرگی شکم و نفخ، که احساس پری در شکم ایجاد می کند.
تب
از دست دادن اشتها
تهوع و استفراغ
اسهال
کاهش خروجی ادرار
افزایش تشنگی
بیمار قادر به دفع مدفوع و یا گاز از مقعد نیست
خستگی
همچنين در ايسكمي و نكروز امنتوم بطور خودبخود يا در اثر پيچ خوردگي روده ها ابتدا ترشحات سروزي و خوني در شكم جمع شده كه به مرور و بر حسب مورد باكتري وارد آن شده و باعث عفونت صفاق مي شوند.
پريتونيت اوليه
اين نوع عفونت صفاقي بر حسب تعريف بدون هيچگونه منشاء داخل شكمي ايجاد شده و اغلب قريب به اتفاق آن در بيماران مبتلا به سيروز مزمن كبدي پيش مي آيد. آلودگي صفاق در اين بيماران به نظر مي رسد كه از سه طريق اتفاق و يا Translocation بيفتد كه به ترتيب احتمال عبارت است از جابجائي باكتري از جدار روده به داخل صفاق و يا جابجائي از طريق لنفاتيك هاي مزانتريك (روده بند ) و بالاخره از طريق گردش خون حدس زده مي شود.
پريتونيت هاي ثانويه
طيف ميكروبي در اين دسته كمتر تك ميكروبي بوده و برحسب محل سوراخ شدگي و ضايعه احشائي متفاوت است،آلودگي از منشاء انتهائي روده باريك و يا كلون علاوه بر چند ميكروبي بودن مخلوطي از ميكروب هاي هوازي و غيرهوازي است.
پريتونيت سلي
پريتونيت سلي در كشورهاي پيشرفته نادر است. اما دركشورهاي توسعه نيافته همچنان ديده مي شود. در بيماراني ديده مي شود که دچار نقص ايمني هستند مانند اين بيماري غير اختصاصي بوده و شروع آن تدريجي است و علائمي از قبيل تب خفيف، بي اشتهائي و كاهش وزن دارند. اغلب قريب به اتفاق آنها در مطالعات تصويري دچار آسيت مي باشند و تعدادي از آنان از نظر كلينيكي هم آسيت واضح دارند.
عوارض پریتونیت خود به خودی
اگر پریتونیت به سرعت درمان نشود ممکن است عفونت به جریان خون وارد شود و باعث شوک و آسیب به ارگان های دیگرشده که می تواند کشنده باشد.
آنسفالوپاتی کبدی ( از دست دادن عملکرد مغز زمانی که کبد دیگر نمی تواند حذف مواد سمی از خون را انجام دهد)
سندرم hepatorenal ( نارسایی پیشرونده کلیه )
سپسیس ( یک واکنش شدید است که در آن جریان خون پر از باکتری می شود )
عوارض ناشی از پریتونیت ثانویه
آبسه ( تجمع چرک )
روده گانگرن شده ( بافت مرده روده)
چسبندگی داخل صفاقی ( باندی از بافت لیفی که سبب اتصال ارگان های شکمی شده و می تواند به انسداد روده منجر شود)
شوک سپتیک ( فشار خون پایین خطرناک )
تشخیص صفاق (پریتونیت)
برای تشخیص این عارضه، پزشک درباره وضعیت سلامتی و بیماری های شما می پرسد و بدن شما را معاینه می کند. اگر دیالیز می شوید، علائم شما به خصوص کدورت مایع دیالیز، برای تشخیص پریتونیت کافی است.
در مواردی که پریتونیت در اثر سایر بیماری ها ایجاد شده باشد، و یا مواقعی که تجمع آب در شکم باعث عفونت پرده صفاق شده باشد، پزشک برای اثبات تشخیص خود از آزمایشات زیر استفاده می کند:
1- تجزیه و بررسی مایع صفاق:
پزشک با وارد کردن یک سوزن به شکم، نمونه ای از مایع اطراف صفاق را بر می دارد. اگر عفونتی وجود داشته باشد، در آزمایش این مایع، تعداد بالای گلبول های سفید خون مشخص می شود که نشان دهنده عفونت یا التهاب است. کشت مایع صفاق هم وجود باکتری ها را اثبات می کند.
2- آزمایش خون:
یک نمونه خون از شما می گیرند و برای پیدا کردن تعداد بالای گلبول های سفید خون، آن را آزمایش می کنند. کشت خون هم انجام می شود تا معلوم شود باکتری در خون شما وجود ارد یا نه. ترکیدن آپاندیس و جراحت شکم در اثر ضربه می تواند باعث عفونت پرده صفاق شود.
3- تست های تصویربرداری:
پزشک برای بررسی وجود سوراخ و یا هر پارگی در شکم (مجرای گوارشی) از عکسبرداری با اشعه ایکس استفاده می کند. از سونوگرافی نیز ممکن است استفاده کند. در برخی موارد، ممکن است پزشک به جای عکسبرداری با اشعه ایکس، از روش سی تی اسکن استفاده نماید.
اگر دیالیز می شوید و بعد از معاینه بدنی و بررسی مایع دیالیز، پریتونیت در شما مشخص نشود، بایستی آزمایشات بالا را انجام دهید.
علايم سوراخ شدن روده
– درد سراسر شكم يا قسمتي از آن، اين درد معمولاً به طور ناگهاني آغاز شده و به طور پيشرونده تشديد مي يابد.
– درد ممكن است در ابتدا حالت متناوب داشته باشد و سپس حالت ثابت پيدا كند.
– بيمار دچار درد اغلب ترجيح مي دهد كه به پشت بخوابد و هيچ گونه حركتي نكند زيرا حركت يا فشار به شكم باعث افزايش درد مي شود.
– درد شانه
– لرز و تب
– منگي و ضعف
– تندی ضربان قلب
– فشارخون پايين
– تهوع و استفراغ
– تشنگي
علل سوراخ شدن روده
التهاب شديد پرده صفاق كه هنگام ورود مواد خارجي به حفره شكم رخ مي دهد. مواد خارجي شامل باكتري ها يا محتويات لوله گوارش نظير ترشحات هضم كننده غذا، خون، غذاي ناقص هضم شده يا مدفوع
اين مواد در پي اتفاقات زير وارد حفره شكم مي شوند:
پارگي يا سوراخ شدگي هر عضو داخل شكمي، نظير آپانديسيت ملتهب، زخم گوارشي، يا ديورتيكول يا كيسه صفراوي عفوني شده
آسيب به ديواره شكم مثلاً در اثر چاقو يا گلوله
درمان
اگر عفونت ناشی از سایر بیماری ها باعث عفونت پرده صفاق شده باشد، شاید نیاز باشد در بیمارستان بستری شوید.
راه های درمان عبارتند از:
– آنتی بیوتیک ها: بایستی برای مدتی آنتی بیوتیک مصرف کنید تا عفونت از بین برود و در بدن پخش نشود. نوع و طول مدت درمان با آنتی بیوتیک ها، بستگی به شدت بیماری و نوع پریتونیت دارد.
– عمل جراحی: برای برداشتن بافت عفونی، درمان علت زمینه ای عفونت صفاق و جلوگیری از پخش عفونت در بدن عمل جراحی لازم است.
– سایر درمان ها: بر اساس علائم شما، برای درمان شما در بیمارستان از داروهای مسکن، تزریق سرم، زدن اکسیژن و در برخی موارد تزریق خون استفاده می شود.