eGFR چیست؟ چندین نکته مهم در مورد بیماری کلیوی
هر انسان دارای دو کلیه است که بزرگی هر یک به اندازه یک مشت است و هر کدام در یک طرف ستون فقرات در پایین‌ترین سطح قفسه سینه قرار دارد. هر کلیه حدود یک میلیون واحد عملکردی به نام نفرون دارد. نفرون از واحد تصفیه کننده‌ی مویرگی به نام گلومرول تشکیل می‌شود که به توبول (لوله) متصل می‌شود. خون پس از ورود به گلومرول تصفیه می‌شود و مایع باقیمانده از توبول عبور می‌کند. در توبول آب و مواد شیمیایی بر حسب نیاز بدن به این مایع تصفیه شده اضافه یا از آن گرفته می‌شود و در نهایت فراورده‌ای به نام ادرار به دست می‌آید که باید از بدن دفع شود.
عملکرد اصلی کلیه دفع مواد زائد و مایعات اضافی از بدن است که از راه ادرار از بدن خارج می‌شوند. تولید ادرار مراحل بسیار پیچیده‌ی دفع و بازجذب دارد. این فرایند برای حفظ تعادل پایدار بین مواد شیمیایی بدن ضروری است. تنظیم حیاتی پتاسیم، مواد اسیدی و نمک بدن بر عهده کلیه‌ها است. کلیه‌ها همچنین هورمون‌ها و ویتامین‌هایی را تولید می‌کنند که بر عملکرد دیگر اندام‌ها اثر می‌گذارد. برای مثال یکی از هورمون‌های تولید شده توسط کلیه‌ها تولید گلبول قرمز را تحریک می‌کند. به علاوه کلیه هورمون‌های دیگری ترشح می‌کند که یکی از آنها فشار خون را تنظیم می‌کند و بقیه نیز متابولیسم کلسیم را کنترل می‌کنند.
چگونگی انجام کار کلیه ها
۱- خون از طریق یک سرخرگ از قلب به کلیه وارد می شود.
۲- خون با گذشتن از میلیون ها صافی کوچک، تمیز می شود.
۳- مواد دفعی از طریق میزنای (حالب) عبور کرده و به عنوان ادرار در مثانه جمع می گردد.
۴- خون تصفیه شده از طریق سیاهرگ ها به جریان خون بر می گردد.
۵- هنگامی که مثانه پر از ادرار می شود از طریق پیشابراه ادرار از بدن خارج می شود.
کلیه ها هر ۲۴ ساعت جمعاً حدود ۲۰۰ لیتر از مایعات بدن را تصفیه و به جریان خون بازمی گردانند حدود ۲ لیتر مایع به صورت ادرار از بدن دفع می شود در حالی که باقیمانده یعنی حدود ۹۸ لیتر به بدن باز می گردد. ادراری که ما دفع می کنیم تقریباً ظرف مدت ۱ تا ۸ ساعت در مثانه ذخیره شده است.
بیماری کلیه چیست؟
بیماریهای کلیوی به اختلال‌هایی گفته می‌شود که به کلیه‌ها یعنی دو اندامی آسیب می‌زند که هورمون‌های معینی را تولید می‌کنند و میزان مواد شیمیایی را در خون تنظیم می‌کنند.
انواع بیماری کلیه
ناراحتی کلیه معمولاً هر دو کلیه را درگیر می‌کند. اگر بیماری توانایی کلیه را در دفع و تنظیم آب و مواد شیمیایی مختل کند، مایع اضافی و مواد زائد در بدن جمع می‌شود و علایم و ورم شدید اورمی (نارسایی کلیه) بروز می‌یابد. بیماری کلیه انواع و علل متفاوتی دارد که می‌توان آنها را به سه دسته ارثی، مادرزادی یا اکتسابی تقسیم کرد.
اختلال‌های ارثی
امکان انتقال اختلال‌های ارثی به هر دو جنس مونث و مذکر وجود دارد. این نوع بیماری کلیوی معمولاً با علائمی بالینی از دوره نوجوانی تا بزرگسالی همراه است. شایع‌ترین نوع بیماری کلیوی ارثی بیماری کلیه پلی کیستیک است. سندرم آلپورت، نفریت (التهاب کلیه) ارثی، هیپراگزالوری اولیه و سیستینوری نیز جزء اختلال‌های ارثی کلیوی به شمار می‌آیند.
بیماری مادرزادی
بیماری مادرزادی کلیه معمولاً ناهنجاری و بدشکلی مجاری تناسلی ـ ادراری را شامل می‌شود و به نوعی انسداد منجر می‌شود که به نوبه خود عفونت و یا تخریب بافت کلیه را در پی دارد. از بین رفتن بافت کلیه پیشرفت می‌کند و در نهایت به نارسایی مزمن کلیه منجر می‌شود.
بیماری کلیوی اکتسابی
بیماریهای اکتسابی بسیارند و دانش واژه عام نفریت یا التهاب کلیه برای آنها به کار برده می‌شود. شایع‌ترین نوع نفریت گلومرول نفریت است که علل متعددی دارد.
علائم بیماری کلیه
اگر چه بسیاری از بیماریهای کلیوی تا مراحل پیشرفته نشانه و علامتی ندارند، حداقل شش نشانه هشدار وجود دارد که بیانگر ابتلا به ناراحتی کلیوی است
۱- تغییرات ادرار
اغلب اوقات، چنانچه مشکلی در کارکرد کلیه ها صورت پذیرد، اولین نشانه های آن در وضعیت ادرار مشاهده می شود. اگر نشانه های زیر را مشاهده کردید، اولین کاری که باید انجام دهید مراجعه به پزشک متخصص است:
دفعات مکرر ادرار در شب
مشاهده ادرار کف آلود و رنگ پریده
ادرار تیره رنگ
دفع ادرار به همراه خون
احساس درد و فشار به هنگام ادرار کردن
۲- ورم
عدم کارکرد صحیح کلیه ها، منجر به جمع شدن مایعات در بدن و بروز ورم می شود. این ورم در نقاطی مانند پاها، مچ دست، شکم و حتی صورت نیز ایجاد شده و با درد همراه است.
۳- خستگی
کلیه سالم، هورمونی به نام اریتروپوئیتین تولید می کند عامل حمل اکسیژن توسط گلبول های قرمز خون است. اگر کلیه از کار بیفتد، تولید این هورمون نیز متوقف خواهد شد. این مساله منجر به کاهش میزان اکسیژن در گلبول های خون و نهایتا سلول های مغز و ماهیچه های بدن می شود.
کمبود اکسیژن در سلول های بدن نیز خستگی آنها و بدن را در پی خواهد داشت.
۴- لکه‌ها، جوش های پوستی و خارش پوست
کار کلیه، حذف مواد زائد از خون است. اگر کلیه ها کم کار شده یا از کار بیفتند، این مواد زائد وارد خون می شوند که می تواند بثورات پوستی و حس خارش شدید را ایجاد کند.
۵- حس کردن طعم آهن در دهان و یا نفسی آغشته به بوی آمونیاک
تجمع اوره و سایر مواد زائد در بدن، باعث می شود که طعم مواد غذایی را متفاوت حس کنید. ممکن است این مساله حتی علاقه شما را به خوردن گوشت و سایر مواد غذایی کم کند و وزن تان به شدت کاهش یابد.
۶– تهوع و استفراغ
مواد زائدی که به خاطر کم کاری یا نارسایی کلیوی در بدن انباشته شده است منجر به بروز حالت تهوع و استفراغ می شود.
۷- تنگی نفس
تنگی نفس به دو دلیل به مشکلات کلیوی مربوط می شود: اول اینکه تجمع مایعات اضافی در بدن منجر به کاهش عملکرد ریه ها می شود. عامل دوم کاهش میزان اکسیژن در خون است که علاوه بر سایر سلول های بدن، سلول های بافت ریه را نیز با مشکل مواجه می کند.
۸– احساس سرما
کم خونی ناشی از نارسایی کلیوی باعث افزایش احساس سرما در شما می شود. ممکن است حتی در یک اتاق گرم هم سردتان شود.
۹- سرگیجه و عدم تمرکز
کم خونی و کاهش میزان اکسیژن در خون به علت نارسایی کلیه، باعث می شود که مغز شما هم به اندازه کافی اکسیژن دریافت نکند. این مساله منجر به سرگیجه، توهم و بروز مشکل در سیستم حافظه و تمرکز می شود.
۱۰- درد پهلو و پاها
برخی از افراد مبتلا به مشکلات کلیوی ممکن است درد شدیدی را در پشت، پهلوها و یا پاهای خود احساس کنند. نارسایی پلی‌کیستیک کلیه، باعث ورم و درد شدید خواهد شد.
eGFR چیست؟
eGFR یا سطح تصفیه گلومرول اندازه گیری شده، عددی است که بر طبق آزمایش خون برای اندازه گیری کراتنین به دست می آید. این عدد به شما می گوید که کلیه های شما تا چه اندازه از کارکرد مطلوب برخوردارند. eGFR آزمایش خوبی است، ولی برای همه افراد مناسب نیست. برای مثال، برای افراد کمتر از ۱۸ سال، حامله ها و افراد دارای اضافه وزن یا عضلانی این عدد ممکن است دقیق نباشد. برای آگاهی از مناسب بودن این تست برای خود، با پزشک مشورت کنید.
چگونه می توانم eGFR خود را اندازه گیری کنم؟
پزشک، از شما آزمایش خون مربوط به کراتنین را می گیرد. کراتنین ماده زائدی ست که از ماهیچه ها آزاد می شود. برای محاسبه میزان eGFR ، پزشک شما نتایج آزمایش کراتنین، سن، جنسیت و نژاد شما را مورد استفاده قرار می دهد
تحلیل آزمایش eGFR من چگونه است؟
اگر eGFR شما ۶۰یا بیشتر بود ….
در مورد زمان بعدی آزمایش خود از پزشک سوال کنید. ایشان احتمالا به دنبال علائم دیگری نیز برای اطمینان از عدم وجود خطر ابتلا به بیماری کلیوی خواهند بود. پزشک شما ممکن است به موارد زیر توجه نماید:
ادرار شما ( برای بررسی وجود پروتئین یا خون)
خون شما ( برای بررسی وجود مواد زائد دیگر)
فشار خون شما
برای آگاهی از احتمال ابتلا به بیماری کلیوی با پزشک خود مشورت کنید.
از رژیم غذایی سالم استفاده کنید. (کم چرب و کم نمک)
برای حفظ وزن مطلوب، بیشتر روزهای هفته را ورزش کنید.
حداقل سالی یک بار به پزشک خود مراجعه کنید.
اگر مبتلا به فشارخون بالا و دیابت هستید، آن را درمان کنید.
اگر eGFR شما کمتر از ۶۰بود ….
هرچه زودتر با پزشک خود صحبت کنید. اگر این اولین آزمایش eGFR شما بود، از پزشک خود در خصوص تاریخ آزمایش بعدی سوال کنید. پزشک شما می خواهد بداند آیا میزان eGFR شما،در ۳ماه آینده یا بیشتر از آن، همچنان کمتر از ۶۰خواهد بود یا خیر.
معرفی تست- بررسی جهش های گیرنده فاکتور رشد ایپدرمال (EGFR) و مقاومت دارویی بیماران:
ژن گیرنده فاکتور رشد اپیدرمال (EGFR) جهت target therapy در درمان چندین سرطان انسان شامل سرطان کلورکتال HNSCC ، NSCLC اهمیت دارد. لیگاند متصل شونده به EGFR مسیر سیگنالینگ AKT/MAPK.STAT,P13/RAF/RAS را فعال می کند که همراه با هم تکثیر و چسبندگی و مهاجرت سلولی را هدایت می کنند.
آنتی بادی های منو کلونال که مستقیما به دومین سلولی EGFR متصل می شوند و مهار کننده های مولکولی کوچک دومین تیروزین کینازرسپتور هستند، در درمان چندین تومور جامد از جمله HNSCC,NSCLC,CRC بکار می روند.
لزوم انجام تست EGFR :
در NSCLC (non small cell lung cancer) تقریبا ۸۵ درصد از بیمارانی که به داروهای مهارکننده EGFR تیروزین کیناز، شامل Gefitinib,Erlotinib به خوبی پاسخ دادند، دارای جهشی در ژن EGFR تیروزین کیناز هستند.
آگاهی از بیان، تکثیر و موتاسیونهای EGFR همانند افکتورهای پایین دست آن از جمله KRAS جهت درک بهتر پاسخ بیماران مبتلا به سرطان نسبت به درمان های targeted therapy به ما کمک خواهند کرد.
روش انجام تست:
DNA از بافت خون یا بافت توموری منجمد و یا پارافین شده، استخراج گردیده و آزمایش PCR جهت شناسایی موتاسیون در اگزون های ۱۸تا۲۱ ژن EGFR انجام می شود.
تفسیر:
وجود موتاسیون در این ژن، پاسخ افزاینده ای را در درمانEGFR- targeted therapy در NSCLC نشان می دهد.
برای کلیه هایتان چه کاری می توانید انجام دهید؟
بیماری های کلیوی “قاتلین خاموش” نامیده می شوند که به طور گسترده ای کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار می دهند. با این حال، راهکارهای ساده متعددی وجود دارند که توسط آن ها می توان خطر ابتلا به بیماری کلیوی را کاهش داد.
حفظ تناسب اندام و انجام فعالیت های بدنی
حفظ تناسب اندام موجب کاهش فشار خون و در نتیجه کاهش خطر ابتلا به بیماری مزمن کلیوی می شود. مفهوم “حرکتی به سوی سلامت کلیه”، یک راهپیمایی همگانی متشکل از عموم مردم، افراد مشهور و حرفه ای است که در یک منطقه طی یک برنامه پیاده روی، دوندگی یا دوچرخه سواری برگزار می شود. چرا با برنامه دلخواه خود به آن ها ملحق نشوید؟ برای سب اطلاعات بیشتر، زمان برنامه های WKD را در وب سایت مربوط به آن مشاهده کنید.
کنترل منظم میزان قند خون
تقریباً نیمی از افراد مبتلا به دیابت، مستعد ابتلا به بیماری کلیوی نیز هستند، به همین دلیل این مسأله برای افراد دیابتی بسیار حائز اهمیت است که به منظور اطلاع از عملکرد کلیه های خود، تحت آزمایشات منظم قرار بگیرند. آسیب کلیوی ناشی از بیماری دیابت، در صورت تشخیص زودهنگام قابل کاهش یا پیشگیری است. این مسأله بسیار مهم است که به کمک پزشک یا متخصصین داروسازی که مایل به همیاری هستند، میزان قند خون خود را تحت کنترل قرار دهید.
کنترل فشار خون
بسیاری از افراد می دانند که فشار خون بالا می تواند منجر به سکته یا حمله قلبی شود، در حالیکه عده کمی از این موضوع آگاهی دارند که این عارضه شایع ترین عامل به وجود آورنده آسیب های کلیوی است. فشار خون طبیعی ۸۰/۱۲۰ می باشد.
بین این میزان و عدد ۸۹/۱۲۹، نشان دهنده این است که شما مستعد ابتلا به فشار خون بالا هستید و باید نحوه زندگی و رژیم غذایی خود را تغییر و تطبیق دهید. در صورت مشاهده میزان ۹۰/۱۴۰ و بیشتر ، باید در مورد خطرات آن با پزشک مشورت کرده و سطح فشار خون خود را مرتباً کنترل نمایید. فشار خون بالا در صورتی که با عوامل دیگری از جمله دیابت، کلسترول بالا و بیماری های قلبی عروقی همراه باشد، مشخصاً می تواند از علل بروز بیماری کلیوی نیز به حساب بیاید.
مصرف غذای سالم و کنترل وزن
رعایت این قانون می تواند به پیشگیری از دیابت، بیماری قلبی و دیگر عوارض منتهی به بیماری مزمن کلیوی کمک نماید. مصرف نمک را در رژیم غذایی خود کاهش دهید. میزان پیشنهادی مصرف سدیم، ۶-۵ گرم نمک در روز می باشد (حدوداً یک قاشق چایخوری). به منظور کاهش مصرف نمک، سعی کنید مصرف غذاهای کنسروی و رستورانی را محدود کرده و به غذای خود نمک اضافه نکنید. اگر وعده های غذایی را خودتان با ترکیبات تازه تهیه نمایید، کنترل مصرف نمک آسان تر خواهد بود.
مصرف مایعات کافی
اگرچه مطالعات بالینی به نتیجه ای مبنی بر مقدار ایده آل مصرف آب و دیگر مایعات مورد نیاز در روز برای حفظ سلامتی نرسیده اند، ولی طب سنتی مصرف ۱٫۵ تا ۲ لیتر (۳ تا ۴ پیمانه نیم لیتری) آب در روز را به افراد توصیه می کند. بر اساس ادعاهای محققین استرالیایی و کانادایی مصرف میزان معینی از مایعات به کلیه ها در پاکسازی بدن از سدیم، اوره و ترکیبات سمی کمک می کنند و در نتیجه موجب “کاهش محسوس احتمال” ابتلا به بیماری مزمن کلیوی می شود.
یافته های این پژوهشگران، موافق “مصرف بیش از حد مایعات” نمی باشد، چراکه می تواند موجب بروز برخی عوارض جانبی گردد؛ اما آنان شواهدی گردآورده اند که نشان می دهد مصرف متعادل مایعات که معادل ۲ لیتر در روز است ، می تواند خطر نارسایی کلیوی را کاهش دهد. به یاد داشته باشید که میزان متعادل مصرف آب در هر فرد به عواملی نظیر جنسیت، فعالیت های بدنی، اقلیم آب و هوایی، وضعیت سلامتی، بارداری و شیردهی بستگی دارد. به علاوه، به افرادی که قبلاً مبتلا به سنگ کلیه شده اند توصیه می شود به منظور کاهش خطر ابتلای مجدد به این عارضه از ۲ تا ۳ لیتر آب در روز استفاده نمایند.
عدم استعمال دخانیات
مصرف سیگار موجب کاهش جریان خون در کلیه می شود. کاهش جریان خون در کلیه موجب تضعیف توانایی آن برای کارایی مناسب می گردد. استعمال دخانیات همچنین احتمالا ابتلا به سرطان کلیه را تا ۵۰% افزایش می دهد.
عدم مصرف منظم داروهای بدون نسخه
مصرف مداوم داروهای رایج ضد استروئیدی ضد التهابی مانند ایبوپروفن، عامل برخی آسیب ها و بیماری های کلیوی شناخته شده است. اگر از کلیه های نسبتاً سالمی برخوردار هستید و اینگونه داروها را تنها در شرایط اضطراری مصرف می کنید، استفاده از آن ها خطر به خصوصی به همراه نخواهد داشت؛ اما اگر از دردهای مزمن نظیر آرتروز یا کمردرد رنج می برید، با پزشک جهت یافتن راهی برای کنترل دردهای خود بدون در خطر انداختن کلیه ها مشورت نمایید.
بررسی کارایی کلیه در صورت ابتلا به یک یا چند مورد از فاکتورهای “خطرآفرین”
ابتلا به دیابت
ابتلا به فشارخون بالا
ابتلا به اضافه وزن
ابتلا به بیماری کلیوی یا وجود سابقه این بیماری در اعضای خانواده
ده عامل اصلی بیماری کلیه
معمولا دو علت مهم برای نارسایی کلیه ها (یا مرحله نهایی بیماری کلیه) دیابت (دیابت نوع ۲ یا دیابت بزرگسالان) و فشار خون بالا وجود دارد. زمانی که این دو بیماری با درمان مراقبت شوند، بیماری های کلیه مرتبط با آنها می توانند پیشگیری شوند یا سرعت شان کاهش یابد.
داروهای موثر زیادی برای درمان فشار خون بالا وجود دارند. علاوه براین، تغییرات سلامت بخش در شیوه زندگی، مانند کم نمودن وزن و ورزش مرتب در مراقبت از فشار خون بالا و حتی پیشگیری از آن موثر است. نظارت دقیق بر قند خون در بیماران دیابتی از سایر مشکلات مانند بیماری کلیه، بیماری کرونر قلب وسکته پیشگیری می کند.
زمانی که بیماران دیابتی، همزمان به فشار خون بالا مبتلا شوند، داروهای خاصی که بازدارنده های آنزیم تبدیل کننده آنژیوتنسین نامیده می شوند، برای حفظ عملکرد کلیه ها موثرند. سومین علت اصلی مرحله نهایی بیماری کلیه گلومرولونفریت (بیماریی که به واحدهای تصفیه کننده کلیه بنام گلومرول ، آسیب می رساند) است . در بسیاری از حالات، علت این بیماری ناشناخته است ، اما در برخی موارد ممکن است ارثی باشد یا در اثر عفونت به وجود آمده باشد.
برخی از بیماریهای دیگری که ممکن است بر کلیه اثر بگذارند شامل عفونت ها، سنگ های کلیوی و بیماریهای ارثی، می شوند. استفاده بیش از اندازه قرص های ضد درد یا مصرف مواد مخدر مانند هروئین می تواند به کلیه ها صدمه بزند . برخی از این بیماریها قابل درمان هستند. برخی موارد، درمان می تواند سرعت پیشرفت بیماری را کاهش و طول عمر را افزایش دهد.
مرحله نهایی بیماری کلیه زمانی رخ می دهد که حدود ۹۰ درصد از عملکرد کلیه از بین برود. افراد مبتلا به نارسایی کلیه ممکن است دچارتهوع، استفراغ، ضعف، خستگی، گیجی، مشکل در تمرکز و از دست دادن اشتها شوند، نارسایی کلیوی با آزمایش خون و ادرار قابل پیشگیری است.
نشانه های هشدار دهنده بیماری های کلیوی و دستگاه ادراری
۱- فشار خون بالا
۲- پیدایش خون با پروتئین در ادرار.
۳- آزمایش کراتینین خون، بالاتر از ۲/۱ میلی گرم در دسی لیتر در زنان و ۴/۱ میلی گرم در دسی لیتر در مردان(کراتینین ماده دفعی است که توسط کلیه های سالم از خون خارج می شود. ) در بیماریهای کلیوی ، سطوح کراتینی در خون ممکن است افزایش یابد.
۴- تکرار ادرار به ویژه در شب.
۵- مشکل در ادرار کردن یا ادرار درد آور.
۶- تورم در چشم ها، تورم دست ها و پاها به ویژه در کودکان